Tryag File Manager
Home
-
Turbo Force
Current Path :
/
home
/
cluster1
/
data
/
bu01
/
1121861
/
html
/
Proyecto-Nahuatl-ASR
/
Zacatlan-Tepetzintla
/
Old-do-not-use_Transcripciones-finales
/
Upload File :
New :
File
Dir
/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/Proyecto-Nahuatl-ASR/Zacatlan-Tepetzintla/Old-do-not-use_Transcripciones-finales/20_Omitl_Narra_POP508-MLC509_Historia-del-pueblo-Omitlan_2022-05-25-j_ed_2024-06-11_FINAL.trs
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd"> <Trans scribe="Usuar" audio_filename="Omitl_Narra_POP508-MLC509_Historia-del-pueblo-Omitlan_2022-05-25-j" version="11" version_date="240611"> <Speakers> <Speaker id="spk1" name="Petronilla Ortega Pérez" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> <Speaker id="spk2" name="María de la Luz López Cabrera" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> </Speakers> <Episode> <Section type="report" startTime="0" endTime="1296.042"> <Turn startTime="0" endTime="10.254" speaker="spk1 spk2"> <Sync time="0"/> <Who nb="1"/> Tsinó:n dońa Luz, tsinóh, *este**, <Who nb="2"/> Tsinó:n dońa Petronila. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="10.254" endTime="16.229"> <Sync time="10.254"/> pos para neh *nolado** te..., *cuando** neh oni:..., o:ni:xpitla:n </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="16.229" endTime="46.629"> <Sync time="16.229"/> a:mo o:katka nochi n *topueblo**, a:mo o:katka kwali, *este, calle** nochi tla:li n *cuando** kiyawi tlasokiti, *este**, a:mo o:katka *auditorio**. <Sync time="27.971"/> A:mo o:katkah *escuelas** nopilwa:n o:momachtihkeh san ohkó:n kaltlampa den, den *curato**. <Sync time="37.047"/> Pero pos a:xan nochi ya, ya katki n ohtli, ya katki *pav..., este,** n *callehtsitsi:n** ya kateh *escuelas** pos, *este**, </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="46.629" endTime="58.15"> <Sync time="46.629"/> <Who nb="1"/> *lo mas que nada** akmo kateh ko:koneh miak pero pos yeh, ya kateh n *escuelas**. Nn towa:tsi:n xon..., n <Who nb="2"/> Akmo oweh. Akmo wili tikimpiah. Eh tsinó:n dońa Petronila. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="58.15" endTime="101.949"> <Sync time="58.15"/> *Y a ver** neh, pos nika:n 'te:makaskeh n to..., totlahto:l pos para tehwa:n ya akmo wili kachi nochi titikitih n ich n i:tich n *campo**, <Sync time="74.343"/> Sa:, neh, tsokotsi:n tikpia *tonegocio** sa: yehwa:tl ik timotikipanoa *pos lo que** tle:n wili, <Sync time="83.696"/> tikchi:wah wa:n tle:n a:mo, pos a:mo. Pero pos *ni modos** ya nika:n tiahtokeh ya, ya *tiabuelitos** sa: ohkó:n tikxi:ko:skeh. <Sync time="91.713"/> *Lo que** tle:n wili titikiteh tikchi:wah wa:n tle:n a:mo, pos sa: ohkó:n. <Sync time="97.221"/> *Siquiera** ok wili para timotlamakaskeh, *siquiera** wili tikmokowia n totlao:l, </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="101.949" endTime="108.252"> <Sync time="101.949"/> tle:n sa: se:kchi:wa ich se: *cocina lo que** tle:n se:wili. Wa:n tle:n a:mo. Pos wi:ts n to..., </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="108.252" endTime="112.669"> <Sync time="108.252"/> <Who nb="1"/> Wi:ts i:n to..., wi:ts kinamaka n tlaxkal ye t'mokowiah <Who nb="2"/> Pos eh. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="112.669" endTime="132.08"> <Sync time="112.669"/> Wa:n *cuando** tiwileh, pos wili tikmotla:liliah. Timotixiliah. <Sync time="117.354"/> Mm, ni:n, pos yehwa:tl no:n i:k n ohka:n tikateh wa:n, <Sync time="122.101"/> *a veces cuando** timoskaltihkeh o:moskaltihkeh n topilwa:n, <Sync time="127.589"/> nochi xiwitl tle:no:n o:tkimpahtihkeh a:mo o:tiki:xmaktkeh *doctor**. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="132.08" endTime="142.97"> <Sync time="132.08"/> <Who nb="1"/> Ahá. <Who nb="2"/> *Puro** xiwitl, nochi, ne:n, tle:n sa: xiwitl tikmateh pahtli *finaditos** tot..., *tomamás** nochi kimateh tle:n sa: pahtle </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="142.97" endTime="150.234"> <Sync time="142.97"/> wa:n, pos yehwa:tl no:n i:k o:kimpahtihkeh. De a:mo tiwileh te:chne:xtiliah ke:n *finadita nomamá:n**, </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="150.234" endTime="159.318"> <Sync time="150.234"/> ke:ni:n tlatlasiah, ke:ni:n kimpahtiah i:ka n i:mahpil wa:n i:ka, ne:n, <Sync time="155.383"/> i:ka, nine:n, kinkopa:kpachowah i:ka, ne:n, iswatomatl. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="159.318" endTime="162.817"> <Sync time="159.318"/> <Who nb="1"/> Mm. <Who nb="2"/> Neh i:wa:n tsokotsi:n nixtli. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="162.817" endTime="193.534"> <Sync time="162.817"/> I:ka ne:n n oksiki kihtowah min..., *mendolato** tle:n i:to:ka: no:n o:katka kohkostik *rueda** ke:meh *pomada de campana**. <Sync time="170.101"/> Yehwa:tl no:n o:ktla:lila:ya, ne:n, *mendolato** ich n i:ma: wa:n tsokotsi:n nixtli, wa:n koma:l i..., i:tli:lyo n i:kwitlapan. <Sync time="179.156"/> 'Ma:nilowah wa:n i se:kpahtiah i:ka ne:n, nika:n se:kkopa:kpachowa kihtowah. <Sync time="185.211"/> K..., tla: se:kipia sa:wameh nochi kimpitsi:nia, pe:wa tlatlasi n kone:tl wa:n nochi tehwa:n tikilwiah mihso:tlah. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="193.534" endTime="196.74"> <Sync time="193.534"/> <Who nb="1"/> Mm. <Who nb="2"/> Nochi kiki:xtiah *hasta** kiki:xtiah istli. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="196.74" endTime="203.521"> <Sync time="196.74"/> Wa:n de no:n kaxa:ni ya. <Sync time="199.043"/> Nochi no:n *remedio** o:kit..., o:kichi:wkeh n *finadaditos** to..., </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="203.521" endTime="286.64"> <Sync time="203.521"/> *topapás o tomamá** kachi ma:s *tomamá** yeh kimati ke:no:n <Sync time="207.705"/> o:te:chpahtihkeh wa:n i te:chne:xtilihkeh ke:ni:n, <Sync time="211.399"/> para tikimpahti:skeh n topilwa:n. <Sync time="213.945"/> De neh pos no: ohkó:n o:nitlatlasia simi i yo:mpiaya, ne:n, nochpokatsi:n neh ya keh se: xiwitl wa:n tlahko. <Sync time="222.92"/> Wa:n a:mo nihmati ke:n nikpahti:s. <Sync time="225.334"/> O:nikwi:kak, ine:n, tikilwiah tla:ltitlan i:cha:n n *difuntita** Juliahtsi:n. <Sync time="230.156"/> Wa:n yehwa:tl kihtowa, "Pos a:xan teh no: titlatlasi, a:xan nimitspahti:s *primero**". <Sync time="237.499"/> Pos kipia nikilwia iswatomatl o:kitla:leh ich n tikol o:tl..., o:iksik. <Sync time="243.583"/> Wa:n o:kitla:leleh nixtli i:tich, ine:n, i:ma:tsi:n wa:n o:kma:niloh i:wa:n tomatl <Sync time="248.284"/> wa:n o:ne:chkopa:kxakwaloh nika:n. <Sync time="251.005"/> O:ka..., [o:ki]kalakeh n i:mahpil ich nokamak, nika:n *cada lado, cada lado.** <Sync time="256.106"/> O:pe:h nitlatlasi wa:n o:nipe:h nimihso:tla. <Sync time="259.078"/> Nochi istli o:kimpihpitsi:nih n sa:wameh nika:n, tlahtik. <Sync time="263.794"/> Wa:n tos kihtowa, "Xkita, <Sync time="265.778"/> ihkí:n timokone:pahti:s, <Sync time="268.139"/> ke:meh neh yo:nimitspahteh ohkó:n x'chi:wa mokone:h. <Sync time="272.049"/> Ohkó:n xikpahti n *primero** xikkalakili, ne:n, <Sync time="277.555"/> tiktla:lilí:, mm, a:mo ye:m, ne:m, *mendolato, primero** n tomatl <Sync time="282.313"/> *porque *mendolato** yeh *fuerte** kipia n *i:olor fuerte**. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="286.64" endTime="289.557"> <Sync time="286.64"/> <Who nb="1"/> Kihtó: *primero** n tomatl wa:n tsokop.... Ahá. <Who nb="2"/> Yeh chika:wak.| </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="289.557" endTime="425.516"> <Sync time="289.557"/> Wa:n, ne:n, nixtli tsokotsi:n wa:n ya tikalakia moma: nik[a:n], i:kamaihtik. <Sync time="295.991"/> Onka:n mach nikamacha:lo:ltí: ihkí:n wa:n ya neh nikalakia nomahpil. <Sync time="300.55"/> Tos oksé: nomahpil oksipa oksé: *lado**. <Sync time="303.42"/> Ohkó:n o:m'pahtih kihtowa, wa:n a:xan ne:n tomatl oksipa tiknixto:kas wa:n tikxotla:ni:s nika:n, ihki:n para ne:, <Sync time="311.437"/> A:mo tikwa:li:kas ihkí:n, ihkí:n kachi motso:lo:s n sa:wameh tlahtik nika:n, [i]hki:n. <Sync time="317.084"/> Yeh tikwi:kas ihkí:n, niníh. <Sync time="319.677"/> Tikwi:kas para nipa, para nipa nochi nika:n para nipa. <Sync time="323.346"/> Way, wa:n nika:n no: tiktla:lili:s ne:n tomatl <Sync time="326.366"/> san yema:nki tikxakwalo:s i:ka. <Sync time="328.571"/> Mm, neh n tos ohkó:n o:ne:chne:xtileh n *finadita** no: *i:madrina** n..., no..., note:tahtsi:n. <Sync time="337.228"/> O:niksa:loh simi, <Comment desc="dice sima, creo que quiso decir simi."/> simi ontla:..., o:niksa:loh ke:ni:n se:mopahti:s. <Sync time="342.538"/> A:xan mila:k *cuando** ohkó:n mokokowah n ko:koneh tehwa:n tikihtowah momohmohtiah. <Sync time="348.653"/> I:ka matantsi:n <Comment desc="Quizá Clinopodium brownei "/> , se:kimpihpi:tsa i:wa:n tsokopintsi:n a:tl se:ki..., se:kimpihpi:tsa nika:n *o** nika:n. <Sync time="357.78"/> Ohkó:n se:kin..., ma i:xpitla:ni a:mo ma mokokohto, ma tlachia. <Sync time="362.758"/> Wa:n *o** se:kinxohxotla:niah i:ka n ahtsomia:tl <Comment desc="Probablemente Barkleyanthus salicifolius (Kunth) H. Rob. & Brettell"/> . <Sync time="368.036"/> Ohkó:n nochi no:n, nochi xiwitl, nochi xiwitl nik o:..., o:te:chpahtihkeh n totahwa:n *tomamá**. <Sync time="375.388"/> *Sólo tomamá** n o:te:chpahteh, *topapá** pos yeh tikiti para titlakwa:skeh pero n *topapá** yeh te:chita, *este**, n *tomamá** yeh te:chita. <Sync time="385.046"/> *Te:chcuida:roa** n tomamá ke:ni:n tikateh tipitsi:n. <Sync time="388.802"/> Tla: yo:k..., i:ka sipa yo:te:chkwi:lihkeh nika:n sa:wameh yo:pitsi:nkeh wa:n yo:se:..., yo:se:mihso:tlak. <Sync time="394.64"/> Wa:n i se:kiki:xtia ne:kah, ne:n, se: i:chihchak i:wa:n istli. <Sync time="400.141"/> Tos yo:pitsi:nkeh nika:n i ma se:kmati ni:k ya se:wis se:..., se:pahtis. <Sync time="405.309"/> Ahá, se: se:wis. Ahá. <Sync time="408.582"/> Ohkó:n o:te:chpahtihkeh neh no: o:ne:chne:xtilihkeh para nopilwa:n. <Sync time="412.944"/> *A veces** yeh neh nikimpahtia san ohkó:n i:ka n tomatl. <Sync time="416.837"/> Wa:n tla:mo pos san nikinxotla:nia nika:n ohkó:n i:ka n tomatl. <Sync time="420.603"/> Nika:n i:kwixkoch no: i:ka n tomatl pero yama:nki n iswatomatl, mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="425.516" endTime="436.498"> <Sync time="425.516"/> <Who nb="1"/> Mm. Pos, yeh ke:mah nochi pahtli tle:n sa: xiwtsi:ntli *porque cuando** kimahsi chika:wak toto:nki *o** i:mikxiwa:n nochi sese:yah. <Who nb="2"/> Wa:n neh. Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="436.498" endTime="452.065"> <Sync time="436.498"/> No: kwali se:kmana n tomatl n i:swayo, wa:n i:wa:n se: *ramita de naranja** i:wa:n molo:ni wa:n san tsokopintsi:n <Comment desc="Alarga la /i/ por su prosodia pero probablemente es una vocal corta."/> istatl tikontla:li:s. <Sync time="447.289"/> Wa:n yama:nki se:kintlankwa:pa:ka n ko:koneh para tlatsi:ntlan wa:n </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="452.065" endTime="459.785"> <Sync time="452.065"/> <Who nb="1"/> ma kipixto n toto:nki de *momento** n tla: yo:se:kikxipa:k yeh ye kaxa:ni ne:n toto:nki, ya timowa. <Who nb="2"/> Pos neh nopilwa:n o:nikimpahteh *a veces**. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="459.785" endTime="476.283"> <Sync time="459.785"/> *Cuando** ok tsokotsitsi:n mila:k neh ma:s sa: ye:n neh notlapia:s *cuando** *nikbańaroa** ich n tima:skal. <Sync time="465.365"/> Ohkó:n no:n tlap..., nitlapia:sowa se: *lado** wa:n i:ka notlapia:s nikixakwalowa nika:n para nipa, nika:n para nipa. <Sync time="471.706"/> Ohkó:n wa:n tla:mo pos nikinxakwalowa nika:n n kwitlapan. *Remedio** no:n. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="476.283" endTime="481.693"> <Sync time="476.283"/> <Who nb="1"/> Mm, yeh *remedio** nochi pahtle, *este**, mm, san <Who nb="2"/> Mm, se: i:tlapia:s no: *remedio** tle:n kina:miki n kone:tl. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="481.693" endTime="491.482"> <Sync time="481.693"/> <Who nb="1"/> sika:n se:kmolo:nia n tla: ke:meh tla: momohmohtiah n ko:koneh yeh no: pahtli, *este**, matantsi:n, toronjil, *este,** <Who nb="2"/> Pahte. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="491.482" endTime="501.084"> <Sync time="491.482"/> yehwa, ne:n, nini:n matan..., nini:n xo:chitl, nin tio:..., mach tio:tlaki:ltsi:n, wa:n i:k se:kimpa:ka no:, no: kina:miki wa:n tla: kipiah toto:nki no: ki:sa. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="501.084" endTime="504.778"> <Sync time="501.084"/> <Who nb="1"/> No: ki:sa, <Who nb="2"/> Nochi kwaltsi:n se:kimpa:k[a] i:ka n ko:koneh. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="504.778" endTime="509.711"> <Sync time="504.778"/> <Who nb="1"/> A:mo, a:mo moniki. <Who nb="2"/> Pos se: para se:kintimas ich n tima:skal n tla: mi:to:niah </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="509.711" endTime="515.272"> <Sync time="509.711"/> <Who nb="1"/> *Entonces** kina:miki, ahá. A:mo no: se:kintima, san *apenas** san para se:ki[m]pa:kas. <Who nb="2"/> Se:kintima wa:n tla: a:mo, pos a:mo se:ktima san ma se:kpa:ka wa:n ya ma se:kiki:xti. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="515.272" endTime="527.272"> <Sync time="515.272"/> <Who nb="1"/> Ahá, por..., <Who nb="2"/> Ahá, a:mo no: *se:kbańa:rowa** tlakwinti:l <Comment desc="En Zacatlán tlakwintia es 'ganar' o ser mejor que. Aquí quizá indica que al calor debe ser mesurado"/> toto:nki a:tl *o** se:kitimas chika:wa:k. <Sync time="521.335"/> <Who nb="1"/> Mm. A pos a:mo mm, mm. <Who nb="2"/> Kipias toto:nki wa:n ok *todavia* se:kinkalakilia toto:nki san para ompa se:kipolo:s se: i:kone:h </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="527.272" endTime="552.764"> <Sync time="527.272"/> <Who nb="1"/> O:katka pos nochi san xiwtsi:ntli pahtli, pos a:mo moniki *doctor**, pos *tal vez** no: *igual** o:katka *aquel tiempo** a:mo se:kpia tomi:n. <Who nb="2"/> Ahá. <Sync time="535.119"/> <Who nb="1"/> A:mo, se:, a:mo se:ktla:ni, ah yakin ni:n *mil novecientos** mati *noventa** no: motlapoh n *clínica**. <Who nb="2"/> Ah n o:ne:s, ne:n, o:ne:skeh n *clínicas** pero *hasta** ni:n *después**, ahá. <Sync time="547.832"/> <Who nb="1"/> Yeh o:katka pos a:mo tle:n o:katka nika:n, dió:n. <Who nb="2"/> Pos *cuando** o:kimahsia toto:nki, </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="552.764" endTime="555.869"> <Sync time="552.764"/> nini:n xiwitl, nini:n ahse:tehxiwitl <Comment desc="Ricinus communis"/> , </Turn> <Turn speaker="spk2 spk2" startTime="555.869" endTime="560.565"> <Sync time="555.869"/> <Who nb="1"/> nini:n se:kitla:lia n *unto de lechón**, ne:n, *i:untohyo**. <Who nb="2"/> I:wa:n tomatl. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="560.565" endTime="566.858"> <Sync time="560.565"/> Mini ahá, ahá, ah ni:n mi:ltomatl <Sync time="563.112"/> wa:n tla:mo ye:n, ne:n, n *unto** se:kitla:lilia ihkí:n </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="566.858" endTime="572.731"> <Sync time="566.858"/> <Who nb="1"/> Wa:n tla:mo ye:n se: *i:leche** no:yiwki, wa:n se:kipipichowa nika:n wa:n n i:kwitlapan <Who nb="2"/> *Leche**. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="572.731" endTime="576.754"> <Sync time="572.731"/> <Who nb="1"/> Wa:n *cuando** kipiah toto:nki yeh kwaltsi:n wa:wa:ki, mm. <Who nb="2"/> Simi *remedio**. Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="576.754" endTime="578.94"> <Sync time="576.754"/> <Who nb="1"/> Yeh wa:wa:ki. <Who nb="2"/> Hko:n, pos. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="578.94" endTime="584.478"> <Sync time="578.94"/> Wa:n nini:n ye:n *cuando de veras** se:mokokowa *a veces** se:kki:tskia *[di]senteria** nini:n no: kwali. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="584.478" endTime="587.743"> <Sync time="584.478"/> <Who nb="1"/> Ah ya, [o]kó:n koneh a:tl. <Who nb="2"/> Mm. Ni:n no: simi kwali. Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="587.743" endTime="592.983"> <Sync time="587.743"/> <Who nb="1"/> Mm. *Ándale**. Ahá, ya. <Who nb="2"/> Mach *moradillo** kilwiah, ahá. Wa:n ni:n, </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="592.983" endTime="607.78"> <Sync time="592.983"/> Ni:n xo:mi..., xo:me:tl *cuando** [oh]kó:n se:mokokowa *algo** ka:ni:n se:kokowa. <Sync time="598.257"/> Wa:n se:kiwihwile:wa n *i:hoja** ke:meh a:xan kwa:li:ka. <Sync time="601.785"/> Wa:n se:kitla:lí: ich n tikol *apenas** toto:nki moka:wa, wa:n i:k se:moxakwalowa ohkó:n. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="607.78" endTime="634.859"> <Sync time="607.78"/> <Who nb="1"/> Mm, no: pahtle n xo:me:tl, mm. Mm. <Who nb="2"/> Ahá, no: pahtle no: *remedio** xo:ma:tl <Comment desc="Aquí se equivocó de pronunciación"/> , xo:me:tl, wa:n nini:n ahse:tehxiwitl. <Sync time="616.586"/> <Who nb="1"/> Yehwa:tl no:n kontla:lia i:ka ne:n *aceite** wa:n kintla:liah n i:mpoxtlan ko:konetsitsi:n wa:n tle:n kina:miki pos yeh i se:wi. <Who nb="2"/> Ahá, wa:n nini:n. <Sync time="624.722"/> <Who nb="1"/> Ki:sa ne:n toto:nki mm. Mm. <Who nb="2"/> Ni:n *moradillo**, ni:n para *[di]sentería**. Kimanah. Molo:ni wa:n mach kitla:liah m *panela** wa:n iw..., ye konih. Mm. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="634.859" endTime="646.839"> <Sync time="634.859"/> <Who nb="1"/> Neh tle:n nikihto:s neh a:mo ke:man nikoni:tok nini:n xiwitl. <Who nb="2"/> Ah, ah, pos neh a:mo no: <Sync time="640.268"/> <Who nb="1"/> Pero san te:chno:no:tsah n a:kin mokokowah. Nochi san se:mono:no:tsa ke:meh ma se:kmomati:lti <Who nb="2"/> *Este,** mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="646.839" endTime="668.489"> <Sync time="646.839"/> <Who nb="1"/> Mm, se:mono:no:tsa pos, tle:n se:kmati, se: a:kin kimati kip..., p htli oksé: nini:n siki xiwitl nochi, yeh nochi pahtli *noma:s lo que pasa** a:mo se:, a:mo se:mono:no:tsa, ah. <Who nb="2"/> Mm, ni:n se:momati:ltia. Ahá. <Sync time="657.67"/> <Who nb="1"/> A:mo se:mono:no:tsa, *este**, sese:kpahtli no: *igual** pahtli. Mm, no: ma:s nika:n pos a:mo se:kpixtok *a la mano**. Mm, nochi pos. <Who nb="2"/> Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="668.489" endTime="677.259"> <Sync time="668.489"/> <Who nb="1"/> Pos tlachtoko:ni <Comment desc="En espańol jarilla, quizá sea Larra divaricata"/> wa:n chichiksiwa:pahtli, wa:n *durazno** no:n kilwiah tlanichiko:lxiwitl. Wa:n *kapolin** we:lik. <Who nb="2"/> Yehwa:tl ah, ah. Tlanichiko:lxiwitl nochi ..., </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="677.259" endTime="682.799"> <Sync time="677.259"/> <Who nb="1"/> Ahá, awakatl tso:tso:mpa:tl ao..., okoyakatsol. <Who nb="2"/> Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="682.799" endTime="694.066"> <Sync time="682.799"/> Tle:n *punta** tlayaka:ntok. <Comment desc="Quizá por error de pronunciación pero se escucha como tlayaka:notok"/> Miak xiwitl katki pahtli pero pos tlankwa:..., tlankwa:tohtolo:n. Mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="694.066" endTime="708.076"> <Sync time="694.066"/> <Who nb="1"/> Pos n ohkó:n, pos. <Who nb="2"/> Pos tle:n sa: nochi pahtli xiwtsi:ntli *lo que pasa** ma se:ki..., ma se:kniltoka. <Sync time="699.878"/> <Who nb="1"/> Mm, ma se:kniltoka wa:n ma se:kpia *fe**. Mm. Yeh nochi pahtli n i:ka n xiwtsitsi:n. Mm. <Who nb="2"/> Mm. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="708.076" endTime="716.386"> <Sync time="708.076"/> <Who nb="1"/> Tle:n se:kina:miki se:mo..., se:mopa:ka wa:n se:ki:sa se:mo..., no:, no: se:mi:to:nia. Se:motlake:ntia no: se:mi:to:nia. <Who nb="2"/> Mm, mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="716.386" endTime="724.74"> <Sync time="716.386"/> <Who nb="1"/> O:hkó:n pos, pos, *este**, neh <Who nb="2"/> Pos yeh tle:no:n tle:n sa: nochi, nochi ne:si mm, pahtli ma:s san nika:n </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="724.74" endTime="733.748"> <Sync time="724.74"/> <Who nb="1"/> *ranchito** a:mo moniki ich neh *clinica**. A:mo moniki ich *doctor**. Ahá a:xan nochi *doctor**, a:xan nochi *clínica.** <Who nb="2"/> *Doc...**, ahá. Ohkó:n, pero *ves** </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="733.748" endTime="742.538"> <Sync time="733.748"/> <Who nb="1"/> tla: tontlana:mikkah, <Comment desc="Checar ya que se escucha como ...mihkah. El verbo en singular es tlana:mikkah mientras el plural es tlana:mikkateh"/> pos a:mo no: kina..., a:mo se:kna:miki ma:s kachi ma xoyaw <Comment desc="De reverencia, así aparentemente xonyaw > xoyaw"/> ich *doctor** a:mo kina:miki *siempre** ye:n xiwitl kachi ma:s mitsona:mikis. <Who nb="2"/> Mm, mm. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="742.538" endTime="751.11"> <Sync time="742.538"/> <Who nb="1"/> Wa:n tla:mo *mejor** ma motson..., <Comment desc="Probablemente quiso decir ma mitson..."/> xkome:wile n tla:li. Xkowi:tiki <Comment desc="Es reverencial con on- pero n>0/__w"/> n tla:li *cruz** i:ka *machete** <Who nb="2"/> Mm. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="751.11" endTime="759.836"> <Sync time="751.11"/> Wa:n xomotsahtsili xomoto:ka:yo:ti. <Sync time="753.852"/> Ma motsonkahka:wa n tla:ltikpaktli, yehwa:tl te:chtikipanoa, yehwa:tl ich titlakwah. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="759.836" endTime="763.296"> <Sync time="759.836"/> <Who nb="1"/> N tla:li titikiteh tle:n sa: ompa mochi:wa. <Who nb="2"/> Mm. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="763.296" endTime="775.382"> <Sync time="763.296"/> Mochi:wa kilitl, mochi:wa, se:tlato:ka mochi:wa n mi:li, mochi:wa itl. <Sync time="769.228"/> Yehwa:tl keh te:chtikipanohtok n tla:ltikpaktli n tla:li. <Sync time="772.954"/> Pero yehwa:tl oksipa yehwa:tl kiniki te:chpolo:s. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="775.382" endTime="782.775"> <Sync time="775.382"/> <Who nb="1"/> Mm, tla:mo se:mochi:wa *cuenta**. <Who nb="2"/> Mm. <Sync time="777.913"/> <Who nb="1"/> Yeh ohkó:n ya se:ka:wilowa n kokolistli, mm. <Who nb="2"/> Mm. Mm. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="782.775" endTime="787.978"> <Sync time="782.775"/> <Who nb="1"/> Ohkó:n neh se:ma:noh o:kohtikito note:tahtsi:n ne: ich ine:n nika:n tlakpak. <Who nb="2"/> Pero pos .... </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="787.978" endTime="805.158"> <Sync time="787.978"/> Wa:n kihtowa o:moxola:w wa:n o:kalak ine:n ko..., kowitl, tlako:tl tle:no:n ich n *i:pantalón** wa:n akmo o:wilik o:motsakwilih *trato** ohkón moxola:wtiw. <Sync time="795.865"/> Sa: o:kahsik siki neh *ramas** de kowitl yo:ltok, wa:n sa: ompa o:motlaki:tskileh. <Sync time="801.753"/> Pos ke:n a:mo ompa yo:moka:wka, yo:kiki:tskihka n tla:li. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk1" startTime="805.158" endTime="811.241"> <Sync time="805.158"/> <Who nb="1"/> Ay *Dios**. <Who nb="2"/> Wa:n tlakwa te:ntlami, ompa yi pe:wa kochtok ohkó:n kochtok. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="811.241" endTime="1027.836"> <Sync time="811.241"/> Kilia, "żTle:no:n mitsmaka?" Kihtowa, "Nikochmiki". <Sync time="814.075"/> Kihtowa, "Kitehte:miki neh, kitehte:miki witsi". <Sync time="818.783"/> Nikilia, "żPos a:xan, tle:no:n nikchi:was? Neh nimitstla:le:wati:h, nike:wati:h n tla:li", nikilwia. <Sync time="827.49"/> Neh nikilwia note:lpokaw, ne:n Jerónimo, <Sync time="830.711"/> nikilia, "*T..., tine:chacompańaros** nike:wati:h n i:tla:l mopapa:n ka:mpa o:momohmohtih. A:mo nikmati ka:ni:n o:wits *mero**. <Sync time="837.191"/> Pero n'mati n tla:li ka:mpa pohtiki san se: tla:li. Mila:k o:niah. <Sync time="842.68"/> O:niah wa:n o:n..., *o:nimopersina:ró** wa:n o:nikno:ts n *diosecito.** <Sync time="848.973"/> Wa:n o:nikno:ts i:n tli..., ne:n, tipe:tl. Nikilwia, "Teh titipe:tsi:n nika:n o:momohmohteh notlawi:kal, mela:k o:nikilwih n tla:li". <Sync time="858.159"/> Nikilia, "Nika:n o:momohmohtih wa:n nika:n o:witski, neneh, <Sync time="862.301"/> pero teh tla:ltikpaktsi:ntli, teh titipe:tsi:n xkahka:wa notlawi:kal nikwi:kas nokalihtik". <Sync time="867.888"/> Wa:n o:nwi:tik n tla:li i:ka *machete cruz** wa:n o:nxawa:nilih *refino**. <Sync time="873.258"/> O:nikwi:kak *media botella refino** o:n'xawa:nileh. <Sync time="876.511"/> Nik..., no: o:niki:xtih *cruz** n tla:li. <Sync time="879.234"/> Wa:n nikilia, "Choweh Marcelino, choweh para kalihtik a:mo nika:n xwitsto a:mo nika:n xtlao:koxto. <Sync time="884.972"/> Choweh xnihnimi, xkahka:waka:n notlawi:kal nikwi:kas nokalihtik, mila:k nikilwia n tla:li". <Sync time="890.342"/> Nikilia, Xkahka:waka:n teh titipe:tsi:n nika:n *cer...,** ke:n nika:n *cerca** ticha:nchi:wa teh tipe:tsi:ntli. <Sync time="896.049"/> Xkahka:waka:n notlawi:kal ma nikwi:ka nocha:n". <Sync time="899.12"/> Ohkó:n o:nitimo:k o:nikwi:kak n tla:li nik..., nikwihwi:tiktiwi:ts ne:n, n, tla:li i:ka n tlako:tl. <Sync time="906.183"/> N kilwia," choweh Marcelino, choweh n kalihtik a:mo nika:n xi..., choweh. <Sync time="910.771"/> O:nimitse:wako choweh n kalihtik". <Sync time="913.11"/> Wa:n o:nahsik yeh kochtok n kalihtik. <Sync time="915.539"/> O:nahsik san o:n'manki se: *botehtsi:n** ihkí:ntsi:n i:ka n a:tl. Ma yama:nia *apenitas** wa:n o:n'tla:lileh n tla:li. <Sync time="922.11"/> Wa:n n'tla:lileh n tla:li wa:n o:nkoma:xakwaloh. <Sync time="924.822"/> Wa:n o:nik..., neh nikilí: "żTi..., tihsatok titlachi:xtok?" <Sync time="929.501"/> [Kih]towa, "Yo:niihs[a]k." <Sync time="930.908"/> Wa:n nikilwí: neh, nikilí: yo:nemitse:wili:to motla:l. <Sync time="935.675"/> Ka:mpa o:timohmohteh a:mo nihmati ka:ni:n pero yo:nika:wa..., yo:nike:wato. <Sync time="940.13"/> Wa:n nik..., nik..., ke:meh o:nikamakih tsokotsi:n a:tl <Sync time="943.743"/> wa:n nikilí: xi..., ximote:ka ohkó:n ahkitstl. <Sync time="946.681"/> Wa:n o:niki:xtileh n *i:camisa** ihkí:n wa:n o:nika:lpi:chih, nikilí: xtlachia Marcelino. <Sync time="953.568"/> Yo:nimitsehkoteh nika:n kalihtik xtlachí: xi:xpitla:ni. <Sync time="957.512"/> Wa:n nikilí: a:xan xtlachia wa:n xkoni n a:tl. Wa:n o:nipe:w nik..., ohkó:n nikwahkwa:pitla i:ka ne:n a:tl tle:n i:wa:n tla:le. <Sync time="964.974"/> O:koni:k xa: san keh o:pa ye:xpa, o:kika:wtah no:n kochi. O:kika:wtah, ahá. <Sync time="971.779"/> I:ka no:n nimolwia tlakah mela:k n tla:li. <Sync time="974.428"/> Yeh *hasta** o:..., neh *hasta** o:nimolwa:ya xa: n'te:mos a:kin ma ne...., ma kitla:le:wa#. <Sync time="980.192"/> Mila:k ompa san o:nikihtoh n'mati ma:s ke:meh n xihxil ne:n *padre nuestro**, o:nikihtoh ompa ich n tla:li. <Sync time="986.811"/> Wa:n nikilwí: n mitstla:tla:wtia tla:ltikpaktl xkahka:wa notlawi:kal ma nikwi:ka nokalihtik. <Sync time="992.192"/> Pos o:nike:wki n tla:li *cruz** o:n'xawa:nilih, ne:n, *refino cruz**. <Sync time="996.481"/> Wa:n nikilwia, "Wa:n choweh Marcelino n kalihtik a:mo nika:n xwitsto a:mo nika:n xmomohmohtihto. <Sync time="1001.537"/> [X]kahka:wa tla:ltikpaktli notlawi:kal ma nikwi:ka x..., ma yawi Marcelino n i:kalihtik. <Sync time="1006.875"/> O:niahsik o:n'tla:lileh n tla:li, o:kika:w n o:kochia, <Sync time="1010.104"/> o:kika:w o:koni:k n tla:le n tle:n o:nikwi:kak. <Sync time="1013.537"/> Wa:n o:n'kwa:pihpi:ts i:ka ich n i:tsontikon kwa:s..., [o:n'kwah]kwa:tsotson ohkó:n. <Sync time="1018.293"/> Keh nika:n i..., i:e:lpan i:kwitlapan n'xahxakwalwileh. <Sync time="1021.84"/> Ta a:mati tle:no:n xa: wili:ka ye:n tla:li n o:kina:mik pos n o:kochia o:kika:w. Mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1027.836" endTime="1036.126"> <Sync time="1027.836"/> <Who nb="1"/> Ke:mah *porque** n tla:li yeh, *este**, ke:meh te:chtlamaka wa:n ke:meh kiniki ohkó:n ihsiwka te:chpohpolo:s pero, <Who nb="2"/> Ahá. kiniki. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1036.126" endTime="1045.473"> <Sync time="1036.126"/> tla: tehwa:n se:mono:no:tsa wa:n se:knimilí: ka:ni:n se:moka:wa pos, <Sync time="1040.22"/> ya ka:nati:weh n tla:li ya ma:s xiwtsi:ntli kima:xakwalowah nochi se:kna:miki. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk2" startTime="1045.473" endTime="1048.987"> <Sync time="1045.473"/> <Who nb="1"/> Pos neh a:mo xiwitl tle:no:n, <Who nb="2"/> Pero tla: a:mo se:kchi:was *cuenta** yeh se:ktla:ni. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1048.987" endTime="1053.774"> <Sync time="1048.987"/> <Who nb="1"/> A:mo xiwitl tle:no:n o:n'tla:lileh. Neh ye:n, san i:yo:ka *puro** tla:li i:ka a:tl. <Who nb="2"/> San i:yo:ka *puro** tla:li. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1053.774" endTime="1082.748"> <Sync time="1053.774"/> <Who nb="1"/> *Hasta* yo:ktla:ntoya, <Who nb="2"/> Ahá, ahá. <Sync time="1055.684"/> <Who nb="1"/> Ahá, pos yeh nochi *remedio lo que pasa** tehwa:n a:mo, <Who nb="2"/> O:nik..., o:nikih..., nikilia ma i:xpitla:ni, ma tlachia <Sync time="1061.402"/> <Who nb="1"/> Tehwa:n ya se:kihtowa a:kin tle:no:n ya kichi:wilihtok. <Who nb="2"/> Pos neh o:n'nikia nikte:mo:s a:kin kitla:le:was. <Sync time="1066.654"/> <Who nb="1"/> Ah, ya. Mm. <Who nb="2"/> Wa:n s..., ahá, nikilwia pos ki..., wilis *reza:ro:skeh porque cerca** n tipe:tl. *Cerca** ka:mpa kitlahpalo:tiweh <Comment desc="Literalmente 'saludar' el cerro pero en este caso es llevarle ofrenda."/> n tipe:tl. <Sync time="1074.683"/> <Who nb="1"/> Ti:tipe:tsi:n <Comment desc="Diminutivo, cerrito"/> <Who nb="2"/> O:nimolweh pero ma nikwi:ka *refino** tle:n *dios** kihto:s. Wa:n san siki xo:chitl tle:n sa: xo:chitsitsi:n tle:n katki ompa ich n ohtli se:tlehko <Comment desc="Tlehko es 'subir'; no se usa tlehkowa"/> . </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1082.748" endTime="1085.666"> <Sync time="1082.748"/> Sihwa:tl <Comment desc="Quiso decir quizá "san yehwa:tl" 'solamente eso'"/> o:n'tiktah <Comment desc="Creo que quiso decir o:ntiktah"/> wa:n o:n'xi:neh *cruz**, </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1085.666" endTime="1093.579"> <Sync time="1085.666"/> <Who nb="1"/> wa:n nikilwí: choweh n kalihtik Marcelino. Pos o:kika:w no:n, mm. O:s..., [o:]i:xpitla:n. <Who nb="2"/> Ah pos. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1093.579" endTime="1098.719"> <Sync time="1093.579"/> <Who nb="1"/> *A sí porque,** <Who nb="2"/> Ma:s kanah ke:man, ke:man kwali, ke:man timahwa pero *siquiera** ompa timi:xitstok[eh]. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1098.719" endTime="1110.703"> <Sync time="1098.719"/> Ohkó:n, wa:n pos para neh *noparte** tle:n sa: nochi okomeh se:kihtowa mach okotl yeh a:mo o..., <Sync time="1106.706"/> pos *hora sí** a:mo tlahtowa, a:mo, a:mo nihnimi a:mo san ompa katki. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1110.703" endTime="1117.539"> <Sync time="1110.703"/> <Who nb="1"/> Pero yeh nochi yo:ltok, nochi yo:ltok ke:meh tla:ltikpaktsi:ntli nochi yo:ltok. <Who nb="2"/> A pos yeh yo:ltok *como** ich n tla:ltikpaktli. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1117.539" endTime="1131.461"> <Sync time="1117.539"/> Pos ke:meh ne: kateh okomeh wili kitsonkopah kichi:wah n *madera**, <Sync time="1123.087"/> para se: kali, para *cualquier cosa** kikweh n *tablas** ke:meh ne:kah *barda** nochi *servi:rowa**. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1131.461" endTime="1136.67"> <Sync time="1131.461"/> <Who nb="1"/> Pero tla: tipitsi:n yo:se:mohmohteh ka:ni:n yeh ompa yo:se:moka:w. Mm. <Who nb="2"/> Ahá. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1136.67" endTime="1147.721"> <Sync time="1136.67"/> <Who nb="1"/> Ompa yi se:moka:wki. <Who nb="2"/> Mm, ohkó:n pos. <Sync time="1139.288"/> <Who nb="1"/> Tehwa:n miak *veces** o:te:chmohmohteh n titl We:yia:tla:w ka:mpa o:ta:tlakwiah. Ahá pero a:mo ke:man o:nimoka:w ompa. <Who nb="2"/> Pos *hora**. Ah, ya. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1147.721" endTime="1173.394"> <Sync time="1147.721"/> Se: ma:noh mach nimote:te:ntok i:ka ne:n notso:tsokol, <Sync time="1151.393"/> *cuando** nikaki ya wa:ltimo:tok n titl, ay *mamacita** sa: o:nimotokteh m *pila**. <Sync time="1156.638"/> Ke:man ye witsiti:h ompa tla: i ne:chahsi ompa xa: i ne:chahsi. <Sync time="1161.195"/> Ka:nih nicholo:s wa:n notso:tsokol yeh ompa niki:tskihtok, nikte:te:ntok i:ka n a:tl. <Sync time="1167.132"/> A:mo. Yeh o:witsito, ne:n, ke:meh o:witsito n i:i:xkwa:k m *pila**, o:wits para ne: ka:mpa o:katka a:ka:l </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1173.394" endTime="1174.563"> <Sync time="1173.394"/> O:tsikwi:n. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1174.563" endTime="1207.932"> <Sync time="1174.563"/> O:tsikwi:n. Ahá. Pero miak *viaje** o:te:chmohmohtih n titl ich m *pila** para ne:pa, timowa i:ka n tlapialmeh. <Sync time="1182.164"/> Tikiteh *o** ye:n tlapialmeh n tlapiati:weh <Comment desc="En otros nahuatl se diría tlahpiati:weh, con la aspiración."/> . <Sync time="1184.899"/> Miak *veces** o:te:chmohmohteh n titl *cuando** tehwa:n ta:tlakwiki:weh. <Sync time="1190.197"/> Se: *viaje** yo:te:tlamakakoh nika:n a:te:ntli, nehwa:tl wa:n nomona:n o:te:chtlahkoya:weh n titl. <Sync time="1196.439"/> Yeh i:ixpan o:pano:k, wa:n no: i:kwitlapan o:pano:k. Neh no:iwki ne: ompa timi:kawihtokeh <Comment desc="El verbo es i:kawia, reflexivo"/> <Sync time="1202.403"/> Pero *gracias a Dios** o:te:chpale:weh a:makin o:kima:k. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1207.932" endTime="1215.329"> <Sync time="1207.932"/> <Who nb="1"/> Pos *Dios** se:kpale:wia *porque hora sí** para se:tlakwa:s, se:..., se:yowi wehka se:tikititi:w. <Who nb="2"/> Ahá. Se: yowi mila:k se:kmono:chilia *Dios**. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1215.329" endTime="1225.409"> <Sync time="1215.329"/> A:mo se:kpí: tla:li *cerca** wili:ka se:ya:s wehka. <Sync time="1218.763"/> Se:ktlahtlani ma:ske *a medias** wili:ka se:tikitis wa:n para se:tlakwa:s. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1225.409" endTime="1230.097"> <Sync time="1225.409"/> <Who nb="1"/> Pos ohkó:n, [oh]kó:n timo..., o:timoskaltihkeh n *cuando** ok, <Who nb="2"/> Mm, pos *a ver**, pos. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1230.097" endTime="1238.372"> <Sync time="1230.097"/> Tiko:koneh o:titlahyo:wikeh tichika:wakeh no:yiwki ke:man kwali, ke:man a:mo, ke:man se:tlakwa kwali, ke:man a:mo, pos *ni modo**. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1238.372" endTime="1244.986"> <Sync time="1238.372"/> <Who nb="1"/> Nika:n ya titlantiweh ya. Ahá, yeh ohkó:n tikneh..., <Who nb="2"/> Ah, mm pos, nika:n pos, </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1244.986" endTime="1255.889"> <Sync time="1244.986"/> tehwa:n nika:n *topueblo** Omitlán wa:n *tipertenece:rowa** Tepetzintla, Puebla. Neh noto:ka: Petronila Ortega Pérez. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1255.889" endTime="1296.042"> <Sync time="1255.889"/> Pos neh noto:ka: Maria de la Luz López Cabrera. Pos *nopueblo** no:iwki Omitlán *tocabecera** Tepetzintla, *este**, Puebla mach ompa neh. <Sync time="1271.134"/> Ompa nochi tipi..., kipiah n *to..., tonombre** to..., toto:ka:yo nochi ompa kipiah. <Sync time="1279.278"/> Ahá pos yeh. Nochi ompa ne:n, *tiregistros** Tepetzi:ntla. <Sync time="1286.926"/> Te:chte:i:xpantihkeh *cuando** o:tiyo:lkeh nochi ompa. </Turn> </Section> </Episode> </Trans>