Tryag File Manager

/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/tosepan/zzRecordings-transcriptions_Transcriptions_2015-04-16/Material-culture/Tzina_MatCl_JSI331_kalchiiwa-construccion-de-casa_2009-09-20-c_ed-2013-01-24.trs

<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?>
<!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd">
<Trans scribe="tahtol2" audio_filename="Tzina_MatCl_JSI331_kalchiiwa-construccion-de-casa_2009-09-20-c" version="29" version_date="140326">
<Speakers>
<Speaker id="spk1" name="Jeremías Cabrera Ortiz" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/>
<Speaker id="spk2" name="José Antonio Salgado Isabel" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/>
</Speakers>
<Episode>
<Section type="report" startTime="0" endTime="1568.650">
<Turn startTime="0" endTime="1568.650" speaker="spk2">
<Sync time="0"/>
*Bueno** pos ye:wa timonohno:tsayah de n' kali
<Sync time="4.417"/>
nikihtowa:ya ke ka:mpa se: kiitas, ka:mpa kwali etos n' kali ka:mpa onkak a:t,
<Sync time="12.589"/>
wa:n koma:mo tei n' a:t, pos t'chihchi:watih n' a:ichkwal.
<Sync time="17.01"/>
I:n sa:te:pampaya ke ..., tikchi:wah n' kali ka:mpa yeski a, *porque** pos tikowah ne:n,
<Sync time="24.487"/>
n' kwetaxmekat para tiktila:nah n' a:t ma:ski wehka.
<Sync time="29.231"/>
Para t'chi:waskeh n' tocha:n, kita sah para t'chi:waskeh n' tocha:n, yekinika ti..., tikitatih
<Sync time="36.395"/>
ka:mpa a:mo semi te:chmagili:s n' ehekat. 
<Sync time="39.715"/>
Komohkó:n kwali tikih..., kwal[i] tikwal..., tikahchi:waskeh, komo kwali tikitah ke welis wa:n koma:mo pos ka:mpa ika yeski a,
<Sync time="47.285"/>
ke:meh eski a. *Porque** a:mo tawe:ika n' ka:mpa tikchi:watih n' tocha:n, ni..., n' to..., n' to..., n' tolo:..., 
<Sync time="55.312"/>
n' tota:lpan tatsikitsi:nika, a:mo, a:mo, a:mo kite:maka para *más** tikchi:waskeh, tikahchi:waskeh.
<Sync time="62.13"/>
N' to..., yekinikatsi:n t'chihchi:watih, t'ta:li:xmela:watih,
<Sync time="67.786"/>
mmm kemih, kemih we:ika eski n' tocha:ntsi:n. N'tocha:ntsi:n t'chihchi:watih tikihto:ka:n, mm, ka:n we:i, chiko:me *vara**, chiko:me *vara**, mm...
<Sync time="82.557"/>
Tikte:mo:tih chikwase:n kalikximeh.
<Sync time="88.019"/>
Mm, i:n chikwase:n kalikximeh, tikwitih n..., tikte:mo:tih,
<Sync time="94.652"/>
tiktekitih n' kalikximeh ke:man chika:wak me:tsti para a:mo niman okwilowas.
<Sync time="101.034"/>
Tikwitih kakatekowit, no: wa:l..., no: kwaltia wa:xkowit wa:n no: kwaltia ma:tan..., ma:tanka, telkwali.
<Sync time="108.726"/>
Pero tikwitih kakatekowit tayo:lo:t wa:n tiktekitih chika:wak me:tsti.
<Sync time="117.421"/>
Tiktetih, mm, ehe:yi *vara**, ehe:yi *vara** ne:n tiktekitih para a:mo semi wehkapantik eski nochi:meh n' chikwase:meh
<Sync time="133.257"/>
wa:n xa: sa:te:pan etoskeh ya n' kalikximeh, tiktekitih tama:ma:nih.
<Sync time="144.542"/>
Mm, tiktekitih tama:ma:nih, o:me tein wehwei, tiktekitih mah sehsenki:sa no:, no: chihchiko:me *vara**.
<Sync time="154.998"/>
Wa:n sa:te:pan tiktekitih tapayo:meh, mm, tapayo:meh.
<Sync time="167.279"/>
Tiktekitih chikwe:yi tapayo:meh. Chikwe:yi tapayo:meh *porque** chiko:me *vara** ne:n to..., weyak eski n' tocha:n.
<Sync time="180.712"/>
Wa:n i:n tapayo:meh yeski no: mahma:kwi:l *vara** de we:weyak. 
<Sync time="190.041"/>
A:mo semi a:kayoh eski n' kalihtik, a:kayohtok eski na:wi *vara** n' ihtikoya:wak, yehwa n' ihtia:kayo,
<Sync time="198.724"/>
sa:te:pan t'tekitih, mm, kalihtikkowa:yo:t.
<Sync time="210.481"/>
Kalihtikkowa:yo:t no: mah se:senki:sa, no: chiko:meh *vara** wa:n, wa:n kalte:nkowa:yo:t no: iwki, no: chiko:me *vara**
<Sync time="220.3"/>
*Entonces**, se:, o:me, e:yi, na:wi, ma:..., ma:kwi:l, ma:kwi:l chihchiko:me *vara**.
<Sync time="236.932"/>
Wa:n kaxto:losé: tiktekitih mono:tsa kale:walmeh, tein mokwa:na:mikiskeh ya.
<Sync time="253.2"/>
Tein mokwa:na:mikiskeh ya, yo:n moneki kaxto:losé: Ma:ski achi pihpitsa:wak pero yehwa:n a:mo we:weyakeh ok *porque** mo..., moti..., mokwa:na:mikitih,
<Sync time="264.361"/>
mokwa:inima:na:mikiskeh 
<Comment desc="Probablemente se equivocó y hubiera dicho mokwa:na:mikiskeh"/>
 n..., itech ne:n, ne:n tama:mahkeh n' kalihtikkoyowa:yo:t 
<Comment desc="Probablemente se equivocó y hubiera dicho kalihtikkowa:yo:t"/>
.
<Sync time="272.575"/>
*Entonces**, wa:n no: monekis tak chikwa:se:n, *este** e:yi, kiliah piodere:choh
<Comment desc="Por el español &quot;pie derecho&quot;"/>
 tein kima:mahtos ne:n, tein kima:mahtos ne:n *teja** oso *cartón**
<Sync time="296.035"/>
wa:n ke:mah monekis o:me, e:yi, o:me, chikwase:n i..., i..., para *tik..., tikponta:lti:skeh** 
<Comment desc="Del español &quot;apuntalar&quot;"/>
ne:n *piodere:choh**,
<Sync time="308.794"/>
yehwa i:n, ihkó:n.
<Sync time="316.442"/>
Sa:te:pan tikchihchi:wah ya.
<Sync time="322.307"/>
Yekinika t'ta:li:tih kalikximeh.
<Sync time="325.839"/>
Ah, te:chpolowa kwilo:t. kwilo:t kwi:kas, kwi:kas, mm, mah tikihto:ka:n ma:kwil *docena** kwilo:t, mah *so:bra:ro**, ompa ke:mah mah pano:tiw.
<Sync time="341.883"/>
Nochi t'piah ya i:n kwameh, wa:n ke:mah, a:man ke:mah t'tekititih ya. Tikto:katih n' kalikximeh, chikwa:se:n kalikximeh, yo:n kalikximeh tein t'tekkeh chika:wak ok me:tsti.
<Sync time="352.1"/>
Tiktama:chi:watih, tiktamachi:watih mah a:mo ilakatstik,
<Sync time="360.773"/>
chikwase:n, na:wi *prim...,** yekinika na:wi koyokmeh t'chihchi:watih wehwei:n.
<Sync time="366.134"/>
wa:n ke:mah n' tatahko t'kalakili:tih sa:te:pan.
<Sync time="370.86"/>
Wa:n tikmatiskeh ke ye:k..., ye:k..., para ye:kiwki eski, nika:n wa:n nika:n se: kinepanowa ika, ika se: mekat t'tamachi:wah ye:kachi eski, 
<Sync time="386.616"/>
kiliah n' ko..., n' koyo:meh *escuadra**.
<Sync time="389.403"/>
Tehwa:n a:mo tiki:xmatih yo:n *escuadra** ta: tehwa:n tiki:xmatih mah ye:kachi tein tatahko.
<Sync time="393.796"/>
*Un...** s..., u..., wa:n ke:mah de yetok a, sa:te:pan *de que** yetok a, t'to:kkeh ya n' kalikximeh tikma:malti:tih ya ne:n tama:ma:nih,
<Sync time="403.266"/>
tein *más** we:weyakeh nika:n ya:tih.
<Sync time="406.946"/>
Tikta:liah ya i:nkes, ke:mah tikta:liah ya tapayo:meh, t'ta:liah n' tapayo:meh
<Sync time="412.856"/>
wa:n ke:mah sa:te:pan tikwi:pa:niliah ya ne:n kalihtikkowa:yo:t.
<Sync time="418.15"/>
Kiliah ne:n, seki tikiliah *plancha**.
<Sync time="421.949"/>
tatahko kwi:ka kinki..., i:n kinki:tski:tia ne:n,
<Sync time="426.245"/>
i:n, *este**, kinin..., kinin..., paniá:n de n..., yo:n kiniliah de ne:n kal..., ne:n, de tapayo:meh, 
<Sync time="435.903"/>
tama:matih ya tama..., n' tapayo:meh.
<Sync time="438.321"/>
I:nkes iwa:nti ya ne:n kalte:noh tein kalte:nkowa:yo:t,
<Sync time="442.54"/>
tein tahko tikwi:pa:niliah, achto t'wi:pa:nilia n' tatahko wa:n ke:mah t'ta:liliah ya ne:n tate:noh, tikta:l..., tiksohsoh ya,
<Sync time="449.915"/>
welis ika kowkla:bos oso *clavos** ika tepos, teposkla:bos.
<Sync time="454.923"/>
Wa:n, wa:n ke:mah sa:te:pan nochi sohsotok a nochi a, tik..., tik..., tikta:liah ya ne:n *piodere:chos**.
<Sync time="466.486"/>
Wa:n ke:mah tikta:li:tih ya n' *caballete**, ahko tikiliah *caballete**.
<Sync time="471.062"/>
T'ta:li:tih ya ne:n, etok a n' *caballete**, etok a n' *pie derechos** nochi,
<Sync time="474.619"/>
t'ta:liah ya n' kale:walmeh, kale:walmeh tein ka:mpa ika ya:s ne:n, ne:n kwilo:t.
<Sync time="484.008"/>
Yetok a n' kale:walmeh ke:mah, tik..., tikta:liliah ya n' kwilo:t. 
<Sync time="490.921"/>
*Primero** tiktamachi:wah. Komohkó:n *cartón** tikwitih, t'tamachi:wah ka:nachi, ka:nachi, ka:nachi pa:nti n' *cartón** kwi:kati, se:, oso o:me, oso e:yi, ke:meh yeski.
<Sync time="501.696"/>
Wa:n komohkó:n *teja** t'tamachi:watih n' te:jah kati:yeh ox Tehuacán oso Awakate:koh.
<Sync time="506.95"/>
Ne:n ke:meh weyak n' *teja** tein mo..., monepano:s *siera, siquiera** na:wi mahpil,
<Sync time="513.684"/>
na:wi mahpil n' koyo:meh kiliah, ki:xmatih *diez centímetros**. Tehwa:n tiki:xmatih na:wi mahpil, mm.
<Sync time="520.997"/>
Na:wi mahpil mote:nepanowa, para a:mo tahxi:kas.
<Sync time="527.979"/>
wa:n ke:mah tikwi..., tikwilo:tiah ya, t'ta:liliah ya n' kwilo:t,
<Sync time="532.973"/>
ke:mah t'ta:liah ya n' kwilo:t ke:mah tikwa:tekih ya n' kale:walmeh.
<Sync time="536.821"/>
Moka:wa kwaltsi:n ya. Ompa ke:mah tikpantsakwah ya.
<Sync time="540.771"/>
Sa:te:pan t'pantsakwah ya ika *cartón** oso, oso *teja**, n' tatahko mah a:mo tikelka:waka:n mah kwi:kas n' kolo:tsi:n.
<Sync time="552.46"/>
I:n kolo:tsi:n ke:meh eskia te:chpias, i:n kipia ke kitas miak ka:nika n' keptos,
<Sync time="558.931"/>
tatahko kipias, kipias i:n kolo:tsi:n
<Sync time="563.495"/>
wa:n ke:meh ye:wa nikihtowa:ya neh,
<Sync time="566.116"/>
tami n' kali kwali tik..., tikte:mo:skeh ito:ka:y n' kali.
<Sync time="569.891"/>
Tikchi:waskeh se: ilwitsi:n
<Sync time="572.587"/>
wa:n komo te:chahsi n' ipati:w we:iil..., we:iilwit tikchi:wah wa:n koma:mo *siquiera** se: popo:chtsi:n t'ta:lili:skeh,
<Sync time="581.591"/>
se: tio:tahto:l wa:n taselo:tsi:n, xo:chit.
<Sync time="587.409"/>
Wa:n iwki a. Ka:n tei, [po]s,
<Sync time="589.926"/>
komohkó:n semi te:ch..., te:..., tietosnekih, ompa tietoskeh ya ma:ski a:mo tatsi:ntsaktos.
<Sync time="596.849"/>
Timiakeh ihkó:n tikchi:wah, ma:ski a:mo tatsi:ntsaktok *siquiera** mah taiya:nto ompa tietokeh ya
<Sync time="601.617"/>
wa:n seki:meh tikchiah *hasta** mah kwali moka:wa.
<Sync time="604.751"/>
Komohkón weli wa:n 'oma:mo pos nochi weli, komo ..., ta: tik..., (teh)wan tiknekih sayoh mah tatsi:ntsakto.
<Sync time="609.619"/>
A:man n' kaltikwa:pan i:ksá: tike:scha:ntiah tikiliah *co..., cocin,** tike:skosi:nahtiah, eh.
<Sync time="618.048"/>
Tiksa:lowah mah i..., ik..., ika mahyá: seni:xkali, tikiliah seni:..., seni:xkali
<Sync time="625.626"/>
wa:n ompa kwali eski no: *de teja o de cartón**. No: iwki.
<Sync time="633.471"/>
Nochipa tikihita no:, tikihtita no: mah kwahkwali n' kale:walmeh para n..., para ka:mpa yeski *cocina** ompa t'pilo:skeh n' tipankowit.
<Sync time="643.764"/>
N' tipankowit miak koyo:meh a:mo kimatih.
<Sync time="646.586"/>
Pero tipankowit tehwa:n *te:chservi:rowa** para ompa tikwa:tsah n' kowit, xo..., kowxoxowik tein tikwitih, tein mo:stah tik..., tiktatihtokeh,
<Sync time="653.86"/>
n' kwowit tein tikwih mahyá:, mahyá: tikwahtokeh.
<Sync time="658.284"/>
I:n tipankowit pané: a:mo teh serbi:rowa pero ke:man yeski,
<Sync time="665.052"/>
ne: ke:man ya itech yo:n tipankowit mosentilia, mosentilia po:kti
<Sync time="672.487"/>
wa:n *de más** po:kti, po:kti, po:kti takwa:waya, mopihpilowa mahyá: yo:n, mahyá: sekti mopihpilowa
<Sync time="680.052"/>
wa:n yo:n kilwiah kalwi:ch. Yo:n kalwi:ch de po:kti.
<Sync time="686.092"/>
Yo:n kalwi:ch tikwih para ika titapahpa:kah,
<Sync time="691.101"/>
yo:n tein chia:wak kiki:xtia, mm.
<Sync time="695.384"/>
Wa:n, wa:n ka:n tikowah ok ne:n koyo:xapoh, n' koyo:xapoh tsi:kihya:k, xo:kihya:k,
<Sync time="702.614"/>
wa:n ka:n, ka:n we:...ka:n ahwiya:k, ka:n kwaltia, ka:n we:lik.
<Sync time="706.017"/>
kweman 
<Comment desc="se equivocó, hubiera dichi ke:man"/>
 titaih ya n' kah[fe:n] n' teisá: ato:ltsi:n oso kahfe:ntsi:n, pos tsohya:k de, de yo:n koyo:xapoh
<Sync time="713.011"/>
wa:n kalwi:ch wa:n kownex kwali ika se: tapahpa:ka.
<Sync time="717.936"/>
N' to..., n' to..., n' to..., n' to..., ke:ní:w mono:tsa i:n kwapano:l tikta:lilia ne:n, ne:n,
<Sync time="731.933"/>
i:n kwapano:l tein mono:tsa, *este**,
<Sync time="736.418"/>
ka:mpa kowit tikta:liah i:n, *este**,
<Sync time="740.667"/>
ka:mpa kalwi:ch mosentilia ne:n nimitsilia:ya ne:h.
<Sync time="744.719"/>
A:mo ..., nikelka:w ke:ní:w mono:tsa. *Bueno**.
<Sync time="748.08"/>
Tikihtowah tikta:lihtokeh n' kwa..., kale:walmeh tein kwahkwali para kixi:ko:s ne:n, kixi:ko:s. ¡Ah! tipankowit, ehe, tipankowit.
<Sync time="756.746"/>
Para kixi:po:.., [ki]xi:ko:s n' tipankowit moneki mah kwahkwali, tikilpiah.
<Sync time="761.108"/>
Ne: ke:man tikilpiayah ika kwamekat
<Sync time="764.455"/>
*o** ika kwamekat mono:tsa kakayo,
<Sync time="768.587"/>
seki kilwiah kakayo yo:n telkwali kwamekat,
<Sync time="773.335"/>
koma:mo te:sakamekat,
<Sync time="775.009"/>
koma:mo e..., texokomekat,
<Sync time="778.96"/>
wa:n koma:mo to:to:kwowe:wat.
<Sync time="781.304"/>
Koma:mo semi ..., a:mo tei, ma:ski xo:no:kowe:wat kwaltia.
<Sync time="784.576"/>
A:mo tikowah *lazo porque** pati:yoh.
<Sync time="788.156"/>
*Bueno**, nochi yo:n taxi:kowa
<Sync time="791.014"/>
wa:n telkwali nik..., neh n'mattok tel kwali n' to:to:kowe:wat *porque** ka..., mochi:wa kwawit,
<Sync time="797.121"/>
sa:te:pan a:mo wel momela:wa ok. Ta: ke:meh moka:wa komo momati a, wa:n ompa kima:ma n' kowit, kowxoxowik kixi:kowa *siquiera**, *siquiera** ka:n ...,
<Sync time="806.719"/>
se: *ciento** wa:n tahko ki:loh kixi:kowa, mm.
<Sync time="813.036"/>
Ka:n tei. Ompa yo:n, kipia ke kitaskeh no:, eh, n' kaltikwa:pan mah tepitsi:n taka:wto.
<Sync time="820.804"/>
Mah no: tepitsi:n taka:wto ne:n kal..., kaltikwa:pan
<Sync time="824.242"/>
para tika:wa..., tikchi:..., tikah..., tika:waskeh ne:n..., tikchi:waskeh ne:n, tikohti:skeh n' a:t,
<Sync time="831.317"/>
nika:n ke:meh ye:ktelkiowi *importa** telsenkaya mah kipia n' taa:ohti:lis.
<Sync time="838.349"/>
Mah kiyewalo n' kali para a:mo ke:man tia:kalakiskeh.
<Sync time="841.518"/>
I:ksá: yowak se: kochtok wa:n komo tamaya:n kalaki n' a:t kalihtik.
<Sync time="845.001"/>
Yo:n nochipaya, *lo...,** yekinika mah taeka:na mah nochi kipia, mah kwali a:ohyeto.
<Sync time="850.043"/>
Eh, ka:mpa tepitsi:n ne:n nik..., ka:mpa tepitsi:n ne:n ...,
<Sync time="856.711"/>
ah, no: *telimporta** n' ka:mpa tikalakiskeh.
<Sync time="858.87"/>
Xa: se: *puerta** ka:mpa tikalakiskeh, se: n' kal..., kali:xpan, we:ikalte:noh, wa:n se: n' kali:ka:mpa,
<Sync time="867.823"/>
n' tocha:n i:ksá: tik..., xeliwtok ika o..., mm, ika o:me, o:me tatsakwil,
<Sync time="875.519"/>
tatsakwil yekinika ka:mpa tikpiah n' xa:ntoh..., n' xa:ntohi:xpan.
<Sync time="880.498"/>
Wa:n ne:n tai:ka:n eski ka:mpa tikochih ya, ompa timose:wiah.
<Sync time="884.608"/>
Tatsaktok *porque** i:ksá: timokalpanowah wa:n timopi:na:wiliah, tiwa:lwetstokeh takah ya,
<Sync time="888.91"/>
ika yo:n tatsaktok.
<Sync time="890.479"/>
Wa:n komohkó:n weli pos ne:n i.., komohkó:n taka:wtok, pos n' *cocina** tamanká:
<Sync time="895.923"/>
wa:n koma:mo ompa *mismo**, ka:mpa tikochih wa:n n' *cocinita** ompa ya n' te:chtamili:ntiliah,
<Sync time="900.772"/>
ompa etok metat, ompa etok n' tipankowit, ompa etok n' totepech, oso tokochpet.
<Sync time="907.426"/>
Iksá seki tim..., seki tikochih ahko, seki tikahchi:wah n' tokwow..., tokochpet,
<Sync time="913.439"/>
seki tikwih petat, seki kochpetat de, de owat, tiktetekwinowah wa:n ne:wí:n t'ta:liah.
<Sync time="920.187"/>
Wa:n .... Pero *antes que** etos nochi n' *cosas, una vez** kwaltia n' kali,
<Sync time="925.943"/>
mah eto ne:n ka:mpa tot..., totio:tsi:n etos, tot..., tikiliah toxa:ntoh..., toxa:ntohkow tiketsah.
<Sync time="932.097"/>
N' xa:ntohkowit chi:wtok de e:yi kwameh. O:me ihihkak wa:n se: i:xtapal, ka:mpa tikilpi:skeh n' taselo:t.
<Sync time="940.727"/>
Taselo:t nochipa, nochipa ika tikwih chamakih.
<Sync time="944.514"/>
Chamakihtsi:n t'ta:liliah, 'tachichi:wiliah n' kolo:tsi:n ma:ski se: .... N' kolo:tsi:n se: kowtanepano:ltsi:n sah katí:n eski, katí:n ..., ma:ski se: kowxoxowik.
<Sync time="953.208"/>
Yo:n, komohkó:n tikpo:wka:itah, yo:n kowxoxowik, yo:n kow..., kwomimil,
<Sync time="958.462"/>
kowtanepano:l, yehwa no: n' kaletos ompa, yehwa n' te:ch..., te:chitas,
<Sync time="963.306"/>
yehwa n' iwa:n n' tietoskeh n' kalihtik.
<Sync time="965.31"/>
Wa:n kowts..., kowtanepano:l tachihchi:wtok de nochi n' kali, 
<Comment desc="Este orden de palabras, kowtanepano:l tachihchi:wtok de nochi n' kali está equivocado y luego se corrige a nochi n' kali chihchi:wtok de kowtanepano:l, de palos cruzados"/>
nochi, nochi n' kali chihchi:wtok de kowtanepano:l.
<Sync time="972.205"/>
Ka:mpa monepanoh se:, ka:mpa monepanoh se: kwawit ahko n' kwawit iwki chihchi:wtok se: kru:stsi:n ya.
<Sync time="978.672"/>
Nochi na:wka:n chihchi:wtok.
<Sync time="982.351"/>
Wa:n se: k..., 'kaktilia:ya ne:n ta:tahmeh ne: ke:man ke na:wka:n,
<Sync time="990.238"/>
ke kipia ke kitas miak ne:n tota:ltikpak,
<Sync time="995.003"/>
*porque** n..., ne:n tota:ltikpak, chi:..., n' semana:wak wa:n ne:n *tiempo** chi:wtok de na:wi, na:wi *tiempo**,
<Sync time="1002.766"/>
tein kiliah n' koyo:meh, *es...,** ne: *primavera, verano, otoño** wa:n *invierno**.
<Sync time="1009.993"/>
*Bueno**, yo:n koyo:meh ki:xmatih.
<Sync time="1011.507"/>
Pero tehwa:n tikmattokeh ke:maniá:n ...., tehwa:n a:mo tikihtowah *invierno**.
<Sync time="1016.793"/>
Tehwa:n tikihtowah itamiá:n xiwit, ikalakiá:n xiwit, itahkotia:mpa xiwit wa:n nochi yo:n mopata n' *tiempo**.
<Sync time="1026.402"/>
Mahyá: ne:n, itamiá:n xiwit miak kowmeh ma:xi:i:ni.
<Sync time="1031.688"/>
Yo:n t'mattokeh ya, itamiá:n xiwit.
<Sync time="1033.755"/>
Ikalakia:mpa xiwit oso ..., ke:mah ikalakiá:n xiwit, tikihto:ka:n marzo, febrero. Pe:wa moma:ytia ya n' xiwit.
<Sync time="1044.39"/>
Tikmattokeh ya ton *tiempo** tietokeh.
<Sync time="1046.409"/>
Tikmattokeh ya ke nochi yo:n ihwa:k eh ..., miak tato:kmeh, *este**, miak kwameh poso:nitih ya para ta:kiti,
<Sync time="1057.06"/>
[Ke:]meh ya n' ..., ke:meh ya n' kahfe:n, ke:meh ya n' xokot.
<Sync time="1060.215"/>
N' xokot pos no:, no:, *este**, poso:ni enero, febre..., febrero tami a,
<Sync time="1067.916"/>
kahfe:n pe:wa *febrero, diciembre, enero**, nochi yo:n poso:ni.
<Sync time="1072.03"/>
T'mattokeh ke, t'matto..., a:mo tehwa:n, a:mo t'to:ka:ytiah *primavera**,
<Sync time="1078.33"/>
pero t'mattokeh ya ke yo:n ihwa:k taxo:chiowa nochi n' kwameh, chalawih, kahfe:n.
<Sync time="1084.846"/>
Wa:n yo:n de n', de n', de n' kali, ke de na:wka:n, na:wka:n powi,
<Sync time="1090.763"/>
telsenka ya ne:n ..., timiakeh, a:mo teh t'chi:wah *cuenta**.
<Sync time="1096.141"/>
Pero na:wka:n mah se: kitahtani n' totio:tsi:n,
<Sync time="1098.797"/>
ka:mpa ki:sa n' to:nal, ke:man kalaki, ke:man nepantah, wa:n tio:tak, yowak,
<Sync time="1105.092"/>
nochi yo:n pos ....
<Sync time="1106.699"/>
Sepa n' yowak a:ksá: 
<Comment desc="Probablemente por equivocación dice &quot;ahjá:&quot;"/>
 te:chitstok, 
<Sync time="1109.645"/>
tikiliah no: tot..., tikiliah totsio:tsi:n, no: totio:tsi:n n' me:tsti.
<Sync time="1113.976"/>
Wa:n ne:n n' to:naltsi:n no: tikma..., [ti]miakeh tiki:xmatih no: to..., no: totio:tsi:n.
<Sync time="1119.31"/>
N' koyo:meh kihtowah ke a:mo totio:tsi:n, yehwa:n kihtowah se: tane:x sayoh,
<Sync time="1123.931"/>
ke:meh yeski a tak.
<Sync time="1125.806"/>
Tehwa:n tikmattokeh ke i:n ta:ltikpak, timonohno:tsah ika, 
<Sync time="1131.342"/>
a:mo wel akah tikahkaya:wah.
<Sync time="1133.708"/>
Ta:ltikpak te:chitstok wa:n te:chkaktok.
<Sync time="1136.96"/>
Seki tikita:l..., titelkwalta:kameh, seki a:mo,
<Sync time="1142.525"/>
de nochi n' onkak
<Sync time="1144.485"/>
wa:n i:n ta:ltikpak sa tichi:chikomeh wa:n ..., pos iwki ti:xpano:tokeh.
<Sync time="1154.891"/>
Mah sepa timonohno:tsaka:n de i:n tocha:n.
<Sync time="1158.766"/>
Nik..., timonohno:tsayah de kipia o:me, o:me ka:mpa tikalakiskeh wa:n ka:mpa tiki:saskeh.
<Sync time="1164.266"/>
Kali i:ka:mpa,
<Comment desc="Kali:ka:mpa es una reducción de kali [i]i:ka:mpa. A veces JSI dice kali i:ka:mpa y a veces kali:ka:mpa"/>

<Sync time="1167.145"/>
kali i:ka:mpa i:ksá: weli ok, taka:wtok. *A veces** a:mo weli ok. I:ksá: kalte:noh taka:wtok *siquiera** ka:mpa timokowtapa:ni:skeh.
<Sync time="1174.406"/>
Kalte:noh tik..., *cuando** t'chi:wah n' tocha:n mah tepitsi:n taiya:nto n' kalte:noh,
<Sync time="1179.829"/>
ompa tiki..., tikta:liah n' tokwawtsi:n, ompa tiktapa:nah tokwaw.
<Sync time="1184.739"/>
N' kali i:ka:mpa mah tepitsi:n taiya:nto, ompa kochis topio. N' topio, toto:tol kali:ka:mpa kochi.
<Sync time="1192.083"/>
Totskwin.
<Sync time="1193.712"/>
N' itskwinti pané: a:mo teh chi:wkeh. Pero n' itskwinti yehwa n' tahpia, yehwa n' itstok yowak, 
<Sync time="1200.275"/>
yehwa n' takaktok, yehwa n' tahnektok,
<Sync time="1202.976"/>
neh nikochi.
<Sync time="1205.097"/>
N' tapial taeka:ntok se: itskwinti, no: kaletok ompa yo:n, itech yo:n kali,
<Sync time="1210.945"/>
no: tapo:wka:yo:t
<Sync time="1212.463"/>
wa:n no: taxkal n' kikwa. No: tekiti, pero yeh tekiti ika netahnekwi:lis, ika netawahwi:lis wa:n ika netahpialis.
<Sync time="1224.029"/>
Kalte:noh miak chi:wi,
<Sync time="1227.635"/>
n' kalte:noh timotahpalowah, kalte:noh timona:mikih,
<Sync time="1233.926"/>
kalte:noh tikchiah n' tein kwali, tikchiah n' tein ka:n kwali.
<Sync time="1238.616"/>
Kalte:noh a:xá: ke:man, ke:man kiowtok timoiya:nah ma:ski a:mo tehwa:n tokalihtik, ka:mpa yeski.
<Sync time="1250.252"/>
Itech n' kalte:ntatsakwilmeh ne: ke:man *o hasta** a:man seki ok, a:mo kielka:wah,
<Sync time="1258.154"/>
itech n' kalte:ntatsakwil ke:man ki:sa se: a:nimahtsi:n kita:liah oho:me tane:x nika:n ni:nipaka,
<Sync time="1265.791"/>
*como despedida** tikiliah, *o sea** ke ika timonawatiah ya.
<Sync time="1270.542"/>
Miak kipia [ke] kitas, itech tokalte:noh ka:sá: ika, seki:meh tikta:liah se: totio:tsi:n para mah te:ch..., mah te:chita.
<Sync time="1281.344"/>
No: ka:mpa no: kichihchi:wah ya n' kali de tepa:mit a, tepa:mit ke:meh i:n,
<Sync time="1289.474"/>
no:, no: iwki, no: pe:wa de na:wi, na:wi, na:wi kit tikiliah, na:wi *esquina**,
<Sync time="1295.091"/>
ompa ke:mah, no: kipia se: iwi:kal,
<Sync time="1299.102"/>
Komo ke:man t'tachkwah wehkap..., wehkatan, *siquiera** se: *metro** wehkatan,
<Sync time="1304.135"/>
wa:n ne: *esquina**, yekinika tet t'ta:liliah ..., 
<Sync time="1308.153"/>
no: t'ta:liliah se: iwi:kal.
<Sync time="1310.913"/>
Seki kipopochwiah, seki a:mo,
<Sync time="1313.369"/>
seki sayoh kita:liliah tachio:chi:wala:t wa:n chiko:me xina:ch wa:n tomi:ntsi:n.
<Sync time="1321.799"/>
N' tomi:ntsi:n para mah a:mo ke:man mah teh poliwi, de ..., n' tomi:ntsin, *pues, porque** yehwa n' ika timopale:wiah,
<Sync time="1327.166"/>
xina:ch para miak kihto:sneki.
<Sync time="1330.562"/>
Seki para te:chpale:wis ika kokolis,
<Sync time="1332.882"/>
seki para mah a:mo teh poliwi,
<Sync time="1334.58"/>
seki para mah nochipa achi kwaltsi:n tietoka:n,
<Sync time="1337.617"/>
para miak iwi:kal n', n' xina:chmeh.
<Sync time="1340.963"/>
Eski chiko:me xina:chmeh. Tao:l, et, a:ko:lin, *arroz**, ayohwach wa:n ayohtet, chiko:me. 
<Comment desc="Falta una semilla, enumera solamente 6"/>

<Sync time="1353.593"/>
Wa:n chiko:me xina:ch, chiko:me tao:l, chiko:me et, chiko:me, nochi chiko:me.
<Sync time="1360.471"/>
N..., wa:n ika se:n 
<Comment desc="No está claro porque se:n y no se:"/>
tama:tsol tomi:ntsi:n.
<Sync time="1365.647"/>
Wa:n se: tane:xtsi:n tsi..., *más** tsi:tsikitsi:n, tatsa:wak *cera**.
<Sync time="1373.359"/>
A:mo, a:mo *parafina**, ta..., tatsa:wak *cera** tein de nektsitsi:n.
<Sync time="1378.741"/>
Tikta:li:tih se: kolo:tsi:n *de cera iesquina para** yo:n kali mah a:mo teh tatekipacho.
<Sync time="1386.983"/>
Itech yo:n kali mah a:mo kalaki n' a:mo kwali,
<Sync time="1389.521"/>
itech yo:n kali mah nochipa kwaltsi:n yetoka:n,
<Sync time="1392.614"/>
itech yo:n kali mah a:mo teh poliwi.
<Sync time="1396.984"/>
*Porque** moka:waki a se: t..., kali de tepa:mit wa:n yeh nochipa kipixtoti, nochi kitsakwilihtoti n' teisá:,
<Sync time="1403.652"/>
ehkat tein ka:n kwali nochipa kitsakwili:s n' ompa.
<Sync time="1406.38"/>
Ah, nika:n nikelka:waya se:,
<Sync time="1410.346"/>
n' tatio:chi:wala:t wa:n kwawxiwit tein tatio:chi:wal, mm.
<Sync time="1417.449"/>
kwawxiwit a:mo wel poliwis, se: kolo:tsi:n chihchi:wtok no:, nochi na:wka:n.
<Sync time="1422.121"/>
Yo:n tein wehwei a kali, we:i kalmeh de tepa:mit a.
<Sync time="1427.016"/>
No: kwali se: kita:lilia de n' kwaw..., kwawkalikxit no:, a:mo t'chi:wah *porque** a:mo tiknekih pero no: weli
<Sync time="1433.606"/>
[...] wa:n ne:n tepa:..., ne:, ne: ke:man kita:lilia:yah no: yehwa i:n tepa:n..., tepa:nkalmeh, ne: ke:man tehwa:n tikitstiwa:la:yah.
<Sync time="1441.979"/>
Kita:liah se: koyoktsi:n ka:mpa, wa:n ka:mpa kwa:pitstik 
<Comment desc="Aparentemente donde se unen las dos aguas por la piña de la casa"/>
tatahko kita:lia:yah se: koyoktsi:n ompa ki:sa po:kti.
<Sync time="1450.4"/>
Ompa ki:sa n' po:kti.
<Sync time="1452.665"/>
Wa:n yo:n moelka:wak a. A:man a:mo kita:liliah ok.
<Sync time="1456.712"/>
Mm, ne: ke:man kichi:wayah nochi de tet,
<Sync time="1461.453"/>
a:man, san tein a:motsi:n kikwih.
<Sync time="1463.89"/>
Mm, ta: a:man, n' kalmeh kipatatokeh ya,
<Sync time="1471.747"/>
seki kichi:wah kwa:manistik a, 
<Sync time="1473.957"/>
seki *más** kwa:pitstik, pero nochi de tet ya, wa:n de tepos.
<Sync time="1478.265"/>
Ne: ke:man *inimpuerta**, a:mo 'kwiah kiliah n' koyo:meh *bisagra**,
<Sync time="1484.359"/>
ta: ne: ke:man kikwiah ki:x..., o:me kowit ihkó:n kita:lilia:yah, ihkó:n,
<Sync time="1489.872"/>
ihkó:n kita:lilia:yah wa:n ke:mah n' wapal ihkwí:n sah kinatskwaltia:yah, kina:lkahkalakia:yah e:yi oso na:wi wapal wa:n,
<Sync time="1498.399"/>
wa:n komo se: kalpano:ti pos kahchi:wa se: *tabla**, se: wapal, wa:n tikalaki a.
<Sync time="1505.134"/>
Wa:n tatsakwa pos kinahnatskwaltia yo:n, yo:n *puerta** ya. Aha.
<Sync time="1510.108"/>
N' ta:l..., n' ta:lpan no: iw..., no: iwki kinatskwaltia:yah sah ihkó:n, o:me kowit etokeh.
<Sync time="1516.585"/>
Tatsi:ntsakwayah ne: ke:man nochi ika xo:no:wapal,
<Sync time="1520.867"/>
chi:kikiskowwapal oso kwomimil, tein eski.
<Sync time="1524.219"/>
*Siquiera** mah a:mo, mah s..., yo:n mah a:mo kalakis itskwinti sayoh, yehwa sah.
<Sync time="1528.256"/>
D..., *de que** yo:n ihwa:k a:mo onkaya *malos**,
<Sync time="1534.078"/>
*últimamente** pané: *titelmalos** timochi:wtokeh
<Sync time="1537.296"/>
pero yo:n ihwa:k a:mo tapoliwia.
<Sync time="1540.023"/>
Sa:te:pan se: *tiempo** pano:k teltapoliwia,
<Sync time="1542.921"/>
pero ekintsi:n sepa a:mo semi ok.
<Sync time="1544.903"/>
*Más** n' tokni:wa:ntsitsi:n tamattiwih, onkak *más** tepitsi:n *como que respeto** tikihtowah.
<Sync time="1551.407"/>
*Bueno**, mm, de kali, de kali *más**,
<Sync time="1559.267"/>
pos yehwa sah. 
<Sync time="1560.351"/>
Komohkó:n ..., ¿Ka:n nikmati ox tikmatik? 
<Sync time="1563.486"/>
¿Ihkó:n sah?
</Turn>
</Section>
</Episode>
</Trans>