Tryag File Manager
Home
-
Turbo Force
Current Path :
/
home
/
cluster1
/
data
/
bu01
/
1121861
/
html
/
tosepan
/
usuarios
/
eleuterio
/
Transcripciones-archivo-muerto
/
Upload File :
New :
File
Dir
/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/tosepan/usuarios/eleuterio/Transcripciones-archivo-muerto/Tzinacapan_Relato_Ruben-Macario_Testimonio-socio-toseepan_20-09-09-h.trs
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd"> <Trans scribe="tahtol2" audio_filename="Tzinacapan_Relato_Ruben-Macario_Testimonio-socio-toseepan_20-09-09-h" version="6" version_date="100429"> <Speakers> <Speaker id="spk1" name="Jeremías Cabrera Ortiz" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> <Speaker id="spk2" name="Rubén Macario Martínez" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> </Speakers> <Episode> <Section type="report" startTime="0" endTime="2590.344"> <Turn startTime="0" endTime="5.389" speaker="spk1"> <Sync time="0"/> A:man </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="5.389" endTime="433.655"> <Sync time="5.389"/> Ajá, *este**... neh ne: ke:man nimoskaltih nika:n <Sync time="13.748"/> Nika:n niyo:lik *pero** amo nika:n nimoskaltih, neh nimoskalti:to *hasta más** paratani <Sync time="18.416"/> wa:n ompa neh nikitaya okseki taman..., taman..., <Sync time="22.68"/> taman tato:k mochi:waya <Sync time="25.693"/> Nika:n tehwa:n..., nika:n tehwa:n tiki:xtiah n' tato:k se: *viaje** sah *por** xiwit <Sync time="32.244"/> wa:n ne:wí:n paratani ka:mpa neh nitekitia tiki:xtia:yah o:me *cosecha por** xiwit <Sync time="41.791"/> Titato:kayah, n' ompa ne: titato:kayah itech..., itech disie:mbreh <Sync time="48.998"/> tiki:xtia:yah ma:yoh <Sync time="52.045"/> *de** ma:yoh titato:kayah sepa itech ju:nioh <Sync time="55.43"/> tiki:xtia:yah itech di..., nobie:mbreh, tiki:xtiah n'o:n tato:k <Sync time="61.333"/> ¿Ke:yeh? Porque n' ompa ne: más takawa:ni <Sync time="63.766"/> wa:n neh ne: ke:man *cuando** katka ni..., nipili ok *hasta** nikwelitaya <Sync time="69.097"/> ¿Ke:yeh nikwelitaya? Porque tehwa:n nika:n amo ke:man tikitayah se: cosecha ke:meh ompaka ne:wín tikitah..., tikitayah cosechas <Sync time="75.864"/> Cuando niki:..., nika:n ninemia nik..., nikitaya oksé: nemi:lis nikpiaya <Sync time="81.047"/> Pero cuando niahsik itech..., newí:n paratani oksé: nemi:lis katka <Sync time="87.225"/> ¿Ke:yeh? <Sync time="88.093"/> *Porque** n' ompa nikitaya itech mi:lah amo moneki tikto:kaskiah cosas tein tato:k *para** takualis <Sync time="94.905"/> Sanoke n' ompa mochi:waya itech mi:lah sah ke:meh okseki nepale:wi:l <Sync time="104.537"/> *Entonces cuando** tikitayah n' tehwa:n yo:n *hasta** timowelitayah. ¿Ke:yeh? *Porque** tehwa:n nika:n titeltahyo:wia:yah nika:n ka:mpa a:xka:n..., ka:mpa a:xka:n nietok <Sync time="112.175"/> Ne: ke:man onkaya *más** tahyo:wi:lis *que** a:xka:n, a:xkan nikita neh pos m..., mopatak <Sync time="117.993"/> Cuando neh nimoskaltih nika:n i:n ka:mpa a:xka:n nietok <Sync time="122.796"/> amo a:xka:n..., amo *igual** ke:meh a:xka:n pi:pil yetokeh <Sync time="125.694"/> Neh miak tahyo:wi:lis nikpa:no:k, se: sepa..., se: sepa tikihtowah tehwa:n titakua:yah *hasta** ohpa sah n' to:nal <Sync time="136.015"/> ¿Ke:yeh? *Por lo mismo de que** pos amo onkaya *más** nepale:wi:l ke:meh a:xka:n tikitstokeh miak nepale:wi:l <Sync time="143.78"/> wa:n ne:wí:n paratani a:mo, newí:n paratani nikmatiah tehwa:n mahyá: yo:n <Sync time="148.371"/> se: takualis katka *porque a veces hasta** n' tato:k *hasta** ikowyohka:n moa:wilowa:ya <Sync time="155.374"/> tato:kayah mi:lah, tami tapixkah n..., kipixkah n' sintsi:n <Sync time="161.107"/> *a veces** neh *cuando** nia:ya ke:meh i:n amo no: nimotatsiwilia:ya, nikatka ni..., nitamattoya ya, i:pa nikpiaya..., nikpiaya ya noxiwtsi:n ya, *bueno** i:pa nikpiaya nox..., noeda:des <Sync time="169.649"/> Nia:ya ke:meh i:n sintah nimopehpenili:ti sinti <Sync time="173.584"/> wa:n nikwelitaya *porque** yo:n sinti nikpehpenati a, pos mismo ye:hwa:n tein ina:xka ne:chilwia:yah <Sync time="179.127"/> ximotehte:moli sinti komo timotehte:molia <Sync time="182.999"/> yo:n i:pa ompa moa:wilo:ti a, komo amo tikteki, komo a:mo n' a:kin kiteki ompa moa:wilo:ti yo:n sintsi:n <Sync time="187.802"/> tein neh nikchi:waya niktekiti yo:n sin..., niktehte:moti yo:n sinti, niehko nokalihtik wa:n niko:ya <Sync time="194.043"/> nikpihpixka wa:n niko:ya yo:n..., yo:n tao:l, ke:mah nikwi:ka n'amakati a, <Sync time="198.401"/> yo:n n'namakati, nimonamakili:ti a. ¿*Porque** ke:yeh? Yo:n *para** nehwa ya n' tomi:n tein n'namakati n' tao:ltsi:n <Sync time="203.527"/> *Pero** amo nimoichtekilia:ya *sino que** yo:n tao:ltsi:n *mismo** yehwa ne:n dueños, tein ina:xka ne:n tato:k ne:chilia:yah mah n'motehte:moli:ti a <Sync time="210.826"/> *Hasta** neh no: *hasta** nimowelitaya ya, ihwa:k nikpiaya tak mahtak..., mahtaktio:mo:me xiwit. Mmm. <Sync time="217.497"/> Entonces yo:n nikwelitaya ya neh, niehko nokalihtik nikwa:lkui a notomi:ntsi:n, *no** pos <Sync time="222.934"/> nimowelita ya. ¿Porque ke:yeh? Nikitaya onkak..., onkak nepale:wil a <Sync time="227.61"/> Entonces ompa yo:n tikitayah tehwa:n oksé:..., oksé: nemi:lis katka, <Sync time="232.264"/> porque amo..., amo tikihtowah tehwa:n impo:rtah no: pos n'to:kati, nikto:kati yehwa i:n tato:k para mah..., nikua:s, ompa ne: mochi:waya sah itech mi:lah <Sync time="241.899"/> tikitas teh onkak..., onkak *este**..., ayoh, onkak witsti, onkak et, onkak kilit <Sync time="247.971"/> onkaya miak nepale:wi:l, *hasta** tapialmeh amo kinahsia kokolis, <Sync time="254.53"/> pio:meh, tikimpiayah piomeh ihkó:n, *pero** piomeh <Sync time="258.021"/> amo tikowayah pio *para** tikua:tih <Sync time="260.666"/> tik... ee..., tata:sati se: pio, amo tiko:wtinemih pio:temeh *para** tikinkua:tih, sanoke ompa tikuiah itech o:n <Sync time="266.188"/> pio:meh tein tata:sayah tikui..., tike:wayah wa:n tikuiah *para** tikua:yah ya nochi yo:n tapalo:l <Sync time="271.477"/> Mmm. <Sync time="272.345"/> *Pero** oksé: ta..., oksé: *tiempo** katka, *pero** a:xka:n nikita neh n' a:man amo..., amo kinekih ok, nio:n *porque** piomeh amo kinekih ok mochi:waskeh ok a:xka:n nikita neh <Sync time="279.771"/> onkak miak tahyo:wi:lis *por lo mismo de que** oksé: *tiempo** tiahtokeh <Sync time="286.16"/> Amo nikmati... amo nikmati ke:yeh, xa: porin onkak miak talna:miki:lis *de** n' koyo:meh ya <Sync time="296.29"/> *porque** ne: ke:man amo tiki:xmatiah este..., amo tiki:xmatiah tein te:chkokoliskui:lti:s ke:meh a:man miak kokolis tiki:xmatih ya <Sync time="308.493"/> *por ejemplo** ke:meh yekintsi:n tike:walti:skeh se: *mata** mi:l moneki *abono** <Sync time="316.808"/> tike:walti:skeh se: *mata** kahfe:n moneki abono <Sync time="320.934"/> wa:n yo:n *abono** ¿toni kichi:wa? N' *abono** techkokoliskui:ltia *para** tehwa:n <Sync time="326.054"/> yeh ika n' a:man topi:pilwa:n a:man nikita neh kokolisyohkeh ya, amo..., <Sync time="331.026"/> tehtein weli kokolis kinkui <Sync time="333.798"/> wa:n ne: ke:man moskaltihkeh n' towe:ita:twa:n chika:wkeh <Sync time="338.199"/> se: sepatika kahxitia:yah *hasta..., hasta ci..., cien años, ochenta años** <Sync time="345.667"/> semi, semi tel..., tel..., tel.., telokichpil ok mikia, *ochenta, setenta y ocho años, de ochenta años** <Sync time="352.736"/> wa:n a:xka:n amo n' a:kin kahxitia *ochenta años** <Sync time="354.746"/> pos axka:n titamih ya *de..., de cincuenta, sesenta años**, timomachiliah mahyá: yo:n amo tichika:wkeh ok <Sync time="363.484"/> *todavía pero más a..., más después** amo tikmatih keni:w tipano:tih <Sync time="368.371"/> Entos n' ompa yo:n tehwa:n tikitstokeh n..., nochi mopatatiw n' tonemi:lis <Sync time="372.518"/> mopatatiw tochika:walih, eeh <Sync time="376.136"/> *Entonces** yehwa yo:n tehwa:n titahtowah *por eso** nimitsilia neh <Sync time="379.225"/> ne: ke:man amo onkaya más tahyo:wi:lis, onkaya..., onkaya..., amo onkaya más kokolis *por lo mismo de que** n' tato:k tike:waltia:yah ika puro tapala:n sah <Sync time="387.37"/> Tikto:kati se: *mata** mi:ltsi:n mochi:waya, <Sync time="392.385"/> tikto:kati se: *mata** kahfe:n mochi:waya, <Sync time="396.087"/> wa:n a:xka:n a:mo, a:xka:n kipia ke tik..., kita:lili:skeh, k'kowaskeh n' abono para mochi:was mi:l <Sync time="404.067"/> *entonces** n' ompa yo:n tehwa:n tikitstokeh semi *mal** <Sync time="407.431"/> Amo tikmatih pos *hasta** ka:ni n' tiahsitih *más después**, <Sync time="411.197"/> *pues a lo mejor** n' topi:pilwa:n *puede que** (k)ahxitiah *siquiera** se: *veinte o treinta o cuarenta años o puede ser que** mikih *más antes porque** tikitstokeh a:xka:n miak kokolis onkak <Sync time="421.278"/> Entos yo:n amo nikmati keni:w tiki:xehekowa, ¿ton talna:miki:lis tine:chtahtani:s más? <Sync time="427.266"/> oksé: talna:miki:lis tik..., tikahsika:matis pos x'ne:chtahtani, mmh </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="433.655" endTime="440.596"> <Sync time="433.655"/> ¿Keyeh o:tiahki oksé:ka:n tita:...? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="440.596" endTime="664.337"> <Sync time="440.596"/> Ah, yo:n nimitsiliah niahki *por lo mismo de que** tikakiah ke m' paratani *más** motachi:wa <Sync time="449.291"/> *más** motachi:waya ok ke nika:n <Sync time="451.83"/> Nopá:n pe:wak tekiti paratani, yehwa m' *primero** yahki, pe:wak tekiti <Sync time="456.469"/> *después** neh katka ninohne:l, nikpiaya chikuase:n xiwit <Sync time="460.912"/> wa:lah no:pá:n, ke:meh te:tekitilia:ya newí:n paratani wa:lah no:pá:n. Kihtowa: - Sabes qué <Sync time="466.091"/> Kilia no:má:n, kilia: - Tiowih -kilia- paratani -kilia- <Sync time="469.582"/> Paratani -kilia- *más** motachi:wa -kilia- <Sync time="472.544"/> nika:n tehwa:n -kilia- ki:sa sayoh o:me..., *este** se: cosecha sah n' xiwit <Sync time="476.217"/> wa:n paratani -kilia- tiki:xti:skeh -kilia- o:me cosecha xiwit, -kilia- n' ompa n' tato:k, mmh <Sync time="481.96"/> ompa -kilia- amo moneki tiko:wtos -kilia- chi:ltekpin, chi:ltekpin -kilia- mochi:wa mi:lah sah. <Sync time="486.119"/> Amo tiko:wtos kilit, kilit mochi:wa mi:lah <Sync time="489.398"/> amo tiko:wtos *ajonjolí**, a:ko:lin, a:ko:lin mochi:wa *mismo** ompa mi:lah sah <Sync time="494.349"/> sayoh x´tepe:wa ompa tikpia n' tato:k <Sync time="498.115"/> Emekat, ke:meh nimitsilia n' emekat, yo:n emekat amo moneki t'to:kas, sayoh tikta:lia sah se:, tikmoya:wa sah ne:n etsi:n wa:n tikitas teh n' ampó:n onkak a <Sync time="507.995"/> Chi:l, yo:n chi:..., chi:l..., wehweichi:l tikiliah yo:n amo moneki tikihto:ti no pos <Sync time="515.94"/> mochi:was amo mochi:was, mochi:wa *porque** mochi:wa n' ompakawí:n, eh <Sync time="520.722"/> *Entonces** yehwa yo:n no:pá:n semi kwelitak. Kihtowa: - Newí:n paratani *más** motachi:wa ke nika:n tehwa:n, -kihtowa- pos *mejor** tiowih. <Sync time="526.625"/> Wa:n ke:meh neh katka nipili ok, ne:chkuite:w, ne:chwi:kak <Sync time="530.433"/> pe:wak ompa t'tekitih, no ompa nimo..., ompa nimoskalti:to. <Sync time="533.818"/> Nikchi:wato mahtaktio:na:wi xiwit <Sync time="538.988"/> mahtaktio:na:wi xiwit ompa nikchi:wato, ompa ninemia, mmh. <Sync time="544.129"/> Nikwelitaya *porque** pos nikitaya oksé: *vida** nikpiaya más que nika:n, <Sync time="548.463"/> nika:n n'tahyo:wia:ya n' ompa ne: amo n'tahyo:wiaya ika n' takualis <Sync time="551.514"/> ¿Ke:yeh? Porque pos nikitaya motachi:waya, onkaya para t'takua:skeh <Sync time="558.242"/> Entonces yehwa yo:n tehwa:n tikwelitayah wa:n ke:meh nimitsilwia tipa:ktoyah kualtsi:n <Sync time="565.012"/> pos timowelitayah tehwa:n t'takua:yah, wa:n pos <Sync time="568.186"/> t'mattokeh ton tahyo:wi:lis nika:n tehwa:n tikpiayah, ompa ne: tiahsiah tehwa:n tikitayah onkaya miak takualis <Sync time="574.829"/> entos yehwa yo:n tehwa:n tikwelitayah <Sync time="577.347"/> *Pero después de** yo:n mahtaktio:na:wi xiwit nietoya nimoyo:lahsik <Sync time="583.292"/> ni..., pe:wak nitamattiw a, nikpiaya ya yo:n mahtaktio:na:wi xiw..., pe:wak nikilia no:pá:n:, nomá:n: - Sabes qué, neh niow <Sync time="589.258"/> - ¿Ka:ni n' tiow? Pos ka:mpa niwa:le:w -nikilia-. <Sync time="591.839"/> Ne:chtapowiah ke kachi kuali nopue:bloh wa:n amo nika:n. <Sync time="596.128"/> Nika:n nimikis *mejor** mah nimikiti noxola:l. <Sync time="599.598"/> Pe..., ne:chilia no:pá:n, no:má:n: - Pero, ¿ke:yeh n' tia:ti? Nia:ti -nikilia-. <Sync time="603.004"/> Yahki a nokni:w se: n' tein taeka:na, neh no: nia:ti -nikilia- neh. <Sync time="606.41"/> *Pero cuando** neh nikilih ke niwa:le:was, niwa:le:w. <Sync time="611.573"/> Entos de niwa:le:w nika:n, ni..., pe:wak nitekiti a, nitekiti a, nitekiti a, pero mahyá: yo:n nikitaya *siempre** n' onkakaya tahyo:wi:lis <Sync time="619.062"/> Amo onkaya *más**..., onkaya chi:walis *pero pues** amo onkaya *más** nepale:wi:l. <Sync time="623.802"/> Entos n'nemilih nia:s okseko, nikpiaya..., nikpiaya kaxto:lomo:me xiwit, <Sync time="631.143"/> kaxto:lomo:me xiwit nikpiaya niah *para, para Veracruz**. <Sync time="638.421"/> *Veracruz** oksé: *vida** nikitato ompa <Sync time="641.531"/> *Veracruz** niah, ninemik <Sync time="645.191"/> ninemik, niahka *hasta Oaxaca** <Sync time="649.338"/> *estado de Oaxaca** nietoya <Sync time="652.004"/> *Después de estado de Oaxaca** ninentinemik, niahki. Niahsik *hasta Villahermosa, Tabasco** <Sync time="658.689"/> nika:mpa de *Villahermosa** nietoya ompa no: n'tekitik. <Sync time="662.159"/> Entonces nikwelitaya yehwa yo:n, neh nikwelita n'tekitis </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="664.337" endTime="666.284"> <Sync time="664.337"/> Achtopa xne:chpowili </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="666.284" endTime="666.644"> <Sync time="666.284"/> Mmm. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="666.644" endTime="672.737"> <Sync time="666.644"/> Eeh, toni tikchi:waya ne: Veracruz wa:n ke:n tite:moma:nawia:ya </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="672.737" endTime="2590.344"> <Sync time="672.737"/> *Este Veracruz** nikwelitaya taxta:wi:l <Sync time="676.651"/> ne:chtaxta:wia:yah tepitsi:n *más** wa:n ompa nitekitia itech..., itech ke:meh i:n itech *potreros** nitawi:tekia <Sync time="683.458"/> wa:n nikwelitaya *porque** no: ne:ch..., ke:meh ihkó:n kitayah nitekiti a <Sync time="688.278"/> entos *mismo* nopa:tro:n ne:chpialia:yah *confianza**. Kihtowa:yah: - No *pues**, nejí:n *señor, nejí:n joven, trabajador** <Sync time="694.001"/> pues t'makah más tekit wa:n ne:chmakayah n' takualis <Sync time="699.375"/> pero katka nose:lti, amo nikpiaya n'..., nikpiaya n' a:kin *más que** nomá:n, nopá:n, pos nikinka:wte:waya wa:n neh nia:ya. <Sync time="704.453"/> Nikwelitaya n' taxta:wi:l *porque** n' ompa ne: más ne:chtaxta:wia:yah ke nika:n. <Sync time="707.795"/> Nika:n nikta:nia *cinco pesos** ompa ne: nikta:nia *diez pesos o doce pesos** wa:n ompa ne:chtamakayah <Sync time="715.126"/> entos yehwa yo:n nikwelitaya neh <Sync time="717.263"/> entos nikchi:wati *siquiera** o:me me:tsti, niehko wa:n nikinwa:lkuilia n' tomi:n no:..., no:pá:n, no:má:n nikinka:wili:ki n' tomi:n wa:n neh sepa niow <Sync time="725.429"/> Nimo..., nimoyo:lahsik *Veracruz** nipano:k *Oax..., estado de Oaxaca** wa:n *estado de Oaxaca por lo mismo** ompa n' chi:walis <Sync time="733.746"/> entos ihkó:n pe:wak nimoi:xmachtihtiw ihkó:n. <Sync time="736.116"/> Nimomachtih *de chapotero de potrero**, <Sync time="738.972"/> nimomachtih nikta:lia:ya *alambrados** ihkó:n nitapostea:rowa:ya <Sync time="742.738"/> ne:chpialia:yah *confianza** ya ihkó:n <Sync time="744.949"/> ne:chilia:yah, xchihchi:wa kihto:skeh se: *corral de ganados**, nikchi:waya <Sync time="752.481"/> sayoh ne:ch..., ne:chilia:yah sah, *no** pos t'chi:wati de i:n manera, ihkó:n <Sync time="756.564"/> 'chi:wa se:, x'chihchi:wa se: *rueda** ijkó:n, ompa n' chi:wa ya ompa yo:n, pe:wa n'tohto:ka ya n' korra:lkowit <Sync time="765.011"/> nikima:ktilia:ya nejó:n, mono:tsa *este..., toril, corral de ganados**, mmh. <Sync time="771.993"/> Yehwa yo:n tekit nikpiaya neh. Wa:n komo a:mo *chapote** <Sync time="775.315"/> komo a:mo *este** nikta:lia:ya..., nitapostea:rowa:ya *potreros** <Sync time="779.843"/> n´ *Oax..., estado de Oaxaca** <Sync time="782.382"/> *Después** ne: nikwelmatik seko ne:chilwihkeh *más** tepitsi:n ok n' taxta:wi:l <Sync time="786.487"/> se: o:me pe:soh más, niah *para estado de Tabasco** <Sync time="793.405"/> *estado de Tabasco** n' ompa niah <Sync time="796.378"/> ompa ne:chilia:yah tepitsi:n más taxta:wi:l a, ompa nikta:nia..., nika:n seko nikta:nia <Sync time="800.435"/> *estado de Oaxaca** n'ta:nia *este..., diez pesos** ompa ne:chmakayah *trece pesos** <Sync time="805.788"/> Ika yo:n e:yi pe:soh, pos neh ika nimotalowa:ya nia:ya ne:wí:n *porque** pos neh nikwelitaya ya <Sync time="810.866"/> N'chi:wati *dos me**..., o:me me:tsti, e:yi me:tsti wa:n ke:mah sepa niwi:tsa, nikitaki no:má:n, no:pá:n, nikinka:wili:ki n' tomi:n <Sync time="817.255"/> nietoki o:me to:nal, e:yi to:nal nika:n nieto..., sepa niow. <Sync time="821.275"/> Nitekitik chikna:wi xiwit kalampa de nika:n ka:mpa no..., ka:mpa ninemi a:xka:n <Sync time="829.637"/> chikna:wi xiwit nitekitik kalampa. Nitekitik *Veracruz, estado de Oaxaca, estado de Tabasco** <Sync time="836.111"/> nejó:n e:yi..., e:yi *estados** nikimpano:k <Sync time="840.935"/> *Después** pe:wak yo:li a nika:n ka:mpa ekintsi:n nietok. Axka:n nietok itech se: *organización** mono:tsa *cooperativa** <Sync time="847.388"/> a:xka:n ompa nika:n nietok <Sync time="849.546"/> *Cuando** mota:lih n' *cooperativa**, pe:wak ne:chiliah..., no:..., no:pá:n pe:wak..., mokalakih iniwa:n <Sync time="857.628"/> moa:sosia:roh iniwa:n *cooperativa** <Sync time="859.701"/> <Sync time="872.247"/> Ke:mah nimitsilia, *después de** niwa:le:w *de** n' ompa ne:wí:n, *de** nejó:n *estados**, niehkok sepa nika:n nopue:bloh <Sync time="881.387"/> niehkok nika:n nopue:bloh, primero niki..., niehkok wa:n kihtowa no:pá:n: - Sabes qué hijo, mota:li:ti se: cooperativa nika:n <Sync time="893.439"/> Nikilia: - ¿A poco?. Kihtowa: - Ke:mah <Sync time="896.317"/> ¿Wa:n ke:n, timoa:sosia:ro:ti?, kihtowa: - Ke:mah. - ¿Wa:n ke:niw -nikilia- se: moa:sosia:rowa, toni moneki? -nikilia neh-. <Sync time="901.395"/> Kihtowa: - Pues amo moneki más -kihtowa- xta:li - kihtowa - mo..., mokoperasio:n - kihtowa -. <Sync time="905.647"/> - Neh n' ta:li:ti nokoperasio:n - kihtowa - *cien pesos**. <Sync time="908.927"/> Nikilia: - *Bueno papá, primero** teh ximoa:sosia:ro -nikilia- wa:n *después** -nikilia- neh <Sync time="913.285"/> Kihtowa: - *Bueno** <Sync time="915.634"/> Entos no:pá:n kita:lih n' isie:npe:sos, *como cooperación* <Sync time="920.246"/> Yehwa ya n' ekintsi:n -kihtowah- mote:ne:wa *cooperativa** <Sync time="923.166"/> Al año neh nimokalakih <Sync time="925.62"/> Ne:chilia no:pá:n, kihtowa: - Sabes que m'ijo -kihtowa- no: ximoa:sosia:ro -kihtowa- n' teh <Sync time="929.809"/> Nikilia: - ke:mah. Pe:'k nikinohno:tsa ya ne:n..., nikinohno:tsaya n' comite:nes *de** n'..., *de** n' *cooperativa de** n'..., *de** noxola:l San Miguel <Sync time="939.419"/> Pe:' nikinohno:tsa. - *Saben que** -nikilia- neh no: nimoa:sosia:ro:ti ka:mpa no:pá:n etok *asociado** <Sync time="945.428"/> Kihtowa: - Ke:mah, n' a:kin..., *no** nika:n tiknekiskiah mah nochi:n <Sync time="949.934"/> nochi n' tokni:wa:n -kihtowa- mah mo:..., mah mo:..., mah monechiko:ka:n wa:n mah mokalaki:ka:n *porque** <Sync time="954.779"/> semi kualtsi:n nejí:n nepale:wi:l. Nikilia: - ke:mah <Sync time="957.786"/> Entos neh nimo:..., nikta:lih..., neh nikta:lih..., nejó:n *tiempo** nikta:lih *setenta y cinco pesos de** noaportasio:n *como socio de cooperativista** <Sync time="966.735"/> Pe:wak tekitih, pe:wak tekitih ihkó:n <Sync time="970.459"/> *Al año** ne:chta:lihkeh *como comité de... comité de cooperativa para** mah *más** niki:xmati a neh n' *organización**, keni:w nitekiti <Sync time="979.768"/> *Entonces de** yo:n pe:wak nitekiti nimokalakih, pe:wak iniwa:n n' tekiti <Sync time="983.91"/> nikinakompa:ña:rowa:ya ihkó:n timowi:katinemih <Sync time="987.676"/> ihwa:k nikita pe:wak más ni:xpeta:ntiw a neh <Sync time="989.982"/> *porque** katka *más** nito:ntoh *porque** amo nikmatia *siquiera** keni:w nimopale:wi:s <Sync time="993.663"/> amo nikmatia sakera para ni..., nitahto:s ihkó:n iniwa:n... iniwa:n koyo:meh, sano que neh nikmatia <Sync time="1000.572"/> n' tahto:s pero ke:meh i:n timonohno:tstokeh, ma:se:walkopa <Sync time="1003.576"/> *pero más** amo nikmatia keni:w nitahto:s iniwa:n koyo:meh <Sync time="1006.496"/> n' tasohka:mati miak, por medio de n'..., de n' cooperativa pe:wak nimoi:xpeta:nihtiw a, nimoi:xpeta:nihtiw a <Sync time="1012.568"/> a:xka:n nika:n tietokeh <Sync time="1015.149"/> entos ompa yo:n nimitsilwia neh pe:wkeh timo..., pe:wkeh t'tekitih <Sync time="1017.857"/> timokalakihkeh, primero tipe:wkeh ika e:yi:, e:yi..., e:yi xola:lkone:meh <Sync time="1022.914"/> wa:n pe:wak timo..., timo..., timo..., timolwihtiowih, timolwihtiowih, timolwihtiowih <Sync time="1028.013"/> *Después de** yo:n nik..., nine:ch..., ni..., nikalak pe:wak nitekiti nika:n iwa:n..., iwa:n *cooperativa** ya <Sync time="1034.889"/> pe:'k nitekiti iwa:n *cooperativa**, nikalak *casi como cargador de..., de beneficio**, mmh <Sync time="1045.277"/> entos ka:mpa neh nikitak onkak se: nepale:wi:l kualtsi:n <Sync time="1049.318"/> entos ompa neh *en vez de** ke nia:s okseko ya, pe:wak no: nimowelitak a *porque** pe:wak nitekiti nopue:bloh ya <Sync time="1055.94"/> nika:n yetokeh no:má:n, nika:n etok no:pá:n, nika:n yetokeh noerma:nos <Sync time="1061.911"/> niki:sa kualka:n, n'tekititi, niahsi tio:tak nokalihtik <Sync time="1065.127"/> timo:pa:ktihtokeh, timonohno:tstokeh, entos ompa ka:mpa pe:wak nikita *más** kualtsi:n <Sync time="1070.989"/> *Después** pe:wak n'tekiti ne: *beneficio** a, n'tekitik *de cargador** <Sync time="1076.934"/> itech..., itech ochenta y dos, mil novecientos ochenta y dos nitekitik a de cargador nika:n <Sync time="1091.136"/> entos yo:n pe:wak n'tekiti..., n'tekiti, n'tekiti ihkó:n <Sync time="1095.642"/> *Después de** yo:n nikita n' *cooperativa más** moskaltia, *más** moskaltia <Sync time="1101.291"/> *después** ne:chyo:le:wkeh mah nimokalaki *casi como socio de Tosepantomin** <Sync time="1107.075"/> *después de** nikoperatibi:sta, *de socio cooperativista, después** ne:chkalakihkeh *como socio de Tosepantomin** <Sync time="1114.649"/> entos yo:n *de socio de coo..., de Tosepantomin**, ne:chkalakihkeh *como comitén, comité local**, ka:mpa tikihtowah n' tehwa:n <Sync time="1121.504"/> noxola:lkone:w neh nikmanda:rowa:ya ya n' ompa <Sync time="1124.17"/> peh nikinechikowaya no: n' tokni:wa:n <Sync time="1126.709"/> ke:meh pe:h ni:xtamattiw a nika:n de n' tosepan, pe:h nikinechikowaya n' tokni:wa:n no: <Sync time="1131.699"/> no: nikinilia ya: - Saben que, mokalaki:ka:n itech nejí:n..., nejí:n nechiko:li:s semi kualtsi:n <Sync time="1137.39"/> te:makah miak nepale:wi:lis <Sync time="1140.098"/> nak'nesesita:ro:skeh nepale:wi:lis name:chpale:wi:skeh ika tomi:n name:chtane:wti:skeh <Sync time="1143.905"/> nak'nekih nake:waskeh namotomi:n, na kuali nak'e:waskeh <Sync time="1147.078"/> timopale:wi:tih <Sync time="1148.665"/> timose:panpale:wi:tih ika i:n *organización cooperativa** <Sync time="1152.643"/> bueno <Sync time="1155.118"/> después de yo:n pe:wak nitekiti neh, niki:sak ompa, no: nisiowik de..., de cargador n' ompa nika:n beneficio, tepitsi:n nimose:wih, nikalak rancho <Sync time="1167.701"/> nika:n nika:tende:rohtoya se: rancho *pero mismo de** n', *mismo de** n' Tosepan, *mismo de** n' *cooperativa** <Sync time="1173.307"/> Yo:n rancho pe:wak nika:tende:rowa, n' ompa..., más nimomachtih ok n' ompa <Sync time="1177.962"/> entos n' ompa yo:n ne:chmakakeh se: nemachti:l <Sync time="1182.659"/> ¿Keni:w nike:walti:s se: *mata** kahfe:n? <Sync time="1185.452"/> ¿Keni:w nikchi:was se: *trazo de curva a nivel porque** onkak..., onkak *este**..., *de** miak taman *este**..., pa:nti *de** kahfe:n tato:k <Sync time="1197.479"/> *Cuando** tikow:keh i:n *rancho** nika:n ka:mpa a:xka:n tietokeh, ka:mpa etok ne:n Kaltaixpetaniloyan tiko:wkeh i:n *rancho** katka kowyoh <Sync time="1205.878"/> ne:chno:tskeh, kihtowah: - Sabes que Rubén, <Sync time="1209.993"/> tiki:sak *de beneficio**, tikalakiti *como encargado de rancho** <Sync time="1214.669"/> Nikilia: - Bueno. <Sync time="1216.679"/> Entos neh nikalak, nikalak *como encargado de rancho** <Sync time="1219.831"/> pe:wak..., nikinte:moh chikuase:n ta:kewalmeh <Sync time="1223.343"/> pe:wak neh nikintekiti:ltia, t'tami tachipa:wkeh pe:wkeh tiks..., pe:wkeh tiktehtekih kowit <Sync time="1230.147"/> niksa:loh kowit, nik..., nochi n' tachipa:w kualtsi:n <Sync time="1233.638"/> ompa ke:mah pe:wak ne:chiliah: - *Saben que**, Rubén, teh tik..., ekintsi:n teh tikalak nika:n *como encargado** <Sync time="1239.012"/> timitsakatih ok se:..., se: *capacitación o sea** se: nemachtil ika n'..., <Sync time="1243.074"/> ika n' kahfe:nto:kalis, kahfe:n..., <Sync time="1246.248"/> kahfe:nto:kalis a. <Sync time="1248.618"/> Tasohka:matik -nikilia-. <Sync time="1251.411"/> Wa:lah se: *persona** mono:tsa Antonio Salgado <Sync time="1257.208"/> nejó:n *compañero**, ka:mpa yeh wa:lah, semi kualta:kat no: n' *persona** <Sync time="1263.28"/> Ne:chilia: - Don Rubén, ¿teh tietok como encargado de i:n rancho? Nikilia: - Ke:mah <Sync time="1268.4"/> Ta:li *cuidado** -kihtowa- ke:n tikchi:wati se: *trazo** <Sync time="1271.658"/> Neh nimoka:wati -kihtowa- *como responsable, pero** amo nochipa neh. <Sync time="1274.641"/> Neh nikpiati -kihtowa- *solamente** sayoh -kihtowa- *tres días por semana**. <Sync time="1279.93"/> Nikilia: - *Bueno.** <Sync time="1281.877"/> Ta:li *cuidado** kuali -kihtowa- *porque** i:n tekin nimitsma:ktilihte:wati -kihtowa- wa:n neh nia:ti -kihtowa- wa:n iwki moka:wati -kihtowa- i:n chi:walis <Sync time="1287.378"/> Nikilia: - *Bueno**. <Sync time="1289.113"/> Pe:wak ne:chmachtia <Sync time="1291.758"/> kikons..., kite:moh se: kowit <Sync time="1295.418"/> wa:n kichihchi:w *este**..., <Sync time="1297.893"/> kichihchi:w mahyá: se:..., mahyá: se:..., kisa:sa:loh <Sync time="1304.157"/> sayoh kitamachi:w, kitamachi:w *de** n' ahko *para** tani <Sync time="1308.24"/> ka:nachi s..., ka:nachi *este centímetro de** pata:wak <Sync time="1313.169"/> *para** ki:sato n' tani ka:nachi *metro** yeh kinekik <Sync time="1318.459"/> Yo:n mono:tsa este..., mono:tsa *aparato A** <Sync time="1322.881"/> yo:n *aparato A para** ika tikchi:wkeh n' *trazo de curva a nivel** <Sync time="1328.191"/> *o trazo de contorno** <Sync time="1332.359"/> *Bueno** <Sync time="1333.48"/> *pero** ke:meh neh nochi, neh nochi nik..., nochi nikta:lihtiah *cuidado** keni:w nemachti:l <Sync time="1338.198"/> *Porque** pos neh nikwelitaya, nikwelitaya n'tekitis wa:n nikwelita nitekitis *hasta** a:xka:n <Sync time="1342.218"/> peh ne:chmachti:ko, wa:lah *primero** to:nal <Sync time="1345.963"/> tikchi:watih *de** i:n..., *de** i:n..., *de** i:n..., i:n..., i:n trazo tikchi:watih *de** nejí:n *forma. Pues órale** -nikilia-. <Sync time="1352.162"/> Timopale:wi:tih -nikilia-. *Pues órale** -kihtowa-. <Sync time="1354.849"/> Peh ne:chmachtihtiw. <Sync time="1357.303"/> O:me to:nal ne:chmachtih wa:n ke:mah ne:chka:wilih <Sync time="1360.159"/> A:xka:n ke:mah Rubén, nimitska:wilia -kihtowa- teh x'chi:wa ya i:n chi:walis. <Sync time="1364.856"/> Nikilia: - Bueno. <Sync time="1366.718"/> Nikinte:moh o:me ta:ke:walmeh wa:n pe:h nikchi:wa ya nehwa, nikchi:wa <Sync time="1372.917"/> *Pero** yo:n *trazo de curva a nivel** pe:h nikchi:wa neh *hasta** nima:tamik, o:me *estajo** nikchi:wak. <Sync time="1380.978"/> Nima:tah <Sync time="1382.924"/> *Después** wa:lahkeh n' tein *mero** kimatih, tein taeka:ntokeh de n..., *de** nejí:n *cooperativa** <Sync time="1388.531"/> wa:n pe: ne:chiliah: <Sync time="1389.906"/> - ¿Tima:tan -kihtowa- n' *trazo**? Nikilia: - Ke:mah. <Sync time="1392.191"/> *Pues** ekintsi:n -kihtowa- tikalakiti ka..., ika *hoyada** ya -kihtowa-. <Sync time="1396.465"/> X'chi:wa n' *hoyos** -kihtowa-. <Sync time="1398.898"/> Ekintsi:n -kihtowa- de tikalak -kihtowa-, i:n teh mokue:ntah <Sync time="1401.5"/> tehwa:n t'te:chma:ktili:s -kihtowa- *cafetal** <Sync time="1403.997"/> tite:chne:xtili:s -kihtowa- n' *cafetal** ke:ni:w <Sync time="1406.79"/> sayoh tikinta:li:tih o:me *personas** -kihtowa- tein mitsgui..., tein mitsmol..., mitsilwihtia:skeh ke:ni:w tikchi:was <Sync time="1411.36"/> to:n..., ton *este**..., ton *planta de café** tikto:kati -kihtowa-. <Sync time="1416.184"/> Nikilia: - *Bueno**, ne:chilwi:ka:n -nikilia- wa:n neh nietok no: *para** name:ch... *para** timopale:wi:skeh -nikilia-, pos *órale**- <Sync time="1423.314"/> Pe:wak nikchi:wa *hoyos**, nikinte:moh o:me powal ta:ke:walmeh <Sync time="1428.645"/> yo:n o:me powal ta:ke:walmeh nikinkalakih. Órale, x'chi:waka:n *hoyos** -nikilia- wa:n timopale:wi:tih. <Sync time="1436.697"/> Entos ne:chilia tein taeka:ntokeh nika:n tehwa:n *de** n' *cooperativa**. - *Saben que** Rubén, teh amo t'tekititi. <Sync time="1442.177"/> Amo tikuiti n'..., amo t'chi:wati *hoyos** n' teh, teh sayoh tikin..., <Sync time="1446.218"/> tikin..., tikin..., tikinitili:ti -kihtowa- n' *hoyos** keni:w yahtokeh, ox kuali *o** amo kuali yahtokeh -kihtowa-. <Sync time="1451.042"/> Ox kwi:katokeh -kihtowa- ke:meh yetok n' *trazo**. <Sync time="1453.39"/> *o** xa: *de repente** -kihtowa- k'ka:wtiwih ne:n pa:nti -kihtowa-, *pero** teh kipia ke tikinitas n' ekintsi:n -kihtowa-. <Sync time="1457.77"/> Yehwa yo:n motekiw n' teh, yehwa yo:n mochi:walis. <Sync time="1460.838"/> Pos neh nikwelitak. <Sync time="1463.546"/> Hasta tima:tankeh ne:n o:yohchi:walis. <Sync time="1467.248"/> A:xka:n -kihtowa- tima:tankeh n' o:yohchi:walis. Katka <Sync time="1470.274"/> *siete mil trescientos hoyos**, <Sync time="1474.357"/> tamik. <Sync time="1476.24"/> A:xka:n ke:mah -kihtowa-. <Sync time="1478.271"/> Mokue:ntah -kihtowa- ya:ti -kihtowa- n' tapexo:nti:lis *de** n' *hoyos** -kihtowa-. <Sync time="1482.312"/> We:i tekit wa:n *hasta** nikmowilia:ya *porque** nikita we:itekit <Sync time="1486.64"/> *Pero** a:mo, pe:wak nik..., pe:wak titekitih wa:n ke:mah pe:wak n'tekiti a iniwa:n no: <Sync time="1491.083"/> nikuik notepostsi:n wa:n no: pe:wak nitekiti iniwa:n <Sync time="1494.045"/> neh *para** nikin..., *para** nikinili..., *para** nik..., *para** nikine..., *para** nikine:xtilih pe:wak no: nikchi:wa neh para kitakeh no: keni:w se: k'chi:wa. <Sync time="1500.709"/> Amo sayoh nikinalwa... amo sayoh nikinawatih <Sync time="1502.762"/> x'chi:wakah yehwa i:n wa:n ikwi a. Amo neh, kipia ke neh n'ta:lih <Sync time="1505.702"/> nikta:lih tayeka:nalis *de** nehwa *primero para** yehwa ne:chtohtokakeh <Sync time="1509.447"/> t'tamipexo:ntihkeh, *siete mil trescientos hoyos** tikpexo:ntihkeh <Sync time="1513.848"/> nikinilwih ne:n tot..., totaeka:nka:wa:n ya: <Sync time="1516.873"/> - Saben que, neh nima:tan ya, nimaya..., acha nima:tan n' tapexo:nti:lis *de** n' *hoyos** <Sync time="1520.978"/> Bueno, ¿tima:tan? Nikilia: - Ke:mah. <Sync time="1523.623"/> A:xka:n timitstswa:lkuili:tih n' *plantas** -kihtowah-. <Sync time="1526.395"/> Timitswa:lkuili:tih n' kahfe:nplantas -kihtowa- *para** t'tohto:kati a. <Sync time="1529.463"/> Pues tein nankinekiskeh -nikilia- nietok a..., nietok a... a la..., (na)moma:ko para n' tekitis. <Sync time="1535.789"/> *Primero** ne:chwa:lkuilihkeh *tres mil, tres mil plantas de** kahfe:n <Sync time="1543.723"/> *pues** yo:n *tres mil plantas** pe:wak n'tohto:ka, n'to:kak. <Sync time="1548.695"/> *Después** sepa yahkeh k'kuitoh sepa se: *tres mil** <Sync time="1552.651"/> ahsik *seis mil plantas**, n'tami to:kak <Sync time="1557.538"/> *después** sepa yahkeh k'kuitoh sepa *mil trescientos hoyos, este mil trescientos plantas** <Sync time="1561.938"/> wa:n n'tamito:kak, *siete mil trescientos plantas** nikima:ktilih. <Sync time="1566.317"/> Nima:tan nochi, ke:mah pe:wak nikinilia: <Sync time="1569.639"/> - Nika:n yetok a, nikplanta:roh ya n' kahfe:n *a ver** toni nane:chili:tih ekintsi:n. <Sync time="1574.547"/> Yekintsi:n -kihtowa- t'tamito:kak n' kahfe:n, ekintsi:n tiowih -kihtowa- **este terrazas de banco** <Sync time="1582.152"/> *Pero pues** neh amo *siquiera** nikmati toni n' *terraza de banco**, sayoh ne:chilihkeh *terraza de banco, pero más** amo nikmati toni n' *terraza de banco** <Sync time="1587.759"/> Entos pe:wak nikilia ne:n tayeka:nanimeh, nikilia: - Saben que, ne:chne:xtili:ka:n -nikilia- keni:w se: kichi:wa:s, sayoh x'ne:chmakaka:n *muestra** <Sync time="1594.36"/> para n'neki..., neh nikchi:wati a -nikilia- iwa:n ta:ke:walmeh. <Sync time="1596.983"/> Kihtowa: - Bueno. <Sync time="1598.486"/> Wa:lah tak..., wa:lah ne:n tein nemach..., ne:chmachti:ko wa:n pe:wak kihtowa: <Sync time="1602.548"/> T'chi:watih -kihtowa- de i:n pa..., de i:n forma. Bueno. <Sync time="1607.604"/> *Pero al mismo tiempo** yeh ne:chmachti:ko sayoh ne:chili:ko n'chi:wati <Sync time="1612.317"/> *pero más amo** ne:chili:ko keni:w n' chi:..., keni:w n' chi:wati *nivel**, niki:xti:ti *nivel**. <Sync time="1616.527"/> *Pero mismo de** neh notsontekon niknemilihtiah keni:w niki:xti:ti *nivel**. <Sync time="1621.457"/> *Cada** se: *planta** ka:mpa to:ktok wehkatan. *Porque** n' ta:ltsi:n amo etok *parejo**, sano ke n' ta:ltsi:n seko tekochtik, seko *loma**, seko tekochtik, seko *loma**, ihkó:n. <Sync time="1631.21"/> *Entonces** ka:mpa tekochtik neh n'te:molih <Sync time="1633.733"/> nikte:molih *este** keni:w nikpanki:xti:s <Sync time="1638.578"/> Nikuiti n' ta:l wa:n nikpexo:ntia wa:n nikta:lilia se: kowit ke:meh eskia se: *puente** ihkó:n <Sync time="1645.01"/> Pos yo:n kowit nikta:lia ihkó:n yo:n kuopano:ltsi:n *de** nika:n ta:lkua:it nika:n ta:lkua:it wa:n ke:mah niki:xtilia *nivel** ika *mismo** n' ta:l <Sync time="1653.325"/> *hasta** ka:mpa ki..., ka:mpa ki..., ka:mpa kipareja:ro:to ya iwa:n i:n, ompa ke:mah yowi a n' *planta de** kahfe:n <Sync time="1660.984"/> *Entonces** kipan... *a fuerza** nikwiwitaya n' *planta de** kahfe:n ka:mpa ma:ski nito:..., ma:ski nikto:kka ya <Sync time="1666.971"/> *pero** ka:mpa nik..., *para** nikui:lti:s *nivel de** i:n loma** wa:n i:n *loma** kipia ke nikwiwitaya <Sync time="1670.97"/> nikahokui n' *planta**, ke:mah niki:xtia *nivel** <Sync time="1673.636"/> ¿Ke:yeh yo:n? *Para** mah mopareja:roh tein nika:n wa:n tein nika:n <Sync time="1677.783"/> ¿Ton pasa:rowa komo nika:wilia nikilia? <Sync time="1680.893"/> *¡Ah!** Pos wa:lah sepa ne:n tayeka:nah. ¿Tikchi:wtok a? Nikilia: - Ke:mah. <Sync time="1684.511"/> Kitaka:n -nikilia- keni:w. <Sync time="1687.177"/> Hasta mejor -kihtowa- que todo ke:meh timitsne:xtilihkeh -kihtowah-. <Sync time="1690.689"/> ¿Wa:n ka:ni yo:n talna:miki:lis tikuik? <Sync time="1692.699"/> Itech notsontekon -nikilia- niki:xtih -nikilia- keni:w para nik..., nik..., nikpareja:rohtia:s -nikilia- n' ta:ltsi:n -nikilia-. <Sync time="1699.511"/> Semi kualtsi:n -kihtowah-. <Sync time="1701.521"/> Entos ihkó:n x'segui:ro -kihtowa- hasta tami. *Pues** ihkó:n n'segui:ro:ti. <Sync time="1706.032"/> Nik... niksegui:roh nima:tan wa:n ke:mah sepa wa:lahkeh kitakoh. <Sync time="1711.385"/> Nika:n etok n' chi:walis -nikilia-. ¿Keni:w nankitah? <Sync time="1715.489"/> *No**, -kihtowa: - Pos kualtsi:n moka:w. <Sync time="1718.874"/> Kualtsi:n moka:w -kihtowa-, *no, pero** kualtsi:n moitaya. <Sync time="1722.006"/> Ihkó:n niwa:le:w, ihkó:n, ihko:ni <Sync time="1727.232"/> wa:n ka:mpa kipiaya, ka:mpa kipiaya n' *terraza** kiliah *terraza de banco**, ya:ya *parejito**. <Sync time="1732.056"/> Ihwa:k *cuando** kiowi, to:n..., <Sync time="1734.404"/> ¿Ke:yeh yo:n *terraza de banco**? <Sync time="1736.626"/> Yo:n *terraza de banco cuando** kiowi, ento:s n' a:tsi:n amo moi:xtalowa <Sync time="1741.45"/> sano ke n' a:tsi:n ihkó:n ke:meh yetok n' ta:ltsi:n ihkó:n yowi nika:n se:wiki <Sync time="1746.379"/> ¿Toni kihto:sneki nika:n se:wiki? Nika:n wa:ki. <Sync time="1750.738"/> Nika:n wa:ki n' a:t. <Sync time="1753.386"/> *Entonces** yehwa yo:ni, *por eso** kiliah *terraza de banco** <Sync time="1756.39"/> *para** n..., nochi n' tapala:n amo kanah yowi, sano ke ompa sah mote:tiw, ompa sah mote:ntiw. <Sync time="1762.653"/> ¿Ton pasa:rowa n' kahfe:n(tah)? <Sync time="1764.853"/> Kichi:wilia *provecho** mismo n' tapala:n, tein ne:pa kwa:lkui ne:n..., tei:n wetsi ne:n kahfe:n..., ne:n ixiwyo de n' kowit o teisá: ihkó:n tapala:n amo kanah yowi sano ke n' ompa nochi motsakuilihtiw <Sync time="1775.299"/> Yehwa yo:n kiliah *terraza de banco** tein kih..., kihtowah *para** ompa motsakuilihtiw n' tapala:n nochi n' tein..., *para** amo moi:xpa:ka n' ta:ltsi:n <Sync time="1783.529"/> Nochi yo:n nikimakak yo:n, nochi nikimakak yo:n..., nochi nikinchi:wilih nemachtil *parejo** lo que** tein ne:chilwihkeh, ompa ke:mah kihtohkeh: - **No**. <Sync time="1792.182"/> - Rubén, primer..., primero tehwa -kihtowa- tikchi:wak -kihtowa- nejí:n lo que tein timitsilwihkeh -kihtowa- para yekintsi:n -kihtowa- nika:n tietok -kihtowa-. Semi tasohka:matik miak -kihtowa-. <Sync time="1804.573"/> Nima:tan nochi yo:n chi:walis, ke:mah nikima:ktilih *cafetal** <Sync time="1809.82"/> No, -kihtowa- yekintsi:n teh t'segui:ro:ti -kihtowa-, segui:ro ke:meh i:pa t'tekititok n' ekintsi:n. <Sync time="1816.844"/> Eyi xiwit yo:n ka:hfe:n pe:wak taki a. <Sync time="1822.641"/> O:me xiwit pe:wak moma:machtihtiw a, mo:talilia *siquiera..., siquiera** ta:tahko **kilo cada..., cada matita de** kahfe:n <Sync time="1830.074"/> tehtepitsitsi:n sah pe:wak momachtihtiw o:me xiwit <Sync time="1832.507"/> *Para** e:yi xiwit pe:wak niki:xtia kuali *cortes* a. <Sync time="1837.31"/> *No** na:wi xiwit kita, *para** na:wi xiwtika niki:xtia:ya kahfe:n, kita *pero** miak <Sync time="1843.763"/> *hasta** kwelitayah yehwan no:. <Sync time="1846.767"/> ¿To:n *tanto* -kihtowa- tiki:xtia? *No** pos nika:n etok -nikilia-. <Sync time="1851.084"/> Entos ne:chpialihkeh *confianza mismo** yehwa:n tein taeka:nanimeh. <Sync time="1855.632"/> Ekintsi:n -kihtowa- tehwa:n -kihtowa- amo t'mokalakiah. <Sync time="1858.213"/> Mokue:ntah -kihtowa- n' kahfe:nteki:lis. <Sync time="1860.879"/> Mokue:ntah -kihtowa- n' tiknamakas n' kahfe:n. <Sync time="1863.489"/> Mokue:ntah -kihtowa- tikwi:kas nochi n' a:mai:x. <Sync time="1867.678"/> Ti..., tiki:xti:ki tomi:n tikintaxta:wia n' tatekinih. <Sync time="1871.253"/> Tehwa:n t'te:chma:ktili:s sayoh -kihtowa- n' chipa:wa..., chipa:wak tomi:n, a:mameh. Nikilia: - Bueno. <Sync time="1880.772"/> N'tekitik se: xiwit ne:ch..., se: xiwtika <Sync time="1884.433"/> ne:chitakeh k... o:x n'tekitis kuali *o** amo kuali n'tekitis <Sync time="1888.156"/> se: xiwtika tamik n' *cosecha** <Sync time="1890.822"/> pe:wak nikinilia ya: <Sync time="1893.699"/> - Miak ni..., kahfe:n niki:xtih, -nikilia- i:n yetok -nikilia- nochi -nikilia-. <Sync time="1896.767"/> Kanachi *kilo** de kahfe:n nikilia niki:xtih <Sync time="1899.517"/> ¡Ah! -kihtowa- mah tikitaka:n -kihtowa-. Pe:wak kichi:wah *cuentas**. <Sync time="1902.712"/> Kipiayah se: tanepan *de** a:mameh ihko:ni. <Sync time="1905.039"/> *Puro recibos de** kahfe:n <Sync time="1907.176"/> tein nikentrega:roh. <Sync time="1908.847"/> Nika:n etok n' tein n'taxta:wak -nikilwia-. <Sync time="1910.73"/> Nika:n etok -nikilwia- n' tein <Sync time="1912.613"/> n'namakak n' kahfe:n. <Sync time="1915.131"/> Ne:chchi:wilihkeh nokue:ntah <Sync time="1917.204"/> ahsik *setenta y ocho quintales por hectárea**, <Sync time="1922.092"/> *ciento cincuenta y seis** <Sync time="1927.402"/> *sí, ciento cincuenta y seis** pané: <Sync time="1929.983"/> *quintales por** o:me *hectárea** nikentrega:roh neh *de** kahfe:n, no: *hasta** kwelitakeh <Sync time="1935.209"/> Pos ompa ke:mah -kihtowa- ke:mah, ekintsi:n ke:mah tikwelitakeh. <Sync time="1939.978"/> Nitekitik, *cuatro, cinco cosechas** nikima:ktilih kualtsi:n. <Sync time="1945.187"/> *Después** ne:chiliah: <Sync time="1947.155"/> - *Sabes que don Rubén, ekintsi:n tipano:ti oksé: tekit. <Sync time="1949.842"/> Kitakeh ke nikchi:w n' okseki parahko, para tani ne:chpano:ltihkeh. Ekintsi:n oksé: tekit tikuiti. <Sync time="1954.56"/> Nikilia: ¿Ton tekit? Ekintsi:n -kihtowa- tikchi:wati -kihtowa- se: *experimento**. <Sync time="1959.616"/> Se: nemachti:l a. <Sync time="1962.557"/> Yo:n nemachti:l mono:tsa -kihtowa- *banco de germoplasma**. <Sync time="1966.894"/> Yo:n *banco de germoplasma** <Sync time="1968.705"/> kampa tikta:li:tih -kihtowa- *de** miak taman -kihtowa- miak taman kahfe:n -kihtowa-, amo sen taman. <Sync time="1974.1"/> Nikilia: -¿Ka:nachi taman *de** kahfe:n? <Sync time="1976.089"/> Kihtowa: - Kipia ke tikta:li:tih -kihtowa- sempowal wa:n se: <Sync time="1981.442"/> *clase de** kahfe:n -kihtowa-. *¡Híjole! Pero**, ¿keni:w t'chi:watih? <Sync time="1987.027"/> Entos wa:lah se: *ingeniero** <Sync time="1989.376"/> yo:n *ingeniero** pe:wak ne:cheksplika:rowa. Kihtowa: - Sabe que, i:n t'chi:watih *de** i:n *manera** <Sync time="1994.115"/> *a ver** -nikilia, ne:chne:xtili keni:w nikchi:wati -nikilia-. <Sync time="1997.204"/> Pero neh niknemilihtok itech notsontekon no: pos keni:w n'tekititi. <Sync time="2002.895"/> Onkak kihtowa seki... sep..., seki *plantas** mono:tsa *lemingia** <Sync time="2007.698"/> i:n *flemingia** -kihtowa- ika yehwa ya ika tikxe:xelohtia:tih -kihtowa- n' *parcelas** -kihtowa, nika:n -kihtowa- i:n <Sync time="2013.833"/> tikita *zona..., zona alta** <Sync time="2016.139"/> *media baja y zona baja** <Sync time="2020.053"/> ¿Ke:yeh -kihtowa- i:n iwki t'chi:watih? Tikitatih *zona alta** -kihtowa- <Sync time="2023.628"/> katí:n kahfe:n *más** ta:kiti <Sync time="2025.701"/> *media baja** -kihtowa- tikitatih katí:n *más** ta:ki <Sync time="2028.261"/> tein *zona baja** tikitatih -kihtowa- n' kahfe:n kati:ni *más** kina:miki <Sync time="2033.178"/> *Bueno, adelante** -nikilia- soh x'ne:chili:ka:n -nikilia- ke:n n'chi:was -nikilia- pos amo teisá:. <Sync time="2037.494"/> Neh n'tekititi -nikilia-. <Sync time="2039.682"/> Entos pe:wkeh tikchi:wah ya, tikchi:wkeh n' *trazo** <Sync time="2044.007"/> ompa ke:mah pe:wak niktakorra:ltihtiw ika *flemingia** kue:chtik <Sync time="2048.302"/> Ka:mpa timona:mikih nika:n i:n se:, oksé: *clase de** kahfe:n <Sync time="2052.872"/> nika:n i:n oksé:, nika:n i:n oksé:, nika:n i:n oksé:, nika:n i:n oksé:, <Sync time="2057.061"/> *hasta** niki:xti:to *nueve parcelas por** <Sync time="2060.15"/> *por..., por este... por..., por...** <Sync time="2063.556"/> *por partes** <Sync time="2066.264"/> Yo:n *nueve** yo:n..., <Sync time="2067.766"/> chikna:wi *parcela pero** kipia ke..., kipia ke tikalakili:tih se: taman kahfe:n, *por ejemplo** nika:n yetok se: taman kahfe:n <Sync time="2073.563"/> i:n se: taman kahfe:n, i:n no: se:n taman kahfe:n, i:n no: sen taman kahfe:n, i:n sen taman kahfe:n. <Sync time="2077.253"/> Kipia ke tiki:xtihkeh e:yi..., e:yi *parte**, yo:n e:yi *parte** <Sync time="2082.056"/> ka:mpa kihtowah *zona alta** <Sync time="2086.351"/> Entos yo:n *zona alta** tiki:xtihkeh e:yi *parte**, a:xka:n oksepa seko tiowih <Sync time="2090.688"/> ka:mpa *media baja** <Sync time="2093.735"/> *media baja** tiki:xtilihkeh sepa *igual**, e:yi *parcelas** <Sync time="2098.686"/> Yo:n e:yi parcelas tiki:xtihkeh ka:mpa *media baja** <Sync time="2103.277"/> pos tiowih sepa se: e:yi *parcelas** ka:mpa tikihtowah *zona baja** <Sync time="2107.223"/> Yo:n *zona baja** kipia ke tiki:xtihkeh e:yi *surco** <Sync time="2110.809"/> *pero** xe:xeliwtok *por parcelas** no: <Sync time="2114.628"/> Entos ompa yo:n ti'tami chi:wkeh, nikima:ktilih sepa. Nikilia: - Nika:n etok n' chi:walis sepa. <Sync time="2120.272"/> *Pero de veras** nimotsontekontamih <Sync time="2122.457"/> pe: nikin...., nikintekit..., nitekiti, n'tekiti, n'tekiti, n..., <Sync time="2125.873"/> nikima:ktilih <Sync time="2128.928"/> Cuando pe:wak n' *cosecha** sepa <Sync time="2130.674"/> yekintsi:n -kihtowa- titekititi, yekintsi:n -kihtowa- tima:tan -kihtowa- i:n, tikalakiti *cosecha de** kahfe:n *mismo de** n' <Sync time="2136.029"/> *mismo banco de germoplasma**. <Sync time="2138.702"/> Yekintsin kihtowa kipia ke t'te:chilwi:ti -kihtowa- ka:nachi -kihtowa- *rendimiento* kipia -kihtowa- *cada..., cada parcela, cada..., cada** sen taman kahfe:n -kihtowa-, t'te:chili:ti -kihtowa- ka:nachi *kilo** tiki:xti:tih <Sync time="2147.634"/> wa:n ihkó:n kipia ke t'xe:xelohtia:ti -kihtowa-. <Sync time="2151.877"/> Nika:n i:n sen taman kahfe:n -kihtowa- tiki:xti:ti -kihtowa-, <Sync time="2154.508"/> tika:mata:lihtia:ti -kihtowa- ka:nachi *kilo** ki:sak -kihtowa- *por..., por cosecha** <Sync time="2158.645"/> *o por corte para al final de cosecha** -kihtowa- tiksenchi:was a, n' *cuenta**. <Sync time="2161.806"/> Nikilia: - Bueno. <Sync time="2163.164"/> Nika:n *igual**, nika:n *igual** <Sync time="2165.583"/> Kipia ke nochi yo:n *banco..., este**..., yo:n *bancos de..., de..., de germoplasma** <Sync time="2171.778"/> *cada..., cada variedad** niki:xtilihtia:s <Sync time="2175.703"/> *rendimientos**. <Sync time="2177.995"/> Ka:nachi *kilo** ki:sak *por** i:n *parcela** <Sync time="2180.52"/> *de** i:n *variedad**, ka:nachi *kilo de** i:n *parcela por** i:n *variedad** <Sync time="2183.49"/> ihkó:n, ihkó:n, ihkó:n, *hasta** nima:tamito n' *último** <Sync time="2187.607"/> **ul..., de** n' *último**..., <Sync time="2189.723"/> *última parcela** <Sync time="2191.162"/> te(i)n kiliah *zona..., zona baja**. Tamik *cosecha** <Sync time="2196.176"/> ompa ke:mah ne:chmakakeh ya..., ne:chmakakeh ya no: noa:mai:x <Sync time="2200.894"/> *para** pe:wak niki:xtilihtiw a n' *cuentas**. <Sync time="2204.258"/> N'tami ki:xtilih n' *cuentas, no** pos kihtohkeh i:n..., <Sync time="2207.537"/> i:n *variedad** tiki:xtilih *tantos kilos de** kahfe:n, <Sync time="2211.07"/> i:n *tantos kilos de** kahfe:n *de zona alta** <Sync time="2214.265"/> *Sale**, tiowih *de media baja** <Sync time="2216.846"/> ka:nachi *kilo** tiki:xtih, no: *igual**. <Sync time="2220.673"/> Tiowih *de zona baja** ya, ka:mpa tamiti a <Sync time="2224.375"/> ka:nachi *kilo** tiki:xtilih. Entos n' ompa yehwa:n ya pe:wkeh kitah ya. <Sync time="2228.205"/> *No** pos *zona alta** ki:sak *tantos kilos de** kahfe:n <Sync time="2232.754"/> *de tal variedad, media baja** <Sync time="2236.604"/> *tantos kilos de** kahfe:n *de cada variedad**, <Sync time="2239.968"/> *zona baja** t'takeh *tantos kilos de** kahfe:n *de cada variedad**. <Sync time="2244.136"/> *Entonces** n' ompa yo:n ¿ke:yeh? <Sync time="2246.633"/> Yo:n yehwa:n kinekih kimatiskeh <Sync time="2248.664"/> katí:n kahfe:n..., katí:n kahfe:n *más** ta:ki <Sync time="2251.393"/> nika:n, katí:n kahfe:n *más** ta:ki <Sync time="2255.9"/> nika:n Xiloxochico, katí:n kahfe:n más ta:kiti <Sync time="2260.445"/> *para Santiago o para** Tacuapan. <Sync time="2264.702"/> Yehwa yo:n kihto:snekih, nika:n tehwa:n tietokeh *zona alta** <Sync time="2270.414"/> s..., n' *este..., me..., media baja** <Sync time="2274.563"/> *hasta zona baja**. Entos yehwa yo:n kinekih kimatiskeh ka:nachi *kilo** ki:sa, katí:n kahfe:n ta:lna:miki ne:n *zona alta**, katí:n kahfe:n ta:lna:miki *de zona baja o media baja** <Sync time="2283.11"/> Yehwa yo:n kinekih kimatiskeh. *Al**..., nochi yo:n niki:xtih *parejo**, <Sync time="2287.892"/> niki:xtih. Entos *después de** n'tami ki:xtih ompa ke:mah ne:chmakakeh se:..., se:..., se:..., <Sync time="2293.943"/> se: a:mai:x no: ka:mpa neh nikitstia:ya ya. Yo:n a:mai:x kipia ke nikinilwihtiah ya, *no** pos <Sync time="2300.248"/> *órale** teh ekintsi:n mokue:ntah xikta:li *nombres de cada variedad**, katí:n *variedad** nika:n, katí:n *variedad** ne:, katí:n *variedad** ne:..., <Sync time="2306.172"/> *Pero** ke:meh neh notsontekon no: nikpiaya notalna:miki:lis neh, nik..., nikowak <Sync time="2311.673"/> nik..., nikinkowaltih yo:n *marcadores de aceite** <Sync time="2317.66"/> *Saben que** nikilia: - Ekintsi:n tein kuali eski ne:chkowili:ka:n -nikilia- yo:n *marcadores *tein** de aceite** -nikilia- **para** n'tapalwihtia:ti *cada** kowit <Sync time="2325.996"/> Niktapalwi:ti *cada** kowit wa:n nikihkuilowili:ti: *no, tal..., tal parcela** kipia <Sync time="2332.872"/> *de** i:n..., *de** i:n to:ka:it n' kahfe:n. Ihkó:n..., ihkó:n..., ihkó:n nikintekpa:ntiah <Sync time="2337.442"/> *para** ihkó:n amo timopolo:skeh -nikilia- *porque cuando** kiowis <Sync time="2340.171"/> amo wel mo..., amo wel..., amo wel poliwis -nikilia- n' to:ka:it. ¿ke:yeh? -nikilia- porque ihkuiliwtok -nikilia- nika:n i:n. Aparte -nikilia- itech noma..., noa:mai:x <Sync time="2346.946"/> wa:n *aparte** itech -nikilia- itech kowit nikihkuilohtia:ti -nikilia-. Ihkó:n -nikilia- <Sync time="2350.924"/> amo ke:man tikpolo:skeh -nikilia-, *hasta** niki:xti:ko yo:n tekit. <Sync time="2357.059"/> *Después de** yo:n tekit niki:xtih n'tekitik se:..., se: kuali *tiempo** iniwa:n n'tekitik, *casi ocho años**, n'tekitik itech kahfe:ntah <Sync time="2367.955"/> *ocho años** itech kahfe:ntah n'tekitik. *Después** ki..., <Sync time="2372.779"/> pe:wkeh kichihchi:wah ya nika:n i:n ka:mpa a:xka:n nietok <Sync time="2375.762"/> motano:tsa Kaltaixpetaniloyan <Sync time="2379.866"/> pe:wak kichihchi:wah, nochi nika:n neh nochi noi:xpantik nika:n neh, nikimpale:wih *cuando** tik..., <Sync time="2384.394"/> *cuando** tiktrasa:rohkeh i:n kali ka:mpa a:xka:n nemachti:lo:ya:n, nikimpale:wih nochi yo:n <Sync time="2389.874"/> *Entonces** neh nitekiti yo:n kahfe:ntah *pero** semi..., amo semi, amo semi ok, tepitsi:n ya sah. Ne:pa niow, nika:n niwi:tsa, nika:n..., ne:pa niow, nika:n niwi:tsa <Sync time="2396.559"/> ¿Ke:yeh? *Porque** pos kitstokeh ke nochi nikchi:wak a ne:pa, ekintsi:n ne:chkuitih ika i:n chi:walis. <Sync time="2402.42"/> Pe:wkeh tekitih nika:n i:n, se: xiwtika ki..., <Sync time="2407.773"/> se: xiwit wa:n tahko pe:wak kikualtiliah ya i:n kali, kipantsakkeh ya nika:n i:n kali, <Sync time="2412.339"/> se: xiwit wa:n tahko pe:wak kipantsakuah ya. <Sync time="2415.492"/> *Apenas** kipia ya n' tepa:mit wa:n ke:mah kita:lihkeh n' ipantsako:ni ya i:n <Sync time="2421.056"/> o:me xiwit kita:lihkeh ya n' o:me..., o:me *piso** ya , *de** n' ahko wa:n tani <Sync time="2426.028"/> Ompa ke:mah pe:wak ne:chiliah ya: - Don Rubén -kihtowa- yekintsi:n -kihtowa- teh tika:wati *rancho** <Sync time="2432.46"/> ¿*Pero** ke:yeh? -nikilia-. *No, no** teh tika:wati *rancho** -kihtowa- teh tipano:ti *como velador de** nejí:n *Centro de Formación**. <Sync time="2439.294"/> ¿*Pero** ke:yeh? -nikilia- wa:n nimomatik a *rancho** -nikilia-. <Sync time="2441.96"/> *Pero** amo nikmatik ox *tanto confianza** ne:chpialihkeh *de** kitakeh ke kuali n'tekiti <Sync time="2446.144"/> wa:n kuali n'tekitik ento:s ne:chtila:nkeh *para** nika:n. <Sync time="2449.174"/> *Pero** n(eh) pe:wak nikinilia, ¿pero a:koni nika:wati *rancho**? <Sync time="2452.073"/> *Pues** tikitatih -kihtowa- a:koni moka:was -kihtowa- *pero** timitsakatih tekit -kihtowa- nika:n wa:n ne:pa. <Sync time="2457.108"/> Amo niwelis -nikilia-. To:naya:n x'tekiti ne:pa wa:n yowak timoka:waki nika:n -kihtowa-. <Sync time="2461.488"/> *Híjole pero** -nikilia- amo niwelis -nikilia. *Pero**, ¿ka:ni namehwa:n nankitakeh mah nitekiti ohka:n? -nikilia. Nika:n wa:n ne:pa, amo niweliti <Sync time="2467.962"/> *Pero bueno**, te(h) t'mati keni:w tikchi:was -kihtowa- *pero** tehwan timitsiliah -kihtowa- t'moka:wati -kihtowa- *como velador de** i:n *Centro de Formación**. <Sync time="2473.734"/> Entos pe:wak nikinilia: <Sync time="2475.515"/> - ¿Toni name:chparese:rowa -nikilia- mah n'te:mo -nikilia- se: *persona** -nikilia- tein takuida:ro:s kahfe:ntah? -nikilia-. <Sync time="2482.052"/> Mah n..., noi:..., se: noi:xpattka -nikilia- mah tekiti kahfe:ntah -nikilia- wa:n nimo:..., neh nimoka:wati a -nikilia- nika:n. <Sync time="2487.257"/> Pos teh t'mati ke(ni:w) t'chiwa:s -kihtowa- ne:n taeka:nanimeh, teh t'mati ke(ni:w) t'chi:was. <Sync time="2491.15"/> *Pero** teh timitsilihkeh ke teh t'moka:wati nika:n. <Sync time="2494.535"/> Nikwi:katok chikue:yi xiwit a itech nika:n..., itech i:n tekit ka:mpa nietok ekintsi:n <Sync time="2500.649"/> *Bueno** -ne:chiliah ne:n totaeka:nka:wa:n-. Pos kihtowa: - Pos *órale**, teh t'mati keni:w t´chi:wati -kihtowa- *pero** tehwa:n timitsma:ktiliah nejí:n tekit -kihtowa-, teh mokue:ntah, teh moa:xka i:n tekit *porque** timitsilihkeh ya. <Sync time="2510.972"/> Nikneki, amo nikneki, nika:n nimoka:w, <Sync time="2514.357"/> *rancho** nika:wilih oksé: wa:n neh nipano:k nika:n. <Sync time="2519.726"/> Mmh, *entonces hasta** a:xka:n nejí:n, *hasta** nejí:n <Sync time="2523.852"/> to:nal *de** nika:n nimitsnohno:tstok, miak chi:walis nimoi:xpeta:nih <Sync time="2528.908"/> *de** n' *cooperativa, gracias** <Sync time="2532.167"/> *por cooperativa** miak chi:walis niki:xmatik, niki:xmatik *tanto como de rancho** <Sync time="2537.477"/> *tanto como de beneficio de café**, <Sync time="2540.016"/> *tanto como Centro de Formación**. <Sync time="2543.655"/> E:yi chi:walis nikpano:k itech nejí:n *organización**, nipano:k *primero como cargador**, <Sync time="2548.626"/> *después de encargado de rancho, al último** ka:mpa a:xka:n nietok *Centro de Formación como velador**. <Sync time="2553.809"/> *Pero** amo sayoh *porque** nibelado:r wa:n iwki a, sano ke nika:n nikchi:wtok miak taman chi:walis no:, <Sync time="2558.337"/> nietok *como velador**, nietok *como a..., como mantenimiento de** n'..., *de Centro de Formación** <Sync time="2563.668"/> ¿Ke:yeh *mantenimiento**? Kihto:sneki neh n'tachipa:wa nochi, neh nokue:ntah nochi n'tachia. <Sync time="2567.434"/> Ento:s yehwa yo:n neh yo:n chi:walis nikpia, <Sync time="2569.508"/> hasta ompa sah. ¿Amo nikmati xa: oksé: talna:miki:lis? <Sync time="2572.255"/> Neh yehwa nejó:n tein nimitsilwih ekintsi:n <Sync time="2575.281"/> Nochi tein nikchi:wtiwa:lah wa:n tein ni..., nikchi:wtok *hasta** nejí:n..., a:xka:n i:n to:nal, nika:n nietok. <Sync time="2580.697"/> Mmh, tasohka:matik miak. Tasohka:matik Rubén. </Turn> </Section> </Episode> </Trans>