Tryag File Manager
Home
-
Turbo Force
Current Path :
/
home
/
cluster1
/
data
/
bu01
/
1121861
/
html
/
tosepan
/
Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11
/
Narraciones
/
Upload File :
New :
File
Dir
/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/tosepan/Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11/Narraciones/Zacat_Narra_LBB332_Iweeitaat-mosentaalih-iwaan-iweeinaan_2009-09-26-f_ed_2014-01-24.trs
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd"> <Trans scribe="SNP" audio_filename="Zacat_Narra_LBB332_Iweeitaat-mosentaalih-iwaan-iweeinaan_2009-09-26-f" version="8" version_date="140819"> <Speakers> <Speaker id="spk1" name="Lucia Bautista Vasquez" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> </Speakers> <Episode> <Section type="report" startTime="0" endTime="756.578"> <Turn startTime="0" endTime="756.578" speaker="spk1"> <Sync time="0"/> *Bueno este**, neh tstapowi:ti de, *de noabuelito** wa:n *noabuelita** a:mo nemi ok, pero *noabuelito vivirowa** kipia *noventa y dos años** <Sync time="9.119"/> *este**, tein yeh ne:chtapowia:ya ke:ní:w nemiah achto wa:n ke:niw tekitiah. <Sync time="15.041"/> *este**, achto ne:n nowe..., *noabuelito cuando** yeh *este, mojunta:roh** kipiaya *treinta años,** tein yeh ne:chtapowih se: *experiencia** kwali kipia, <Sync time="23.792"/> *este**, achto *este**, kichi:wayah *este**, n' mona:miktia:yah, a:mo kicholtia:yah ne:n siwat *sino que** kihtaniah, *este**, se: *largo tiempo supongamos** se: *seis meses o** se: *año kimantenerowa:yah** n' siwa:t <Sync time="38.965"/> *para, para** tewa:n mota:li:s. *Bueno** yeh *noabuelito** ihkó:n *cuando** yeh motewa:nta:lih. *este**, onkaya se: *respeto tanto** kenamih <Comment desc="tal vez quizo decir ke:meh"/> te:ta:tmeh wa:n de n' siwa:t wa:n te:ta:t..., te:ta:tmeh de n' okichpil, <Sync time="51.653"/> ya:yah kalihtik tahtanitih ne:n siwa:pil *que este**, wa:n a:mo sikera kimati n' siwa:pil ox..., ox ke:yeh yowih yo:n ta:tomeh ox *porque** kitewa:nta:li:snekih ne:n si..., ne:n iwa:n i:n okichpil, *sino que** sayoh yeha:n monohno:tsayah *entre** te:ta:tmeh. <Sync time="65.243"/> Wa:n *este, noabuelitoh** kit..., ne:chtapowia:ya *que** yeh a:mo, a:mo ke:man moi:xmatik iwa:n *noabuelitah** ihkó:n mah monohno:tsaka:n *sino que** te:ta:tmeh kichi:wkeh n' *compromiso para** mah tewa:nta:li:ka:n. <Sync time="77.665"/> *Entonces este, noabuelitah** katka te:wa:n mote:wa:nta:lih *noabuelitoh pero sin que** moi:xmatih, *sino que porque** tana:nkilihkeh n' te:ta:tmeh *que** mokwitih *tal fecha** mokwiskeh pero *primero kimanteneroti** n' siwa:pil *supongamos** se: *año,**. <Sync time="91.577"/> Kwi:kilihtoti *este, leña** itasa:l *de comer** wa:n *hasta** kita:liah se: *fecha de..., de** se: *año o menos de** se: *año** mona:miktia:yah, monamiktia:yah *por iglesia** wa:n *por lo civil.** <Sync time="104.203"/> *Entonces** mokwiah a, a:mo ne: ... a:mo moi:xmatih ke:meh a:man *este**, mopatak a mahya: *novios** moi:xmatih ihkó:n de kalampa wa:n yeha:n *moentende:rowah sino que** achto kimatiah te:ta:tmeh. <Sync time="113.579"/> Wa:n no: *igual cuando** mosentalia:yah *este**, onkaya *este más cosas** ka:mpa itech yeha:n ne: ekintsi:n cha:nchi:wah nohma, pero nochi yo:n mopolohtiah a *porque** achto nochi tekitiah, kito:kayah tein *consumirowa:yah** para kalihtik *lo que es** tapalo:lmeh. <Sync time="129.705"/> *este**, no: *igual** ilwitiah *este**, se:..., pe:waya *de ocho dias tardarowaya** se: *fiesta patronal** <Sync time="137.161"/> *este, igual** no: *este**, ke:meh yeh kihtowa *noabuelito** achto a:mo *consumirowa:yah cosas por ejemplo este, embotelladas, refrescos, casi** taia:yah *más este atole de** yo:n ta:lkamoh, <Sync time="150.021"/> *Entonces* yeha:n kikwiah *como agua de tiempo o, o este atole de** yo:n a:xokot kiliah xokopedo moi:xmati, mm <Sync time="158.475"/> yeha yeha:n taia:yah wa:n tekitiah *este**, ika *yu:ntah**, a:mo *este**, ke:meh ekintsi:n nochi ika *este, quimicos, <Sync time="165.031"/> sino que este**, ekintsi:n tikita *pues casi** nochi mochi:wtiw n *cosas pero** tachipa:wah ika *agroquimicos** wa:n yeha yo:n *por eso** onkatiw *más infecciones**. <Sync time="174.7"/> *este**, neh, neh *este, ne:chinteresaroh cuando a veces** niktahtania *noabuelito** ke:ní:w achto nameha:n a... [n]amotekipanowa:yah, <Sync time="182.236"/> ka:mpa yeh ne:chilia *que casi consumirowa:ya más quelites, frijoles este**, anjojoli:n, <Sync time="189.562"/> pero nochi mochi:waya ompa yeha:n kito:kayah a:mo kikowayah *este, jitomate, chile verde, cebolla** <Sync time="195.565"/> *este**, yeha ya ke:meh yo:n ta:lkamoh, <Sync time="198.214"/> *este**, nochi *cosas de quelites** nochi ki:x..., kii:xmatoyah wa:n mochi:waya ompa, *sin embargo** ekintsi:n a:mo mochi:wa ok, <Sync time="204.516"/> mahya: nochi mopolowtiw <Comment desc="mopolohtiw a"/> ya yo:n *por eso** ekintsi:n teha:n ti..., tein timoskaltiah topilwa:n <Sync time="208.882"/> seki niono: *consumirowa** ok, Ke:yeh? *Porque más** onkak pero *casi** a:mo semi onkak ok mahya: poliwtiw a. <Sync time="214.472"/> *este**, wa:n yeh no: nechtapowia:ya *que** achto a:mo onkaya *más** kokolismeh, *sino que** semi *raro** ta:ká:n momakaya *este**, n' kokolismeh pero nochi mopahtia:yah *este**, yeha:n ki:xmattoyah katí:n xiwpahmeh. <Sync time="227.317"/> Wa:n *este, a traves de** yeha *este, iapoyoh pues** neh tepitsi:n niki:xmattiw *de plantas medicinales,** <Sync time="234.815"/> ta:mo nikihtowa miak pero para se: *tikalmaroti** se: *dolor de estomago, tos o este, baja..., bajar este, fiebre** tiki:xmatih *más o menos,** tiki:xmattiowih para kenamih <Comment desc="tal vez quizo decir ke:meh"/> yo:n pilimeh kwa:a:wetsih, <Sync time="248.317"/> *este, para lombrices, para desparacitar**, <Sync time="251.602"/> nochi tiki:xmattiowih, ke:yeh *porque** tikwih n' *información a través de** n' *abuelitos, <Sync time="255.833"/> bueno** neh n'pia yo:n *interes** a:mo n'mati seki:meh pero nika:n *compañera** a:mo n'mati, Nikwi:ka <Sync time="259.564"/> pero *este**, neh yeha yo:n *interes** i:pa n'pia *desde** achto <Sync time="262.94"/> wa:n *hasta que** ekintsi:n nikpiako i:n *oportunidad de niparticiparos** itech i:n *talleres** tein *tikmencionaro** achto <Sync time="268.888"/> *como que** pané: yeha yo:n *interes** n'pia neh, *desde** nitsi:tsikitsi:n niwi:tsa i:pa ... <Sync time="273.893"/> nitahtani *preguntas vaya de** tein *más** achto nenkeh, ke:ní:w achto katka *o sea** ke:niw mopahtia:yah. <Sync time="280.123"/> *este**, achto a:mo teh *doctor** katka itech..., itech *cada comunidad,** nió:n*por carretera,** nió:n*luz,** nió:n tei <Sync time="286.778"/> *este**, tanamakayah wala:yah *este cuetzalan pero** nochi wa:ltama:ma:yah ika chikiwit, <Sync time="291.127"/> nochi ai..., a *espalda** kwa:lma:mah *desde zacatipan hasta** nika:n, *tres horas** nehnemiah. <Sync time="296.943"/> Wa:n *este, pues** ke:meh yo:n achto *bueno** neh nikelna:miki itech *año milnovecientosnoventa** ompakawi:n onkaya se: *caso de, de** yo:n *este, varicela** <Sync time="313.678"/> wa:n *este**, teha:n ompa ne: mo..., mahya: mo..., mo:x..., mopahtihkeh ne:n *familia de** ompa ne: teha:n *te:chatacarohka** yo:n kokolis *este, gracias a noabuelita que** ekintsi:n a:mo nemi ok, <Sync time="325.225"/> pero *gracias a** yeha *este**, miakeh n' pilimeh *mosalvarohkeh** tein ompa ne: teha:n *familia** wa:n seki:meh tein welik tikimpa..., kimpale:wihkeh *este**, pahtikeh ika..., ika seki xihmeh <Comment desc="xiwmeh, sin embargo no se pluraliza"/> sah ika yo:n kilwiah mowih, , <Sync time="337.448"/> mm *entonces este**, yo:n moketsa en..., *este**, kimolo:ntiah wa:n ika kinpahpa:kah n' pilimeh wa:n *este**, kintai:ltia:yah yo:n este *malamujer,** mahya: para mah a:mo kinmaka *comezón** <Sync time="349.605"/> *porque este**, n' *varicela cuando** te:kwi te:maka miak *comezón** <Sync time="353.459"/> wa:n *este**, kintai:ltia:yah *este té de hojas de limón o** koma:mo senki:s *juguito de limón**. <Sync time="360.53"/> Mm mahya: *este**, yeha yo:n para kise:wia ne:n kokomeh <Sync time="364.231"/> wa:n para a:mo kipiaskiah *cicatrices** itech *nincuerpo pues** kinpa:kayah ika mowih <Sync time="368.789"/> wa:n *este, pues** ekintsi:n *todavía** ti..., tikinmakatiowih yo:n *apoyo gente** tein towa:n motokia, *por ejemplo**, ke:meh neh *nocaso,** <Sync time="377.333"/> nitekitik *de..., de asistente de**..., nikalakik itech *año noventa y seis** wa:n niki:sak *hasta** itech i:n *año dos mil ocho**, <Sync time="388.272"/> nite:makatoya *servicio** itech se: *comunidad** tein ka:[m]pa neh niyo:lik <Sync time="392.229"/> wa:n entó:s *este**, ompa n' *gente** ne:chi:xmattiow ne:chi:xmattiow *como que** ne:chpialiah *confianza**, <Sync time="397.944"/> *acudirowah** nowa:n neha, "a: *pos** ne:chkokowa yeha i:n *este**, ka:n 'mati toni n'pia". <Sync time="402.854"/> "A: *pos** welis titai:s yeha i:ni". Se: *kirrecomendarowa** te:in teha:n sayoh xki:xmati. <Sync time="407.137"/> Wa:n komohkó:n tikita *que** te:maka *este, resultado** pos komoke *gente más** mitspialihtiw *confianza.** <Sync time="414.359"/> Wa:n *este**, ekintsi:n te:in neh *nopreocupación** wa:n ekintsi:n aya:mo *nikmanifesta:roh** itech ne: *taller, <Sync time="419.533"/> pero** nimolia mo:sta ne: xa: nik..., *nikmanifestaro:s noinquietud,** <Sync time="423.919"/> *que este**, tein senki:s neli a:mo nikwelita <Sync time="426.908"/> wa:n *ojalá** onkaskia *este solución**, mah, mah tikahsiskiah, mah *para evitar** yo:n mah a:mo mochi:wa ok, <Sync time="434.542"/> *este**, tein kenamih nimitsilia:ya *que** ekintsi:n tekitih n' tokniwa:n itech ompa ne: neh nikita *nocomunidad <Sync time="439.836"/> [te:]tsah[:w ki..., *kia:plica:rowah insec..., insecticida**. <Sync time="443.342"/> mm tapahwiah *en lugar de** tekitiskeh *mejor** tapahwiah mokeptokeh *flojos** n ta:tomeh, a:mo kinekih ok tekitiskeh <Sync time="450.107"/> wa:n *este**, no: *igual** n' okichpi:pil *como que** a:mo no: kinekih ok tekitiskeh *campo, <Sync time="454.996"/> sino que** yeha:n *mejor** ki:sah, yowih *ciudad o estados unidos o kipreferirowah** ki:saskeh itech n' *inpueblo** wa:n a:mo yetoskeh itech n' *incomunidad.** <Sync time="462.406"/> Wa:n yo:n senki:s neh ... *Al menos** neh ihkó:n n'machilia *que** yetok *mal, <Sync time="466.347"/> porque** nochi n' pilimeh *o jovenes** tein yowih ya itech *ciudad**, <Sync time="470.28"/> kwalkih miak itech *ninmente diferente** a:mo kenamih <Comment desc="tal vez quizo decir ke:meh"/> se: yetok ke:man se: yetok itech se: *icomunidad <Sync time="475.413"/> sino que** yeha:n no: *kiaprenderotih de lo que** tein kiitah itech *ciudad,** <Sync time="478.61"/> wi:tseh ya itech *nincomunidad** wa:n *pues como que** mokepah *muy agandallas** a, ka:n tapowitah ok <Sync time="485.243"/> momachiliah de koyo:meh a, *sin embargo** a:mo koyo:meh mase:walmeh. <Sync time="489.267"/> Wa:n neh yeha yo:n ka:n welita, *o sea que** senki:s ka:n welita weh i:pa senki:s nikwala:ntok, pero <Sync time="495.252"/> *a[e]ste**, ojalá, ojalá** onkaskia se: ... iwa:n *apoyo de** n' tose:pan wa:n neh *poco niparticiparowa:ya como, como socia** itech *cooperativa** <Sync time="505.112"/> *nimointegraroh** kipia *como cuatro años, pero casi** a:mo *niparticiparowa:ya, <Sync time="509.206"/> últimamente que este, niparticiparowa este, reuniones** wa:n nimomakatiw *cuenta poco a poco** a:mo nochi sepa niki:xmati sah pero nik..., yo:li:k niki:xmattiw <Sync time="517.782"/> wa:n nikita que pané: nika:n, itech nika:n itech i:n *organización de** tose:pan, <Sync time="522.226"/> *como que** pané: ompa tikwitih se:..., se: *como** ke:n tsili:s *como que** se: *fuerzas para** teha:n tik..., tkwi:kaskeh *a cabo de lo que** tein teha:n te..., tikitah a:mo kwaltia. <Sync time="532.052"/> *este**, ke:meh nimitsilia:ya *que este**, ekintsi:n tekitih n' tokniwa:n para tikinmakas *a entender** mah a:mo *kiaplicarokan este, insecticidas**, <Sync time="540.261"/> yetok *duro, pero** tikchi:watih *lo posibleh de que** mah *moevitarohtiw** yo:li:k yo:n. <Sync time="544.647"/> Ke:yeh nikihtowa i:ni?, *Porque por ejemplo**, neh ekintsi:n nikpia *treinta y cinco años, <Sync time="550.182"/> pero** nopilwa:n kipia *once años, diez años, ocho años** kipiah se: *futuro por delante**, <Sync time="556.725"/> *entonces cuando** yeha:n tamatoskeh ke:meh neha, <Sync time="559.607"/> to:ni ok mochi:wati itech ne:n *tocomunidad, porque insen..., insecticidas** kitamihtiw ki:xtamihtiw n' *tierra**, <Sync time="566.618"/> a:mo onkas ok kwali *producción.** <Sync time="568.757"/> *Porque este, al aplicar este**, nochi yo:n *este químicos pues casi** a:mo mochi:wa ok n' *cosas** wa:n a:mo a:mo moneki ok mah timotamo:taka:n *más** wehka *años sino que** pane: moitstiw a, <Sync time="579.492"/> *porque** ekintsi:n *gente por ejemplo**, tein *kisembrarowa maíz, o cacahuates o ajonjoli:n**, tsala:n *gente kisembra:rowa** ok, <Sync time="587.517"/> *casi** a:mo mote:nmaka ok ne:n taoltsi:n <Sync time="590.294"/> komoke pane: n' *terreno** a:mo *moprestarowa** ok *por lo mismo de que** a:mo *abono orgánico** a:mo..., a:mo kipia ok <Sync time="596.47"/> *porque** ki:xtantiw mahya: wa:ki ne:n nochi ne:n *hierba** tein kipia ne:n *terreno**. <Sync time="601.591"/> *Entonces** neh yeha yo:n *este**, nikwelitaskia n' *lograros** iwa:n *este**, n' *pueblo de** ... Ompa ne: ka:[m]pa neh niwi:tse Zacatipan. <Sync time="609.811"/> *Ojalá** eskia nikahsiskia yo:n, yo:n *meta o** yo:n *objetivo** tein neh ni ni..., nikpia, <Sync time="615.771"/> de *que** mah a:mo ne: ... Mah *moevitaroskia** yo:n mah a:mo ... <Sync time="619.123"/> mah neli kitalika:n, *por ejemplo**, a:mo *por** nietok *a contra de** n' *orgánicos de zacatipan, <Sync time="623.158"/> sino que zacatipan** tein yetokeh *como orgánicos** <Sync time="625.827"/> mah ka:n neli kichi:waskiah se: *demostración de lo que** tein yeha:n welih, <Sync time="630.875"/> neh a:mo nietok *como orgánico pero** ompa ne: yetok se: *grupo de orgánicos**, <Sync time="635.019"/> mah ka:n kitali:skiah ke:meh kihtowa *este**, n' Alvaro, <Sync time="638.516"/> *este** s..., tein, tein teha:n *tikaprenderowah**, <Sync time="641.527"/> mah se: kita:li *en practica**, mah a:mo sayoh tikihtohtoka:n wa:n a:mo tikchi:wah, <Sync time="645.317"/> *sino que** mah, mah tik..., mah tik..., *lo que** tein tiwelih mah t'tali:tih *en practica** itech *tocomunidad**. <Sync time="650.891"/> Ke:ní:w *este**, ke..., toni ne:n *orgánicos,** <Sync time="653.899"/> to:ni ne: ... toni kipia de kichi:waskeh wa:n mah moita ya *que** mochi:wtok, <Sync time="658.068"/> *porque solamente** ihkwi nimolia *para gente** momakatiá:s *cuenta**, <Sync time="661.939"/> *que, a pues desde lo orgánico**, senki:s *importante** para, para n' *tierras**, <Sync time="667.245"/> para nochi n' *terrenos. Entonces este**, wa:n toni yo:n para mah tikch..., tiktali:ka:n *en practica** nochi yo:n tekimeh iwa:n *este organización de orgánicos**, <Sync time="675.94"/> *este, bueno** neh niki:xehekowa *que para, para mollevaros a cabo** nochi yo:ni <Sync time="681.111"/> kipia de teha:n, teha:n *como socios de** n' *cooperativa** tikta:..., tite:makaskeh *a, a conocer** <Sync time="686.847"/> wa:n tik..., tikimakaskeh *apoyo** wa:n *invitación más que nada gente que** tein todavía a:mo te:wa:n *mointegrarowa** teha:n, <Sync time="693.707"/> *para que** ihko:ni *este**, momakas se:, se: *seguimiento** wa:n ihkó:n topilwa:n no: ki:xmatiskeh ok <Sync time="700.598"/> to:n *moproducirowa** itech ne:n *tocomunidad, gente** tein yetokeh *como orgánicos este**, miakeh kimattokeh *que** ke:mah ma..., mo..., mochi:wa n' *cosas**, <Sync time="711.349"/> pero *este, en grupo de como, como organización de trabajo** tekititokeh kwali wa:n kipiah se: *calidad. Por ejemplo, al producción de café**, <Sync time="720.818"/> *este**, yeha:n, yeha:n kipia *más calidad n' inproductos**, Ke:yeh? <Sync time="724.579"/> *por[que], porque** ke:meh nimitsilia itech n' *cafetales** yeha:n kika:watih *abono orgánico**, <Sync time="730.198"/> sin embargo** a:mo nochia pero *ojalá** eskia nochi:n, yeha yo:n neh n'chia <Sync time="737.319"/> *pues** neh niwi:tsa, neh *ninativa de Xaltsintan, Zacatipan <Sync time="742.484"/> pertenecerowa a** nika:n *Cuetzalan, pero** ekintsi:n *nivivirowa zacatipan** mero *centro,** <Sync time="746.831"/> nikpia *treinta y seis años,** n'pia *estudio de [este],bachiller,** n'pia *tres hijos** wa:n se: *noesposo** </Turn> </Section> </Episode> </Trans>