Tryag File Manager
Home
-
Turbo Force
Current Path :
/
home
/
cluster1
/
data
/
bu01
/
1121861
/
html
/
tosepan
/
Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11
/
Narraciones
/
Upload File :
New :
File
Dir
/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/tosepan/Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11/Narraciones/Tzina_Narra_MFM310_Historia-de-vida_2010-07-14-f_ed-2016-04-01.trs
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd"> <Trans scribe="TEPOXMANANIJ" audio_filename="Tzina_Narra_MFM310_Historia-de-vida_2010-07-14-f" version="38" version_date="120821"> <Speakers> <Speaker id="spk1" name="Eleuterio Gorostiza Salazar" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> <Speaker id="spk2" name="Miguel Félix Mirón" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> </Speakers> <Episode> <Section type="report" startTime="0" endTime="6033.710"> <Turn startTime="0" endTime="11.438" speaker="spk1"> <Sync time="0"/> *Bueno pues** ta:tah, *este**, tiknekiskiah ekintsi:n tehwa:tsi:n ke nika:n towa:n tietok x'te:chtapowi ke:ní:w katka nemi:lis ne: ke:man i:n toxola:l. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="11.438" endTime="60.267"> <Sync time="11.438"/> Pos tate:kne:ltihka:n katka *porque** pos tayowaya:n katka n' ay tinemiah yowak. <Sync time="20.61"/> Timota:wilia:yah ika *candil, parafina** owapach oso okot. <Sync time="27.625"/> Yehwa yo:n, nia:ya Zacapoaxtla neh, ka:n n'piaya *lámpara**, ka:n n'piaya *reloj**. <Sync time="35.0"/> Ampó:n niki:saya a:mo n'matia toni *horas**, nitane:sia ne: Xalecapan tani, talwiah se: *puente** etok, Xilita. <Sync time="43.5"/> *Co..., las siete** komo ompa nia:to wa:n kakistik a, ne:n, *pajarito**, <Sync time="49.829"/> *pues**, Zacapoaxtla nietok *las siete**. A:mo n' mati toni *horas** nie:waya, pos ka:n n'piaya *reloj**. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="60.267" endTime="63.642"> <Sync time="60.267"/> <Who nb="1"/> ¿Ihwa:k ke:ní:w tokni:wa:n ki:xehekowa:yah *hora**? <Who nb="2"/> *Sólo ...,** </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="63.642" endTime="69.267"> <Sync time="63.642"/> To:naltsi:n kahkoitah, pero komo mixtah pos a:mo se: kimati. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="69.267" endTime="5973.493"> <Sync time="69.267"/> ¿Wa:n yowak? <Sync time="70.907"/> Pos yowak, pos, te..., ka:n se: kimati toni *horas** se: ihsa pos ta: de a:mo se: kipia *reloj**. <Sync time="78.93"/> *Pollo** kowtsahtsi no: ke:masá: tane:sik a, seki *pollomeh**, <Sync time="82.868"/> ne:, wehka:w *techpasa:roh** n' iwa:n *nohermano** Juan katka. <Sync time="88.118"/> Ne:, ¡Uta!, te:chkwik kiowit ne: Vazquezko, *hasta** ne:paka ok. <Sync time="95.837"/> Pero a:mo semi *fuerte, por[que]** tipanki:sakoh i:n tamaya:n, ne: ka:mpa Emilio Terán tamitanamakak ya. <Sync time="103.962"/> Ne: ¡Híjole! t'na:mikikoh se: *aguacero** pero ika ehekat, *fuerte**. <Sync time="113.587"/> I:pa onkaya ya *naylon** ya, timopi:kkeh pero ka:ni wa:n pos eheka. <Sync time="118.602"/> Wa:n ne: ta:lchi:chi:l ne:paka yo:n de temo:lis <Sync time="124.328"/> ¡Ut...,!, "Tapo:po:tsetiw tahsol ihkó:n a:ohpana:t", nikilia *nohermano** katka. <Sync time="130.733"/> "¡Híjole!" nikilia, "a:mo tipano:tih Atekohkomol. <Sync time="133.749"/> ¿Ka:ni tipano:tih?" nikila, "wa:n xkita i:n *fuerte** kiowit." <Sync time="139.749"/> Ta:lchi:chi:l para nika:mpa ke:meh etok n' ta:l ihkó:n *puro** a:t panchachakwaka. <Sync time="145.624"/> ¡Hijo de púchile!, ne: Texo:chia:t, pos tipano:keh. <Sync time="153.03"/> Pero wehka mopa:panketstok n' a:t, ihkwí:n, yo:n tanika ka:mpa se: panowa pero <Sync time="158.655"/> tsitsikwika n' a:t ne:n tein pawetstok ne: <Sync time="162.894"/> wa:n tiehkokeh ya A:tekohkomol. <Sync time="167.068"/> Ka:ni xipano. *Hasta** ne:paka yetoya kowpue:rtah, *tranca**, kilwiah. <Sync time="174.608"/> *Hasta** ompa n' tantok n' a:t, wa:lahtoya. <Sync time="177.483"/> Yo:n temeh ne: wehwei, nió:n se: tet a:mo ne:si, *puro** a:t pero chi:chi:ltik n' a:t, sokit. <Sync time="186.343"/> Sepa tiki:ste:wkeh wa:n niman tikwa:lkwiah *burro**, ne:n *burro** nikpiaya. <Sync time="193.734"/> Yo:n ne: Lópezko tipankalakkeh wa:n ompa sah n'tama:tomilih n' tapial. <Sync time="201.843"/> Wa:n iwki ilpitok n' kowit tika:wte:wkeh, ka:n, ka:n niktomak. <Sync time="207.843"/> Wa:n ne: kwi:kakeh ya *burro**. Wa:n, wa:n ne:n ehekat, <Sync time="216.718"/> "¡*Ay dios**, ne:chkwi:lih *nosombrero**!" <Sync time="220.562"/> Ne: kitetekwinohtiw yeh, *Ave María purísima**! <Sync time="224.39"/> Ne: tatsi:ntan ya onkak yo:n, kwe:tehxiwit kilwiah. <Sync time="234.249"/> Ompa ya motsakwili:to *nosombrero**. Ne: kitehtelta:lia ehekat ne: xiwihtik. <Sync time="239.859"/> Wa:n neh nikwa:xi:petse:wi. Pero ta: *nonaylon** ne:chkwa:ke:ntih ehekat, ¡Uta!, nia:paliw pero *parejo**. <Sync time="249.468"/> Nikwite:w *nosombrero** sepa nimokwa:akih wa:n nimoahkokepak ihkó:n para mah yowi *nonaylon** ne: <Sync time="255.349"/> wa:n tiahsikeh ya ne: ka:mpa Nacho, *don** Na:cho, ompa yetoya, Nacho López katka. <Sync time="262.312"/> "*Ay** don Nacho timitskwehmolo:koh", nikilia, "pe[ro], 'te:chmakas *posada**". "Ke:mah", kihtowa. [Wa:n] kipiaya o:me kali. <Sync time="269.484"/> "Ke:mah", kihtowa. "Wa:n a:mo sayoh tehwa:n", nikilia, "*burro** no:". <Sync time="274.031"/> "¡A:, x'ki:xtili ipehpech, ampó:n x'kilpi kalte:noh", kihtowa. "Mah takwa, ixta:wat." <Sync time="280.843"/> Pero tehwa:n pos ne:..., neli pehpech nikta:li:to ne: kalihtik. <Sync time="286.874"/> Niman nikitak, nika:n sa:liwtok seki wapal wa:n ne:wí:n seki *cintas**, mm. <Sync time="295.624"/> Wa:n seki kale:walmeh. <Sync time="298.475"/> Neh niman nikitak ke ka:ni nikochis, itech yo:n *vigas. Ave María**, n' tatampa pehpech ne:n *burrito**, <Sync time="309.327"/> yo:n ko:koh kilwiah, yehwa timopechtihkeh. Wa:n toa:ya:w yehwa *naylon**, mm. <Sync time="317.374"/> ¡Ay dios! Wa:n katka *llena** yo:n, panoka ya, pano:ka ya *llena**. <Sync time="327.436"/> Yo:n tak ke:meh tahkoyowa:n panowa, toni *horas** tihsakah. <Sync time="333.174"/> taki:sak a, metsto:natok, kihtowa nokni:w katka, tiowih tikitatih n' a:t, xa: kwali tipano:skeh. <Sync time="341.092"/> Kaxa:n ya, kaxa:n ya, pero ka:ni no: *cabró:n** xpano wa:n yowak, pero ta: *siempre** pexo:ntok ok. <Sync time="347.504"/> Ka:n wel se: pano:s. <Sync time="349.905"/> Mm, ki..., kite:ntekkeh se: kwowit yo:n yalwa tio:tak wa:n ompa pano:lo:k seki:n. <Sync time="357.843"/> Pero tehwa:n a:mo tipano:keh *porque** t'mawilihkeh. Ne:n, *nocuñado** Aguilar ina:nahtsi:n katka *ya mero** kwi:ka n' a:t. <Sync time="366.437"/> Ne: itech *rama** pilkatiah ihkó:n wa:n ne: ka:mpa pantaksato metstapetskoh. <Sync time="371.625"/> *Hijo de pu...,** pero *ya mero* kwi:ka. <Sync time="374.984"/> Kwi:kilih *imorral** wa:n seki tsoyo..., seki metstsonkilit *o**, kie:ktihka ya kit wa:n ompa yetoya taxkal. <Sync time="383.562"/> Pos yo:n *morral** kwi:kak n' ika nochi n' yo:n kilit taye:ktil wa:n, wa:n taxkaltsi:n x'mati ka:ni yo:n ma:wilo:to, mm. <Sync time="395.648"/> Pero miak *te:chpasa:roh**, sepa *te:chpasa:roh** nimoxola:w ne:, we:i a i:pa n' a:t. <Sync time="401.906"/> Nipano:tok ihkwí:n wa:n nipantaksako ihkó:n wa:n nimoxola:w, pos sokioh n' a:t. <Sync time="407.672"/> Mm, niwetsik ihkó:n n'wa:lkechma:ma seki xiwit. <Sync time="412.391"/> Yahki *nosombrero** wa:n *mientras** ke nimoketsak wa:n nikwik *bolsa**. <Sync time="418.126"/> *Nosombrero** i:pa kipankalaki:to ya ne:wí:n wa:n ompa mo..., moilo:chti:to tepitsi:n, mopilohka ika yo:n ohtat ima:y. <Sync time="424.782"/> Entó:s ne: nikwiti, nipantaksato ya ne: *hasta** nika:n ne:chtamilih n' a:t. <Sync time="429.735"/> Yo:n *hora** nikwiti, yo:n *hora** 'kwite:w. Yahki, pawetsik, nikpanitstok, ihkó:n *hasta** ke:meh nika:n *hasta** ne: ahko. <Sync time="436.86"/> Ompa ke:mah *vuelta** ya ihkó:n, yahki wa:n niman kwali *sombrero**. <Sync time="443.938"/> Iwa:n *forro**, ihwa:k niko:wka *forro** tak e:yi me:tsti. <Sync time="448.751"/> Yenkwik *forro** yahki, kwi:kak n' a:t. <Sync time="452.813"/> Ke:mah ihki a sah niwa:lah, mahyá: se: tamachtihkeh, <Sync time="457.594"/> Ne: Miguel Aguilarko niehkok, nikilia, "¿Xa: se: *mosombrerohsol**?" <Sync time="463.001"/> Kihtowa, "Ka:n teh *nosombrerohsol**", kihtowa. "Ka:n tei", kihtowa." <Sync time="467.157"/> Pero yo:n Luistsi:n i:pa we:we:itsi:n ya, "¡'kwiti popá:n" nikilia, "*nosombrero**, mah mitsmakaka:n, mm". <Sync time="476.238"/> Pos kikwiko tein yenkwik *sombrero**, ta: pos yo:n itech *quince de septiembre**. <Sync time="481.485"/> I:pa nikowak a, kiko:wka ya Luis *nosombrero**, iwki *bolsahaktok**. <Sync time="487.017"/> Pero nosombrerohsol katka nikmakak *negrotihkeh** mah kihil..., ki..., kihto:ti:ti, <Sync time="493.079"/> pos a:mo teh *sombrerohsol**. <Sync time="495.923"/> Yehwa yankwik nikwi:kak wa:n yehwa ya nimokwa:akih. <Sync time="502.502"/> Wa:n taki:sak pos, taki:sak a pero pos, nikwa:xi:petsyowi, a:mo no:, <Sync time="509.642"/> pos nimokwa:ta:lilih ya *nosombrero** wa:n niwa:lah, mm. <Sync time="513.925"/> Entó:s yehwa ya nikwik a n..., *noyenkwiksombrero**. <Sync time="516.924"/> Wa:n se: tein nikpia ya, no: tein no:, no: mahyá: ne: ay nikitki, mm, kwali *sombrero**. <Sync time="524.414"/> Yahki iwa:n *forro**. Ay *dios**, pos yehwa ya yankwik *sombrero** nikwik *antes de fiesta**, nikwi:katinemi noyankwiksombreroh ya. <Sync time="534.476"/> Pero nima:ki:sak a:mo ke:man nikihto:s semi ne:chta:ni n' a:t. <Sync time="539.226"/> Pero miakpa wa:n .... Ne: Tahchikteko moneki mah se: wa:le:wa imani:n para ne: *la una, las dos, porque** n' a:t we:ia. <Sync time="549.476"/> A:man, a:mo akah a:koni te:chwa:ntis *cena**, ta: yo:n ihwa:k te:chwa:ntik *cena pobre** Nacho katka, mm. <Sync time="559.435"/> Tistoya na:nahtsi:n kihtowa, "*Xi..., *xicena:ro:kih**, kihtowa, *'cena:ro:kih** wa:n m.... <Sync time="566.718"/> Yo:n ti..., tikalakitoh *casi** yo:n 'tapehpechki:xtihkeh wa:n ompa ne: tietoyah, te:chno:tsak. <Sync time="573.343"/> "¡'Tai:kih kahfe:n!, mm. 'Tai:keh kahfe:n, ompa ne: timonohno:tstokeh <Sync time="579.327"/> wa:n no: yeh ne: ta:tah Nacho, no: tata:lwihtoyah i:n Pa:wa:pan <Sync time="585.843"/> ka:mpa, ka:mpa ne:n Bonifacios, ompa tato:kkah. <Sync time="592.827"/> Wa:n no: kikwik n' kiowit. Wa:n no: 'kahkoi:xkepilih, ne:n, n' *inaylon**, i..., se: we:i koto:n kipiaya aktiah. <Sync time="602.733"/> Pero toni, yo:n *sarape**, ne: kipilohtok pero ta: ye:ka:paltik a ne:, ye:kihxi:katok ne:n, pos a:pachiw. <Sync time="611.749"/> "Ta: no: nie:ka:yoh", kihtowa. Ne: tikote:noh taxo:tatok. <Sync time="616.53"/> Ompa ihkak, moi:ka:nkepak, ompa mowa:tsa, mm. Wa:n kihtowa, nikilia, "Okyowa tia:skeh, *a ver** toni *horas**." <Sync time="626.827"/> "A:, *cuando** tsahstsis *nopollo**", kihtowa, "*nopollo** tsahtsi kihtowa ta:lne:si, mm." <Sync time="632.83"/> Yo:n tiwa:lahkah tikitakoh n' a:t sepa timote:katoh, timonohno:tstoyah. *Después** tikochkeh. <Sync time="640.109"/> Yehwa ya *pollo** te:chihxitih, ta:lne:sik a. Tsahtsik a n' *pollo**. <Sync time="645.045"/> Nikilia *difunto** Juan, <Sync time="648.39"/> "Tiowih ya", nikilia. "Ta:lne:sik a, tsahtsik a ne: Nacho n' *ipollo**, mm". <Sync time="654.468"/> Tiwa:le:wkeh. Nikilia Nacho, nikilia, "Timitsahsikih." "We:noh, we:noh", kihtowa, mm. <Sync time="661.171"/> Tikwiki:wih *toburro**. Pos neli, pos ti..., tiahkeh, iwki we:i n' a:t pero pos kwali tipano:keh ya. <Sync time="672.859"/> Mm, wa:n yo:n kowit kite:ntekkeh, i:pa pano:lo:k a, kima:xi:nkeh ya, tipano:keh ya itech kowit. <Sync time="680.622"/> Pero de tiwa:lah..., de tiahkeh sepa i:pa kima:tehtekkeh ya <Sync time="685.72"/> *porque* Amado katka yeh *icaballo** kwa:l..., kiwa:lka:wte:w ne:, ompa ne: Ta:lchi:chi:l *loma**, mm. <Sync time="695.329"/> I:pa kipehpechtihka ya para kitama:malti:ti. Pero pos iwki pehpecheh kwa:lka:wte:w, kipantsakwak sah wa:n ompa kwa:lka:wte:w, ompa kochik. <Sync time="706.251"/> Yo:n okyowatika yahki para kwi..., 'kwito ya tama:mal. <Sync time="709.783"/> Entó:s kima:tehtektiki:s n' kowit para pano:s n' tapial ika n' *carga**, mm. <Sync time="715.751"/> Neh niteltahyowih nehwa, teltahyowihkeh semi, mm. <Sync time="720.376"/> A:man pos no: 'tahyowiah pero a:mo semi sanké:n ok. <Sync time="723.627"/> Nika:n *carretera**, ka:mpa weli te:chahsi tepos te:chahokwi. <Sync time="730.033"/> A:mo, ti..., a:mo semi tisiowih ok. Wa:n no: komo se: kichi:wilia *parada** pero pos moneki taxta:wi:l. <Sync time="737.549"/> Komo se: kwi:ka taxta:wi:l pos ihsiwka se: yowi ka:ni se: yowi. <Sync time="743.518"/> Pero wehka:w katka, nia:ya ne: Comalteco, nikonkwiah tao:l. <Sync time="749.127"/> Owihka:n ohti, a:tawyoh, a:ohpana:t tahtachkwa. <Sync time="755.752"/> Ke se: *costumbre** katka, ke:meh i:n junio, mayo itamia:n <Sync time="760.502"/> *regidormeh** kinino:tsah mah a:ohohti:tih ya *porque** wa:la:ti a *tiempo**, mm. <Sync time="768.962"/> *O** tein *mayo:lmeh**, a:ohohti:tih. <Sync time="775.44"/> A:mo, ta: tein *regidormeh**, wa:le:wayah *hasta** A:tmona:miki tein taeka:ntokeh. <Sync time="781.596"/> Wa:n tein te:o:nka, *kitoca:rowa:ya, este**, a:ohohti:tih. <Sync time="792.174"/> De ne: A:tmona:miki wa:le:wati *hasta** Ohtimaxal. <Sync time="797.533"/> Wa:n tein te:onka wa:le:watih Ateno, *hasta, hasta** xola:lpan, mm. <Sync time="807.346"/> Wa:n tein te:e:xka ne:, ne: ka:mpa mona:miki Ista:ka:t iwa:n Tepanowa:sa:t, <Sync time="815.581"/> ompa wa:le:watih a:ohohtiah *porque** wi:tsa ya kiowa:t, mm. <Sync time="822.206"/> Yehwa yo:n *costumbre** katka wehka:w, mm. Pero a:man n' a:mo a:kin ok, para *servidor público** a:mo akah. <Sync time="830.049"/> A:koni a:man to:pi:lehti, mayo:lti, nió:n tio:pan, *sólo fiscalmeh**, mm. <Sync time="837.131"/> Pero tio:panto:pi:leh a:mo akah, mm. Neh nifisca:ltik onkayah tio:panmayo:lmeh, mm, to:pi:lehmeh. <Sync time="847.097"/> Pero ekintsi:n a:mo a:kin, ki:sah *escueleros** wa:n, wa:n yowih *adelante**. <Sync time="857.988"/> Yowih ne: *secundaria, secundaria** ki:sah sepa seko yowih wa:n *después** yowih parahko ya. <Sync time="864.91"/> Para kowtah a:mo yowih ok. Neh komo ni:xtayowak ne: kowtah yo:n, takowyowati, <Sync time="871.801"/> poliwiti kahfe:n, nochi pahpata nochi ako..., okwilimeh 'kwa:skeh. <Sync time="877.27"/> Ka:n..., a:koni ok kikwiti:w, ka:n a:kah, mm. <Sync time="882.676"/> I:pa nehwa sah nikonkwi pahpatatsi:n, mm. <Sync time="887.785"/> Niow Tahchikteko nikwa:lkwi pahpata, nika:n Atekohkomol, *igual**, mm <Sync time="894.613"/> *Cuando** a:mo teh pahpata wa:n etok kowtsí:n pos ke:ski kowtsí:n 'kwa:lkwi, mm. <Sync time="900.366"/> A:mo wel iwki niwi:tsa *porque** pos, pos te:..., se: kihtowa tak se: momatik a se: tama:ma, mm. <Sync time="912.178"/> Timomatkeh ya neh wehka:w ya, wehka:w ya ne:n nitama:mah o:me, o:me *viaje** nimatito Zacapoaxtla, o:me *viaje** niahka. <Sync time="922.694"/> Itech n' *año treinta** nikpiaya *once años**, <Sync time="926.1"/> Se: wahkaltsi:n ihkwi:ntsi:n, pahpatapiña <Sync time="929.544"/> ne:chilia no:pá:n katka, "Timatisneki", kihtowa, "pero t'wi:kas tama:mal". "We:noh, we:noh". Pos niahka, mm. <Sync time="937.503"/> Wa:n itech *tiempo** abríl, mm, we:i to:nal, tsiktsi:n yowal, tane:sik a tie:wkeh. <Sync time="944.019"/> Xocoyolo tipano:toh i:pa tachi:chi:le:w a. <Sync time="947.316"/> Ne: tate:mpan Xocoyolo tate:pan, se: na:nahtsi:n kilia:yah *doña** Viviana. <Sync time="952.238"/> Ne: ki..., ompa titaiyah kahfe:n, ompa tai..., tiahsikeh. <Sync time="958.066"/> "Doña Viviana", kilia no:pá:n katka wa:n ta:tah Gabriel Lobato katka. <Sync time="964.504"/> "Ti..., tikele:wiah kahfe:n". "Pos yetok a [Nota: parece que pronuncia yetok ka]", kihtowa, "nika:n etok. <Sync time="970.144"/> ¿Ka:nachi *taza**"? Ne pos ti..., yeh Gabriel Lobato iwa:n Antonio Lobato katka, o:me:n. <Sync time="981.831"/> Wa:n tehwa:n tie:yi:n José Juan katka wa:n neh, ma:kwi:l *taza**. <Sync time="987.706"/> Wa:n titai:tokeh kahfe:n. Wa:n ihkó:n, ihkó:n wehka ne: *hasta** ke:meh ne: ista:ka:t *más**, <Sync time="994.94"/> *Ave Maria Purísima**, ne:stok n' *torre**. Wa:n *torre** kipia *cruz** we:i ne: Xalacapan. <Sync time="1002.081"/> "Tomaktik kolo:tsi:n", kihtowa Gabriel Lobato katka. Neh nitai:tok kahfe:n. <Sync time="1007.971"/> "Miguel", kihtowa, "¿tikit..., tikitstok ne: *torre**", kihtowa, "ne: ne:stok?" Nikilia, "Ke:mah", <Sync time="1014.393"/> "Nepa" kihtowa "Xalecapan, ompa tipano:ti:wih" kihtowa "wa:n de ompa", kihtowa, "se: *hora** ok para tiahsiskeh Zacapoaxtla". <Sync time="1022.44"/> I:pa a:mo 'na:nkilih pos ta: nisiowik. A wa:n tiawih wa:n tiawih, tiawih wa:n tiawih, *Ave María Purísima**. <Sync time="1032.674"/> Tiahsikeh, tak *las diez y media**. <Sync time="1038.69"/> Wa:n kwi:kayah owat yehwa:n wa:n neh pahpatatsi:n, neh niman n'namakak ne: Xocoyolo tate:mpan. <Sync time="1044.174"/> Pos nochi ma:nehnemiah tokni:wa:n, wa:ltama:mah *hasta** ne: take:s tikina:mikkeh <Sync time="1049.721"/> *hasta** sa moma:talowah tokni:wa:n, kwa:lma:mah xokoyo:lin, <Sync time="1053.69"/> ta:lkamoh, tanamakakih Cuesalan, Xochitepekkah, Taihtikkah, Xalekapane:kos ika *burritos**, mm, mm, *¡ay dios!**. <Sync time="1066.643"/> Yehwa yo:n *tiempo** nikelna:miki neh, i:n niayow..., <Comment desc="Está mal pronunciado. Debe ser nia:ya"/> ne:, nia:ya ne: Cuautapehual, <Sync time="1072.658"/> i:n Equimita ne:paka, yo:n kalaki *carretera** ata yo:n, ka:mpa yo:n *vuelta**, ihkó:n. <Sync time="1078.46"/> Ompa niow nipantachia *infiernillo**, Taihtik. "¡Uta!", nimolia ne:pa nipanowa:ya yowak. <Sync time="1085.022"/> Yo:n Infiernillo tepe:t, wehkapantik, yetok se:, etok ma:n..., ompa wa:l..., ompa wa:lpanihkak kihtowah padre Jesús. <Sync time="1096.71"/> Se: kahkoita i:n Infiernillo se: temowa, ihkó:n se: kitstiw yo:n totio:tsi:n. Kihtowah ompa yetok padre Jesús. <Sync time="1105.944"/> Wa:n ne: pue:ntehtsontah ihkó:n, yetok temeh, <Sync time="1110.101"/> no: ompa ihkak se: kolo:tsi:n, ompa kixo:taltiliah *veladora** para ne: padre Jesús, mm. <Sync time="1119.967"/> Pero yo:n, wa:n yo:n tiahkah domingo, miércoles sepa tiahkeh. <Sync time="1126.889"/> Nias..., tiahsikeh Zacapoaxtla yo:n domingo, a:mo onkak *gente**. <Sync time="1132.077"/> Onkaya *gente** pero a:mo semi. Pero miércoles tiahsikeh, *señor**, <Sync time="1137.515"/> ¡ay dios!. Pero *arrieros**, pero *manada** de tapialmeh. Tama:mah, mm. <Sync time="1147.264"/> Ne: Mungiako n' ahsiah. Pero n' tapialmeh miak, <Sync time="1154.639"/> nochi tapialmeh tama:ma:yah. Wa:n ne:n *gente**, pero miak ne: *plaza** tiahkeh ya. <Sync time="1163.389"/> Ta..., tananalkatok, tanamakanih telsenka ya, mm. <Sync time="1169.624"/> Wa:n yo:n domingo tiahkah a:mo. Ne: ihwa:k yetoya *galera** ka:mpa a:man, ka:mpa a:man kichihchi:wah tapalo:l. <Sync time="1178.53"/> Ompa katka se: *galera, láminahkal**, ta:lnextah ta:lpan. <Sync time="1183.202"/> Ompa 'tanamakatoh wa:n pos ki..., yo:n tiihsiwkeh sah ta: pos 'tanamakakeh niman. <Sync time="1196.983"/> Sayoh 'takwa:toh wa:n sepa tiwa:le:wkeh. Mm, wehka, pos xki:xeheko <Comment desc="DIce 'xki:xeheko' para indicar que no sabe la distancia y mejor '¡Calculalo! tu."/> , ne: kalak to:nal pos i:pa tiehkokeh ya, mm. <Sync time="1212.139"/> Pero komo tsiktsi:n to:nal *porque** se: *tiempo pasa:roh**, se: Xaltipankat kilwia:yah José Antonio Nieto katka, <Sync time="1222.296"/> *parientes** de Ernesto González Nieto, *itioh** katka. <Sync time="1228.139"/> *Porque** Vicente González katka ina:nahtsi:n de Nietos. <Sync time="1233.452"/> José Antonio Nieto i:kni:w katka siwa:tsi:n, mm. <Sync time="1237.749"/> Wa:n we:i ta:kat, wehkapantik. Wehkapantik ta:kat wa:n yahki itech, <Sync time="1245.749"/> ke:meh i:n *antes de todos santos**, tsiktsi:n to:nal, 'kowato se: metat. <Sync time="1251.764"/> Wa:n wa:le:w Zacapoaxtla n' e:yi *hora**. Wa:n metswe:weyak pos ne:nke:n kwa:lkwik n' imet. <Sync time="1257.561"/> Tapoya:w ekok a ne: *puente**. <Sync time="1260.546"/> Wa:n ne: *puente** etok se: *banco**, pata:wak ke:meh i:n, tak xa: ke:meh nika:wí:n de pata:wak. <Sync time="1268.03"/> Se: *tablón** okokwawit, ompa mose:wiah tokni:wa:n. Wa:n ta:wa:nanih ompa mose:wiah. We:noh. <Sync time="1277.936"/> Ompa ehkok wa:n kita:lih imet itech yo:n *tablón**. <Sync time="1280.983"/> Wa:n tano:tsak, i:pa tapoya:w ya. "¿Tikpia refi:noh?" Kilia, "Ke:mah, ¡'ne:chmaka o:me *centavo**!" <Sync time="1287.624"/> Se: *vaso** kimakak. 'Pexo:ntilih, o:me *centavo**, mm. <Sync time="1293.483"/> Tai:k, se: *jalón**. Wa:n kilia n' ta:kat, "¿Ka:n tiow? ¿Tiow Zacapoaxtla?". "A:mo", kilia, "*de ompa niwi:tsa". <Sync time="1301.405"/> "¿Wa:n ka:ni tiow, Cuesalan?" Kilia, "A:mo", kilia "Cuesalan nipano:ti. <Sync time="1306.811"/> Neh a:mo Cuesalan ninemi, neh wehka ninemi". "¿*Hasta** ka:ni?" [Kilia], "Xaltipan" "¡A:it ka:ni! <Sync time="1314.78"/> ¿Ka:nachi *hora** de Cuesalan para Xaltipan?" "*Pues** de X..., de Cuetzalan", kilia, "para Xaltipan na:wi *hora**. <Sync time="1322.983"/> *Según** ke:meh se: kitila:nas ohti. Pero na:wi *hora n'mattok", kilia, "na:wi *hora** de ohti". <Sync time="1330.17"/> "A:it ka:ni a" kilia "pero s..., *mejor** a:mo xiow". Yo:n katka miércoles. <Sync time="1337.764"/> "Okyowa", kilia "Pano:tih pano:tih Taihtikka ika *burritos**". <Sync time="1343.186"/> Xo:chitepe:kkah, Xa:lekapanekos, tanamakanih Cuesalan iniwa:n tiá:s. <Sync time="1348.342"/> Wa:n a:mo ne:paka, ne:paka mitstsakwili:tih n' tachtekinih", kilia, "nemih yowak". <Sync time="1355.936"/> "A:mo", kilia "ka:n, ka:n teh n'wi:ka tomi:n" "pos a:mo t'wi:ka tomi:n *por eso mitsjode:ro:skeh**. <Sync time="1361.077"/> "Yo:n momet tik..., tikpia", kilia. "A:it ka:ni", kilia, "ne:n *servi:ro:s**". <Sync time="1367.889"/> Kilia, "A:mo", kilia. <Sync time="1369.889"/> Wa:n pos kike:swihtok *machete de cinta**, mm, ka:n teh molwih. <Sync time="1375.968"/> Ohpa tai:k *itraguito** mm. Kilia, "*Hay hermano**", kilia, "*mejor** a:mo xiow. <Sync time="1383.436"/> Mitspialia *cuenta**, ¡xikochi nika:n! <Sync time="1386.999"/> Wa:n okyowa tiki:sas kwalka:n iwa:n ne:n tanamakanih, *las cinco** pe:wa panowah. <Sync time="1392.718"/> Wa:n a:mo ne:pa 'tane:sis", kilia, "*o bien** tikokoxkeh *o bien** timike:t. Nió:n momatis a:koni mitsmá:k. <Sync time="1402.222"/> "*¡Híjole!**" *"Mejor** ximoka:wa", kilwia, "xikochi nika:n *tranquilo**", kilia, "wa:n tiá:s iniwa:n tokni:wa:n tein tanamakatih Cuesalan". <Sync time="1414.034"/> Kilia, "A:mo", kilia, "neh nia:t. <Sync time="1417.402"/> Ka:n teh n'wi:ka tomi:n", kilia. "Ta: pos, *por eso** nimitsilia ke *mitsjodero:tih porque** ne: tachtekinih kinekih tomi:n. <Sync time="1424.409"/> Yo:n momet mitskwi:li:tih". "A:mo", kilia, "neh niow". Tamitai:k n' irefi:noh. Pos *kia:nticipa:roh** <Comment desc="Esto es, lo previno, le avisó con anticipación de los ladrones"/> ke kitachteki:..., kitsakwili:skeh tachtekinih. <Sync time="1436.126"/> *Kia:nticipa:roh**, kinehmachtih, mm. <Sync time="1440.023"/> "Mm, neh niow *hermano**". "*¡Ay hermano!", kilia, "mah dios mitspale:wi. Neh nimitsilwia:ya", kilia. <Sync time="1446.518"/> "Nika:n xi..., ximose:wi wa:n tiá:s okyowa. <Sync time="1450.394"/> Mm, ke:mah, kima:mah metat wa:n wa:le:w. "*¡Ay hermanito!** mah dios mitspale:wi", kilia, "a:mo teh tikaki". <Sync time="1459.144"/> Kilia "a:mo, a:mo, neh niow". Pano:k *puente**, wi:tsa para nika:mpa, ne: o:me a:ko <Comment desc="No está claro si es correcta la transcripción 'o:me a:ko' y que quiso decir"/> *vereda** taneki:sa para ne:pakatsi:n kinahsiko ya. <Sync time="1470.05"/> E:yi:n ohtipan etokeh. Mm, wi:tsa, wi:tsa, ka:n teh molwia, ta: wi:tsa, ta: pos kimattoka ke kitsakwili:tih <Sync time="1480.19"/> ki..., kinehmachtihkeh, mm. "¿Toni tikwi:ka?" <Sync time="1485.862"/> "Ka:n tei" kilia, "ne:n metat", kilia, "i:n n'ma:mahtok". Wa:n kitsikwi:nkawihkeh, 'kwi:lihkeh metat wa:n ne: xiwihtik kikalaki:toh. <Sync time="1494.081"/> Kitsohtsompachowah, kitsohtsompachowah. <Sync time="1498.085"/> *Cuando** kikopi:n *machete** wa:n kitatsi:nili:to nika:n se: wa:n se: no:. Ompa itskwinihkatiahkeh. <Sync time="1503.769"/> Wa:n se: ne: ihkak ohti. Eh, *pistola** ma:ktiwi:ts pero tak ya teh kipia. <Sync time="1509.425"/> 'Kechilihtiwi:ts pero pos yeh ma:ktok *machete** ta: ki..., kiti:tanilih se:. <Sync time="1515.3"/> Kimá:k itech ima:y, ¡'koto:ntiki:s! <Sync time="1518.722"/> "¡*Ay manito, ya me chingastes**!" *¿Qué manito, ni qué la chingada? Te falta todavia**". Wa:n ki:ste:w <Sync time="1525.55"/> Kahoketstiw n' ima:y. <Sync time="1527.597"/> Wa:n ima:y ompa wetsik iwa:n *pistola**. Wa:n *pistola** kikwik, <Comment desc="Lo aventó el que llevaba el metate, que iba a ser robado"/> ne: kitamo:t wa:n *¡Útale!** wa:n kitokak. <Comment desc="Esto es, persiguió al ladrón."/> <Sync time="1535.066"/> Wa:n kitsahtsilihtiw ke mah mochia *porque** kipolowa ok. Aya:mo yehwa. <Sync time="1540.253"/> Wa:n ke:meh yeh inentah, ¡uta! pos yahki, *has..., bueno**. <Sync time="1548.487"/> Kitila:nako metat wa:n mowita:tsowilih. Wa:le:w. <Sync time="1553.502"/> Pero ta: mekapal nochi esyowak wa:n metat, mm. <Sync time="1559.346"/> Pano:k xola:lpan yowak *porque** nika:n we:iixta:wakwa:pan wa:la:ya, sepa tsahtsik pio, *pollo** tsahtsik. <Sync time="1568.831"/> Tak *las once**, toni *horas**, mm. <Sync time="1572.367"/> Ne: xola:lpan pano:k yowak, ahsik Xa:ltipan, tak ke:meh *las cuatro**. <Sync time="1579.3"/> P[e:w]ato takakalatsa ya. Ihsak na:nahstsi:n, ta: pos i..., itech imet ihkó:n tosta:stoya, ompa seyetoya:nkochik, <Sync time="1587.441"/> kichi:xtoya wa:n kita:lihtok metat i:xko se: *bola** tixtsi:n. <Sync time="1593.675"/> "A: ¿tiehkok a?" <Sync time="1595.509"/> "Ke:mah", kilia, "niehkok a". <Sync time="1597.64"/> Eh, ne: kaltapo:to, kimili:ntih *candíl**, ne: 'ketsak me:sahpan wa:n 'kaltapo:to a. <Sync time="1602.831"/> Ne: kita:lih n' metat, mm. <Sync time="1606.862"/> "Ni..., nie:kmaya:na", kilia "¿ox tikpia taxkal?" kilia. "Ke:mah, pero ne: nikpia tixti para nikta:li:ti." <Sync time="1615.353"/> "¿Wa:n kahfe:n?" "Kahfe:n", kilia, "i:n tikote:noh ihkak, mm. <Sync time="1620.862"/> "Pero sese:k", kilia. Kilia, "sese:k", kilia. <Sync time="1625.014"/> "¡Eh, panketsa", kilia, "x'tatatili wa:n nitai:s". Wa:n mote:kato wa:n sosolka ya, kochik niman, mm. <Sync time="1632.097"/> Wa:n molo:n ya kahfe:n. *Bueno** kawa:n ya kahfe:n wa:n "¿Ton tapalo:l tikpia?" Kilia, "Mante:kachi:l." <Sync time="1640.659"/> "We:noh, ¡X'kawa:nti kahfe:n, nitai:s wa:n .... pos kawa:n ya kahfe:n *siempre** kino:tsak. <Sync time="1648.337"/> Kilia, "¡Xik..., xitai a kahfe:n!", kilia, "kawa:n ya". Me:wak wa:n tai:k. <Sync time="1653.862"/> Wa:n kalanki:ska wa:n sepa mote:kato. ¡U!, kochtiah. <Sync time="1658.19"/> "¡X'ta:li taxkal!" kilia, "wa:n ne: tine:chno:tsas." <Sync time="1663.58"/> 'Ta:lih n' taxkal, kitamita:lih, yeh ye:kkwali kochi sosolka. Kitamita:lih n' taxkal, ka:n we:i tixtsi:n, wa:n yeh kochi. <Sync time="1681.033"/> Pero ke:meh maya:na, kit molwia *siempre** kit molia na:nahtsi:n <Sync time="1685.111"/> "*Siempre** nikno:tsati, mah me:wa, mah takwa *porque** maya:na." <Sync time="1688.799"/> Kino:tsak. Me:wak, yahki momahteki:to. <Sync time="1695.018"/> Pe:wak tamahse:wa, kwali tamahse:wak wa:n tepitsi:n mose:wih wa:n sepa mote:k, <Sync time="1703.049"/> ta: pos kwalka:n ok, kochik. <Sync time="1707.939"/> Wa:n yeh na:nahtsi:n no: mote:kato pos ta: yetoya:nkochik a i:pa, no: tepisti:n i:xkochik wa:n tsahtsih ya piomeh. <Sync time="1717.427"/> Me:wak, me:mak <Comment desc="Se equivocó, quiso decir 'me:wak'."/> wa:n pe:wak a tama:pa:ka, ne:wí:n *puerta** ompa kali:ka:mpa wa:n nika:n ompa ya ka:mpa kalakih. <Sync time="1730.408"/> Mm. Tama:pa:kak, kimi:milo:ti n' a:t wa:n kimolo:ntih n' kahfe:n, yo:n kahfe:n, wa:n ki..., pe:wak kita:lia n' taxkal, kita:lih n' taxkal, <Sync time="1749.376"/> wa:n, yo:n, pos a:mo no:, ki..., a:mo kino:tsa, ta: pos siawik, kochtok. <Sync time="1759.72"/> Pero pilimeh ihsakeh ma:wiltiah, ka:kalanki:sah wa:n sepa sah kitakeh metat ye:kesioh. <Sync time="1768.642"/> "*Mamá, mamá**" kilia "¡Xkitaki i:n metat, 'kitaki i:n metat ke:meh iwtok!". <Sync time="1775.049"/> Wa:le:wa na:nahsti:n, ma:ktiwi:ts itix, moketsako. <Sync time="1782.236"/> Ki[lia], "¡Xia:ka:n", kilia "xia:ka:n ne:wí:n!" A:mo, nika:n a:mo xim..., a:mo ximotoki:ka:n." <Sync time="1787.002"/> I:n a:it toni *kipasa:roh** namo:pa:n. ¡Xia:ka:n!", kilia, "ne: kalan xima:wilti:tih. I:n te:mowtih", kilia. <Sync time="1796.33"/> Wa:n ne:n ta:tahtsi:n kochtok. Yeh *kisegui:rowa** kita:lia n' taxkal. <Sync time="1802.861"/> *Por fin** ihsak. <Sync time="1805.796"/> Kala:nki:sak ne:wí:n, me:wak wa:n yahki ne:, *moorina:ro:to** wa:n ompa kalan ihkak n' ko:meh kipia a:t, momatekih. <Sync time="1817.283"/> Uh, "¡'Ne:chwa:nti", kilia, "kahfe:n". Kimakak wa:n kita:lihtok n' taxkal pero ta: kim..., mahyá: kimowilih. <Sync time="1826.845"/> Mahyá: kimowilih *porque** kitak metat ke:ní:w n' iwtok, mm. <Sync time="1833.586"/> "¡'Ne:chmaka tapalo:l", kilia. "Nitakwa:ti." <Sync time="1836.814"/> Kimakak a pero mahyá: kimowilih, pero ne: metat ke:ní:w iwtok <Comment desc="Esto es, vió como estaba el metate, con la sangre de los ladrones"/> . <Sync time="1845.627"/> Torin <Comment desc="por error pero a lo mejor quisi decir pero"/> *siempre** kitahtanih. "¿Toni *mitspasa:roh** tayowak?" <Sync time="1849.769"/> "Ka:n tei", kilia, "¿Ke:yeh?" <Sync time="1851.705"/> "Ta: xkitati", kilia "ne: metat ke:meh iwtok. Tiowih", kilia, "xkitati". <Sync time="1857.909"/> Mm. Yahki a siwa:t, ne: kieka:na. No: yahki a. "'Kita", kilia, "momet ke:meh iwtok. ¿Ke:ní:w a:mo, ke:ní:w a:mo teh *mitspasa:roh**?" <Sync time="1866.33"/> "A:. Ka:n xmowili*" kilwia. "Tayowak" kilia "ne:wí:n seki tokni:wa:n", kilia, "tima:wiltihkeh." <Sync time="1873.408"/> Ma:wiltihkeh kit pos ta: o:me kininkechkoto:n wa:n se: kitokak, kima:tatskoto:n. <Comment desc="Aquí habla el narrador de lo que pasó"/> <Sync time="1880.455"/> 'Mati yo:n ox ahsik icha:n pos ta xki:xeheko, ka:nachi *venas** koto:n, mm. <Sync time="1888.381"/> Wa:n pos no: timotekih tepitsi:n wa:n ki:sa miak n' cho:kil. <Sync time="1894.893"/> Wa:n ne: kahoketstiah ihkó:n 'mati yo:n ox xa: mota:li:to *o** xa: i:xtayowato *de tanto** esti. <Sync time="1903.393"/> Ox <Comment desc="a lo mejor quiso decir pos"/> x'mati ka:ni kayo:t, ox taihtikkat, t..., es..., tak..., tak yehwa:n, taihtikkah, mm. <Sync time="1911.159"/> Kihtowah ke yehwa:n yo:n kichi:wayah oso xokoyole:ños, mm. <Sync time="1916.568"/> Pero yehwa yo:n te:mowtih, yo:n *pasa:roh**, yo:n nik..., tikmattkeh *porque** ne: Xaltipan nemia no..., *noabuelito**, Isidro Félix, <Sync time="1927.237"/> Wa:n kipiaya se: ilwit, pa:kilis, kinyo:le:w. <Sync time="1932.769"/> Wa:n pos yahka no:má:n katka, yahkah. Tehwa:n pos a:mo tiahkeh tehwa:n pos tim..., timomachtiah, mm. <Sync time="1941.753"/> Tamik n' takwalis ne:n, [tein] de n' ahsilo:k, ne:n te:kompa:lehwa:n pe:wkeh ya pos ta:wa:ntokeh ya. Ne:n na:nahmeh, <Sync time="1951.503"/> taxiwtata, ta: pos ompa takawa:ni, ne: kalan motahta:li:toh. <Sync time="1956.206"/> Wa:n yo:n Nieto katka ina:nahtsi:n no: ompa te:wa:n. <Sync time="1961.956"/> Wa:n yehwa ya yo:n ompa yo:n kelna:mikkeh, pe:wak kinilwia, "¿Toni *kipasa:roh** ta:tahtsi:n? <Sync time="1969.55"/> Zacapoaxtla yahka wa:n pos motayowaltih. Kilo:chtia:yah ne: Infiernillo", kit, ka:n n'mati neh ka:ni", kilia. <Sync time="1981.628"/> Kinilwia, "Ka:n n'mati ka:ni yo:n Infiernillo wa:n ompa ne: nika:mpa ki..., kilwihkeh ke kitsakwili:skeh n' tachtekinih. <Sync time="1992.769"/> Kilo:chtia:yah ompa ne: pue:ntehtsontan pero ka:n, ta: ka:n kimowilih <Comment desc="Esto es, no le tuvieron miedo de que se le había dicho"/> . <Sync time="1998.409"/> Tai:k se: *vaso** refi:noh, motahtanih para siowpah. <Sync time="2002.104"/> Wa:n *peor** de ki..., kinehmachtihkeh pos mahyá:, mahyá: ki...., <Sync time="2009.801"/> pos mahyá: kwala:nik, molwia, 'Pos komo ne:chtsakwiliah, nikwi:ka *machete**, mm'. <Sync time="2018.0"/> Wa:n neli pos ta: yo:n tein ompa kinkechtsontek ompa, ompa kinahokkkeh. <Sync time="2023.469"/> Tak ompa kinahokkeh pos ompa tane:skeh wa:n se:, a:mo xmati ke:níw <Comment desc="¿Quien sabe cómo (haya quedado)?"/> , ox tane:sik yo:ltok oso ke:ní:w. <Sync time="2031.578"/> Pos ma:tatskoto:n wa:n miak n' esti iwa:n tsikwi:nik. Ka:n nikihto:s motokotsta:lih moma:kechtanki:tskih mah a:mo ki:sa esti. <Sync time="2040.891"/> Tsikwi:nte:w wa:n kahoketstiw, mm. N' a:mo x'mati yo:n ox, ox pahtik, ke:ní:w mopahtih <Sync time="2050.421"/> *porque** se: ..., para *doctor** iwa:n se: ya:s, <Sync time="2056.906"/> y..., yo:n kitsi:ntoka, kitsi:ntokas, kitsi:ntoka, ke:yeh se: mo..., a:koni te:kokoh". <Sync time="2062.718"/> ¿Ke:ní:w yo:n te:ilwih [ke:man] icha:n kalakito pos ko..., komo ahsik? A:mo x'mati ke:ní:w. <Sync time="2070.999"/> *Porque** miak tikitak..., miak nikitak neh. A:mo wehka tia:skeh, ne: *nocompadre** Fidel ipopá:n katka <Sync time="2079.655"/> semi ay kitohtokaya ne:n *nocomadre** katka, Juan Pedro katka ina:nahtsi:n. <Sync time="2085.108"/> Wa:n *tanto y tanto** pos tayo:lahxitih. <Sync time="2089.202"/> Wa:n ya:ya yowak ika se: tako:tsi:n kina:ltsohtsopo:ni:ti na:nahtsi:n, nika:wí:n kaltech n' kochi, <Sync time="2096.515"/> kina:ltsohpo:ni:ti wa:n kimattoya ya no: *nocomadre** katka. <Sync time="2101.218"/> Ki:sa ya yowak wa:n ta:tah Trino katka pos ihsatoya, kikakik <Sync time="2109.812"/> ke: me:wak n' Carmen, yahki kalan, wehka:wak a wa:n a:mo, a:mo ehko. <Sync time="2120.827"/> Kwa:ltsahtsilih ya ne:n ipopá:n ne:n Juan Pedro katka. "Pedro", kilia, "¿tihsatok?" "Ke:mah". <Sync time="2129.436"/> "¿N' Carmen?" <Sync time="2131.135"/> Kilia, "Yahki kalan". <Sync time="2132.952"/> "Pero ke:ní:w yahki kalan" kilwia "wa:n ye:wa ya", kilia. "Toni mach *hasta** ekintsi:n". <Sync time="2137.359"/> *¡Uta!** wa:n ompa kalikxike:span pilkik imache:teh. <Sync time="2141.589"/> Ye..., yekintsi:n ta:takwa:ti <Comment desc="Aquí ta:takwa:ti no es 'comer' sino ser recipiente de golpes, de una paliza"/> ne:n, kito:ka:ytia tein ne: *topatrón** ipan ihkak <Comment desc="Nombra o invoca al diablo, este es 'el que nuestro patrón [San Miguel] está pisando'"/> , <Sync time="2146.645"/> "Ekintsi:n", kilia, "ta:takwa:ti yehwa ne:n *topatrón** ipan ihkak" <Comment desc="Va a recibir una paliza "el diablo", esto es, el hombre que le está poniendo los cuernos"/> . <Sync time="2151.265"/> Kikopi:na *machete** wa:n ne: kikakik ne:n *difunto**. <Comment desc="El difunto es el papá de Juan Pedro"/> <Sync time="2156.172"/> Ki..., kwala:nik a ta:tahtsi:n. Pos ne: Alfonso ikalte:noh, taneki:sak wa:n yeh no: ne: taneki:sako ya. <Sync time="2163.937"/> "A:mo xicholo" kilia "Contreras", xine:chchchia," mm. <Sync time="2169.234"/> "Xine:chchia", kilia, "*porque** tita:kat", kilia. "*Cabrón" wa:n *carrera** pos ne: we:yoh. <Sync time="2176.094"/> Pero na <Comment desc="Quiso decir 'ta'"/> ne: ka:mpa Tito Mora ikalte:noh [po]s pitsa:wak a ohti, a:ohpana:t ne: tahtachkwa. <Sync time="2183.469"/> Pos ompa ke:mah, ta neh ne:chtapowihtoya *difunto** Pancho, ke:meh iwa:n n' tekitia *niarrieroh**, <Sync time="2190.89"/> ne:chtapowihtoya ke:ní:w yo:n *pasa:roh.** <Sync time="2194.966"/> "¡Uta!", kihtowa "nimolia" kihtowa, "nika:n ke:mah ne:ch..., ne:chmagati ne: *porque** wi:tsa *fuerte*, <Sync time="2202.39"/> pero *cuando** mokeptiki:s wa:n nika:n 'kwikeh ta:tahtsi:n, <Sync time="2207.156"/> pero ke:..., wa:n ke:meh opoch katka n' ta:tahtsi:n, nika:n kitatsi:nilih *machete**. <Sync time="2212.312"/> Nika:n i:n, wa:n se: nika:n, pero i:n ite:sakaomiyo, ompa moka:w *machete**, mm. <Sync time="2221.619"/> A:mo, koma:mo ompa, ompa kipehpenayah, mm. Komo wetsini tepitsi:n tani, ompa moka:waya, mm, mm. <Sync time="2231.875"/> Yo:n ki..., [ki]ki:tskih nika:n wa:n kitetsi:loh pos kita:lwi:tek wa:n ompa kitsomahpachoh. <Sync time="2238.437"/> "Ay, ihkó:n ke:meh tikohtih", kilia "¡xitai!" <Comment desc="Esto es, como tú, hablando al que le ponía los cuernos a Juan Pedro, lo empezaste (tikohtih), '¡bebe!' (en este caso la sangre que estaba escurriendo)"/> ihkwí:n kichi:wa wa:n ta:tahtsi:n mokwa:te:tekwinowa ihkó:n. <Sync time="2244.89"/> Pero pos ne: moi:xpiloh ompa mah, mah, mah tai esti, pos ta: kiohtih, mm. <Sync time="2251.697"/> Wa:n ne:n ta:tahtsi:n ma:ktok *machete**, 'ke:kepak, kito:kili:sneki pero ka:ni wa:n se: *bocamanga** aktok wa:n tatampa aktok se: *sarape** sotok nika:n. Pos a:mo wel, a:mo wel teh kichi:w. <Sync time="2264.782"/> Wa:n kino:tsa ya Juan Pedro wa:n José Martín, <Sync time="2269.719"/> wa:n nikaki kihtowa, "*Cabrón** wi:tseh, ¡Uta!. Takokomat..., takokomokatiwi:ts wa:n nimolia kwa:lkwih kowit. <Sync time="2276.454"/> Ne:chsowili:tih", kihtowa, "wa:n nika:n nimoka:wati. Sepa sah ihwa:k nikahka:w", kihtowa, "nimopiswih ne: wa:n, wa:n niah". <Sync time="2285.985"/> Wa:n no: ta:tahtsi:n kihtowa me:wtiki:s wa:n yahki, mm. <Sync time="2290.513"/> Wa:n Nacho López katka ki..., kinkakik yo:n, ke onkaya yo:n ne:n *mentadas**, ne:n motsahtsilihkeh, mm. <Sync time="2302.625"/> Entó:s, kalanki:sak, kikwik *atrancador** wa:n kalanki:sak ihkó:n. <Sync time="2307.587"/> Yo:n Juan Hidalgo katka i..., ikal..., ikaltsi:ntan ihkó:n temo:lis. <Sync time="2313.165"/> Wi:tsa ihkó:n mokamahpachohtiwi:ts. Kilia, "¡Nacho!" "¿Tia:koni?" kilia. "Nehwa, *compadrito**", kilia, "ne:chma:keh". <Sync time="2322.759"/> "¿Tehwa *compadre** Pancho?" "Nehwa *compadrito**," kilia. "¿A:koni mitsma:k?" "Neh Trino Quijano", kilia. <Sync time="2330.415"/> Wa:n kwihwi:kaltia. "Ay *compadre,** ¿pero ke:yeh ompa ay timoketsa wa:n yowak? ¿Toni *horas** ekintsi:n *a ver**? <Sync time="2339.009"/> ¿Ke:yeh tiow yowak?" "Ta: *compromiso**," kilia. "Pero *compromiso**, xkita ekintsi:n". <Sync time="2348.415"/> "'Ne:chka:wati *compadrito**, 'ne:chka:wati nocha:n". Kwa:lkwik. <Sync time="2357.228"/> Monká:n tasotok ta: pos *delicado** katka, de ke ki:sak a:mo a:kah kitasoli:s ta: *atrancador** ne:wí:n ihkak, ka:mpa 'ketste:w. <Comment desc="El que iba con esposa ajena dejaba la puerta abierta en su casa cuando salió (quizá para que nadie se diera cuenta cuanto regrese)"/> <Sync time="2366.9"/> Kito:pe:wato *puerta**. Kalak, kalakkeh. Kilia Nacho, *Comadrita**, niwa:lah". <Sync time="2374.337"/> Me:wak a na:nahtsi:n kipil..., "*Nocompadre" kilia "nikwa:lkwik i:n, kixokolihkeh". <Sync time="2381.181"/> "Neli", kilia, "ta: tak kele:wia:ya", kilia, "na..., kite:moh", kilia, "ta: a:kin kite:mowa tein kah..., tein kite:mowa kahsi. <Sync time="2388.431"/> "*A ver i:n, kwaltsi:n kochtoya", kilia, "wa:n ihsak. <Sync time="2393.65"/> Wa:n me:wak, motehtekaktih wa:n yowi. <Sync time="2396.368"/> Nikilia ya, kilia neh, '¿Ka:ni tiow? ¿Ka:ni tiow? Ta: yowak'." <Sync time="2401.275"/> Porque ye:kta:wa:n yo:n jueves, ye:kta:wa:n, ye:kkwali winti n' ahsik. Wa:n de kochik, kochik. <Sync time="2408.869"/> Pero ta: ihsato ya yo:n yowak. Me:wak wa:n motehtekaktih "¿Ka:ni tiow?", kilwia, <Sync time="2419.197"/> "yowak", kilia, "ekintsi:n ka:ni [naw] <Comment desc="quizá quiso decir ay"/> tiow?" "Neh niow", kilia. <Sync time="2426.572"/> "Kino:tsa", kilia, "i:n." <Sync time="2428.724"/> Iyo:lo kino:tsa ke mah yowi ne:, kitatsi:nih nika:n n' iyo:lo. "Kino:tsa", kilia, "i:n," <Sync time="2438.291"/> Iyo:lo kino:tsa ke ya:s. Yahki. <Sync time="2442.15"/> Pero ta: kalakiko ne: yo:n *isarape** pihpilkaya n' esti. <Sync time="2447.431"/> Ne: ke:meh yo:n titso:miah ihkó:n, wila:ni ne:, iwki pihpilkaya itech n' i..., n' *ibocamanga**, mm. <Sync time="2457.931"/> ¡Úchale!, kilia nan..., yehwa *difunto** Pancho, "¡'No:tsati", kilia, "*notio Pablo, 'kili ke ne:chkokohkeh." <Sync time="2469.196"/> Kino:tsato Nacho, no:pá:n katka wa:n no:..., no:má:n yahkeh. <Sync time="2474.977"/> Wa:n pos pe:wa kit kiichtakatapowia nopopá:n, toni ne:n *pasa:roh**. <Sync time="2480.356"/> Pos no:má:n katka no: me:wak 'kakiti toni. <Sync time="2482.759"/> Yahkeh kitatoh. "Tiowih", kilia, "tikitatih Pancho 'kokohkeh". <Sync time="2488.541"/> We:noh. Wa:n kahsitoh ihkatok pero toni ne:n nika:n i:n esti wa:n *ibocamanga** pihpilkak n' esti. <Sync time="2502.665"/> Ihkó:n we:weyak, pihpilkak nochi *hasta** tani. <Sync time="2507.056"/> Neli n' ta:takwah tein kihtoh ne: ke ta:takwa:ti, mm. *Ave purísim**, mm. <Sync time="2515.556"/> Ki:xtilihkeh n' *ibocamanga**, ki:xtilihkeh *ireloj**, katka *las once, once y media**, yowak, mm. Ay dios. <Sync time="2528.821"/> Pano:k yo:n, kinil..., kinilwih, "Name:chchia, name:chchia Nacho, *compadre** Nacho", kilia, "wa:n teh tio Pablo 'ne:ch..., 'ne:chka:watih Cuesalan". <Sync time="2542.04"/> Ne: kwalka:n tahtayowaya:n ok tia:skeh, mah a:mo a:kah kita, mah a:mo a:kah, mah a:mo kita *porque** ika pa:kiskeh. <Sync time="2552.618"/> Yahkeh wa:n A:pankwa:ko n' ahkokalak para Taxitimpan <Sync time="2558.821"/> wa:n i:n ka:mpa *campo santo** nika:mpa, *esquina** kalakia se: *vereda**, <Sync time="2563.915"/> taneki:saya i:n ka:mpa wa:lkalaki ohti para, para Campo, mm, ompa taneki:saya n' ohti. <Sync time="2570.618"/> Ompaka kikwik ohti wa:n iwki kwa:ltohtokakeh, ahsikeh ya ne: Moranteko, tane:sik a. <Sync time="2578.102"/> Ompa yetok wa:n kichiah. <Sync time="2584.495"/> Tane:sik a, tahkah ya. <Sync time="2588.556"/> Ahsik *las ocho**, tatapohkeh ya ne: wa:n kalakih ya takowanih. <Sync time="2595.358"/> Ompa ne:, yo:n tatapohkeh wa:n kalakkeh, kalakkeh ya. <Sync time="2603.162"/> Pero pos ne: kokoxkeh etok. Uh, kalanki:skeh sepa tasematik n' Pancho, kalanki:sak. <Sync time="2612.928"/> Ne:ne:nentok n', ne:nentok n' na:nahtsi:n, kahkotsahtsilih. Kilia, "¿*Doctor**," <Sync time="2622.272"/> kilia, "me:wak, me:wak a", kilia, "*doctor?**". Kilia, "Ke:mah". <Sync time="2626.013"/> "Eski nikte:mowa." "Ma:lti:ti ok", kilwia. *¡Hijo de las ...!** <Sync time="2632.678"/> Wa:n *gente** ahsi ya ne:, takowanih. Seki tocha:nkah, ompa ne: kayo:meh, nika:n Cuesalan. <Sync time="2640.194"/> Kitakeh ya ne: ke takoko:l ompa yetok, mm. Ma:ltih ne:n *doctor**. <Sync time="2652.587"/> Uh, ne:ne:nemi ok ompa ne: ahko, wa:lpantachiak a, "*doctor**" kilwia, pos kiahkotsahtsilih. <Sync time="2664.351"/> Pero ka:n *porque** kitak yetok kokoxkeh, mah wa:le:wa. <Sync time="2668.591"/> Wa:le:w ya, ehkok, kahsiko ya. <Sync time="2675.241"/> Moká:n, kilwih, kipahti:ti. "*A ver**", kilia, "*diligencia**". <Sync time="2682.663"/> "¿Ke:ní:w kichihchi:w n' *agente**? ¿A:koni mitsma:k? ¿Ke:ní:w pe:wak n' *pleito**?", Kilia, "*Por eso** ihkó:n tietok. <Sync time="2692.272"/> "*A ver**", kilia, "n..., ne:n, n' a:mat", kilwia, "tein kichihchi:w *agente, diligencia** nika:n para nimitspahti:s. <Sync time="2700.819"/> Koma:mo a:mo nimitspahti:s." <Sync time="2703.306"/> "¡Uta! Wa:n moneki x..., ko...", kilia "ka:n, ka:n teh *agente**." "Pero toni ne: ka:n teh *agente** San Miguel". <Comment desc="Aquí habla en doctor preguntándose a si mismo porque no hay agente en S. Miguela"/> <Sync time="2710.038"/> Kilia, "Ke:mah pero ..." "¿Toni *horas** *mitspasa:roh**, yowak? Pos x'kitati *agente** nika:n, mm." <Sync time="2720.022"/> Wa:n, wa:n ne:n *agente** <Comment desc="Refiere al agente de justicia"/> ampó:n, ne: kilwia pero, kilia "¿Toni *mitspasa:roh**?" Wa:n pos no: kima:keh, we:noh. <Sync time="2736.892"/> No: kitahtania ne:n tahkwilo:la:mat. Kilia "ka:n tei, ka:n tei" ¡Uchale! "¿Wa:n a:koni mitsma:k?" <Sync time="2747.142"/> "Ne:", kilwih ya a:koni. Pos etok n' teposmekat. Kwa:lno:tskeh, yahki n' ta:tahtsi:n. <Sync time="2757.215"/> Ahsik ompa, ne: kiliah, "¿Ke:yeh tikma:k?" "Pos nikma:k *porque tanto, tanto abuso** iwa:n nosiwa:mon. <Sync time="2767.872"/> Pos no: kino:tskeh siwa:montikeh mah yowi, mm, wa:n para mochi:wak ok n' *careo** ompa ne:, mm. <Sync time="2779.809"/> Wa:n entó:s, n' *agente** kichihchi:w a n' a:mat, mm, para yahki a para kipahtihkeh. <Sync time="2787.528"/> Wa:n niman a:mo kinekia mah a:kah kita. <Sync time="2790.206"/> Mah tane:si wa:n mah kipahti a *doctor**. ¿Pero ka:ni *doctor**? A:mo. <Sync time="2795.309"/> Yeh kitsi:ntoka n' *diligencia**, ne: ke:ní:w mochi:w tahkwilo:la:mat, a:koni, toni *horas** katka kima:keh. <Sync time="2802.34"/> "A:", kilia, "a:mo nimitspahti:s. ¡Xkitati *agente**, komohkó:n a:mo, a:mo teh a:mat tikwa:lkwik." <Sync time="2808.919"/> Sepa *agente** moká:n .... Ta: pos no:, no: kitsi:ntoka ok a:koni, a:koni ne: kimá:k. <Sync time="2815.231"/> Kwa:lno:tskeh ika teposmekat wa:n sa:te:pan no:, no: kino:tskeh ya siwa:t. <Sync time="2820.954"/> Yahki. <Sync time="2822.393"/> Pos, ¡híjole!, pos moka:wato. Kipahtihkeh, ompa, ompa yo:n *pasa:roh** ikalakia:n dieciembre, mm,*día once, once de diciembre**. Yahki a, kika:wkeh ya. <Sync time="2841.636"/> Kampi:ktok nika:n i:n wa:n nika:n, mm. I:n totawa:n kin..., kinte:ntekilia:ya. <Sync time="2850.232"/> Pero ompa moka:w n' tepo:s. A:mo, a:mo, a:mo kite:xi:n ne:n tantimeh. <Sync time="2859.417"/> Wehka:w ya, mm. Ka:n kwali ne:n na:nahmeh ne: ..., *porque delicado,** mm. <Comment desc="Esto es, es delicado el adulterio, puede provocar el homicidio"/> <Sync time="2872.463"/> Wa:n ya:ya yowak, ya:ya yowak, *lo más** ya:ya *hasta** Delfino katka no: te:chilwia:ya. <Sync time="2878.947"/> "Nikilwia:ya neh", kihtowa, "¿ke:yeh yowak tiow? Nika:n tiki:sa <Sync time="2884.791"/> wa:n pe:wa tawahwiah itskwimeh i:n ahkokopa ompaka tiow. Ta: tietok i:n nika:n". <Sync time="2890.916"/> "Mm, ke:mah", kilia, "pero pos ta: tikmattok a" kilwia. <Sync time="2894.835"/> "Tikmattok a ke:yeh". <Sync time="2897.208"/> "Pero a:mo kwaltia", kilwia:ya. "A:mo kwaltia *porque** yowak. <Sync time="2902.103"/> *¡Que tal** mah mitsma:ka:n!" "Mm, ¿a:koni ne:chmagas?" <Sync time="2907.249"/> Wa:n tein kilwih chi:wik, <Comment desc="Por error aparentemente dice 'mochi:wik'."/> iwki *pasa:roh**, mm. <Sync time="2913.226"/> Yehwa yo:ni neh nikmattok yo:n nikitak wa:n nik..., pos, nimolia mah dios te:chpale:wi *porque** <Sync time="2923.289"/> para se: *familia** semi ki..., mo..., yehwa yo:n wa:n tak no: ta:kat tel..., telyo:lchika:wak katka oso ke:ní:w se: kihto:s. <Sync time="2936.508"/> ¿Ke:yeh ya:ya yowak, mm? Ya:ya yowak, mm. <Sync time="2942.695"/> Wa:n no: kilia:ya *cantinero**, "Ke "*cuando** tiki:sa nika:n tiow", kilia, "i:n ahkokopa pe:wa tawahwiah itskwimeh. <Sync time="2949.742"/> Wa:n pos tietok i:n nika:n" <Sync time="2952.13"/> "A: tikmattok a", kilia "*compromiso**", kilia, mm. <Sync time="2958.429"/> We:noh pero kixokolihkeh. Pahtik. Yo:n diciembre, enero, febrero, Candelaria <Sync time="2968.179"/> titato:kkeh ne: Osto:kapan, yo:n ke:meh *las once** 'ki:xtih se: teposkakawat ihkó:n. <Sync time="2976.179"/> Kipia seki *pastillas**, mm. 'Ki:xtih n' *pastilla** wa:n mokantamo:t wa:n kitoloh ika a:tsi:n. <Sync time="2984.57"/> "I:n", kihtowa, "ne:chilwih", kihtowa, "*doctor** tein ki:sak esti mah *repone:ro**", kihtowa, "tein, tein ki:sak." <Sync time="2991.726"/> "¡Uta!" kihtowa, "pero aya:mo xo:ta", kihtowa. Yo:n kihto:sneki ke aya:mo yo:lose:wi <Sync time="2998.258"/> wa:n tato:kaya ne:, ne: Tecola:pan ka:mpa m' Morenoko tate:noh. <Sync time="3006.648"/> Ki..., kiko:wka n' ta:l wa:n ompa tato:kaya. <Sync time="3009.659"/> Wa:n yeh i:pa tato:kka ya, taepko:to, <Sync time="3012.507"/> tachiato, tachiato ke:ní:w etok, ox kwali taepko:s a, mm. <Sync time="3017.538"/> Wa:n kita ne: Tecolapan tani ka:mpa n', ka:mpa ontami *pavimento** n' *carretera** <Sync time="3025.351"/> ompa ki:saya ohti, ka:mpa wa:lki:saya Miguel Borda katka. <Sync time="3029.304"/> Wa:n ompa kimpiaya kwa:kwehmeh yehwa:n ne:n, ne:n Juan Pedro. <Sync time="3034.21"/> Entó:s kinkwitiki:skeh kwa:kwemeh wa:n kiniwi:kah ne: tani, ne: kwitaxkolaco. <Sync time="3040.52"/> Wa:n, wa:n yeh ne:nentok ne: mi:lah. Wa:le:w, wa:le:w. <Sync time="3048.379"/> Wa:n i:n ka:mpa kalaki ohti de n' Te:scateko, ompa kin..., kina:miki.... Na:lki:sako wa:n wi:tsa. <Sync time="3057.895"/> Ompa ki..., ompa yowih. <Sync time="3059.694"/> "Pedro", kilwia "a:mo nikwaltiak iwa:n mo:pá:n pero ekintsi:n tikitatih *a ver** a:koni kwaltiati". <Sync time="3066.145"/> Wa:n Carmen tatohtoka, Rafael Domínguez katka kipe:wa se: kwa:koweh wa:n Pedro no: kipe:wa se:. <Sync time="3072.972"/> "Carmen", kilia," ¿Ka:ni tiow?" <Sync time="3074.832"/> "Niow kowtah." <Sync time="3076.595"/> "*Que** kowtah, ¡tiowih ne:pa!" Wa:n kima:ki:tskih wa:n ¡Uta!, kikwi:lih. <Sync time="3083.707"/> Kikwi:lih, kikwi:lih wa:n ne: Tescateco, teswakowtah ompa, <Sync time="3090.051"/> ompa 'kalaki:to, ompa ne: wa:n tio:tak kika:wato ne: Agustín Márquezko, *kidestinaro:to**. <Sync time="3098.598"/> Pos ka:walo:k a n' *difunto** Juan Pedro. Pano:k to:nalmeh, sepa kisiwahtanihkeh seko. <Sync time="3107.582"/> Ne: Julián Arroyo katka, isiwa:pil ne:n José Guerra imomá:n katka. <Sync time="3113.66"/> Chepa Arroyo kilwia:yah, mm. Ompa de yonkwik kisiwahtanihkeh, kina:nkilihkeh. <Sync time="3121.598"/> *Cada** chikwe:yi yowi kowtah n' Juan Pedro 'kwiti kowit ne:, ne: Tixa:pan. <Sync time="3129.942"/> Wa:n kwa:lka:wtiki:sa tio:tak. Wa:n wi:tsa ya. Ta: pos isiwahtanko. <Sync time="3136.129"/> Wa:n se: *dia domingo**, kinemilih ki..., Yahki a, pero ne: Ayoapan, ka:mpa yo:n *laguna** we:i. <Sync time="3146.77"/> etok nohma *laguna**, nehjó:n, nochi kowtah tanikokopa. Teswakowyoh. <Sync time="3155.395"/> Kowtah. Ompa mokalaki:to wa:n kimpiayah o:me kawa:yomeh, mm. <Sync time="3162.244"/> Ne:n, panki:skeh yo:n kawa:yohmeh, kwi:kakeh. Xokot kinima:maltihkeh ika kowwahkal, <Sync time="3170.03"/> para Cuesalan kinamakakoh. <Sync time="3172.669"/> A:, yehwa ya Emilio Arroyo katka wa:n Jesús Arroyo. <Sync time="3181.499"/> Yon Miguel Arroyo yeh i:pa yetoya ne: *lado** ya, Tenampulco, mm, i:pa ompa yahki a. <Sync time="3190.28"/> Yehwa Chucho wa:n, wa:n Emilio Arroyo wa:n, sa:te:pan ke:mah pano:keh ya. <Sync time="3203.624"/> Yehwa ya na:nahtsi:n wa:n ta:tahtsi:n no: yowih n' Cuesalan. <Sync time="3207.718"/> Kintohtokah ne:n pi:pil. <Sync time="3211.133"/> *Bueno**, kit molwia wa:n, wa:n *cabrón** nosiwahtan, ¿a:koni iwa:n moka:w? <Sync time="3217.843"/> Kinitstok, poliwikoh i:n *hasta** i:n Ta:ltsi:ntan ya ka:mpa Mariano Ortíz ita:lpan. <Sync time="3228.78"/> Poliwikoh ya. Entó:s ki:sak a. "Niow", kihtoh, "ne: ka..., niow nipano:ti. <Sync time="3235.374"/> ¿A:koni iwa:n moka:w nosi..., ne:n nosi..., inisiwa:pil? Inise:lti yahkeh Cuetsalan. <Sync time="3243.64"/> Ahsik tatsaktok. Monká:n tano:tsak ta: kitope:wato *puerta** wa:n ke:meh taihtitsaktok ihkó:n <Sync time="3251.437"/> wa:n nika:n yetok a n' *espacio** ne:n *puerta**, ne: para ne:, mm. <Sync time="3257.187"/> Kitope:wato *puerta** wa:n yahki ne: na:ltachiato ya. <Sync time="3260.812"/> Kahsito Santos Guerra katka iwa:n takwahtok wa:n niman isiwahtan, pos a:mo kinino:tsak. <Sync time="3270.109"/> Ta: yeh yahki ne: Tixapan 'kwito kowit wa:n, wa:n wa:lah, wa:lpanki:sak. Wa:n yehwa:n ta:tahmeh yahkeh Cuetsalan. <Sync time="3281.937"/> Ki:sako ya imomá:n, ne:n ipopá:n katka moka:w ne: Elvirako, mm. <Sync time="3287.823"/> Ompa, ompa moka:wako, ompa moka:wato, pe:wak ompa ta:wa:na wa:n ki:sato ne:n imomá:n katka. <Sync time="3296.87"/> Wa:n yetok n' Pedro. "Wa:n, wa:n i:n kowit", kilia, "ka:n t'wa:lka:wtiki:s ne:pa, mm." <Comment desc="La mamá de Juan Pedro le pregunta si no había ido a pasar a dejar la leña en la casa de la novia."/> A:mo kina:nkilih. <Sync time="3311.683"/> kwala:ni. "¿Ton[i] *mitspasa:roh**? Pos i:n kowit", kilia, "ne:pa t'wa:lka:wtiki:saskia". <Sync time="3321.464"/> Kilia, "Ka:n niwa:lpano:k". <Sync time="3324.786"/> "¿Pero ke:yeh?" <Sync time="3326.949"/> "Ke i:n kwala:niti mo:pá:n. I:n kowit", kilia, "¡xkahchi:wa! <Sync time="3334.511"/> "*Porque** kalakiki:w mo:pá:n wa:n kitas, ye:kkwala:nis." <Sync time="3342.667"/> Neli kahchi:wkeh yo:n kowit. <Sync time="3345.139"/> "Wa:n a:mo xieto nika:n", kilia, "xiow ne:, ne: ixta:wat", kilia, "Tate:mpan, <Sync time="3350.511"/> ka:mpa a:man Rómulo ikahfe:ntah. Ompa xiow. Mm. Tiwi:tsa *hasta** tio:tak." <Sync time="3358.277"/> Neli ompa yahki wa:n Trino ehkok pos wintitok, wintitiwi:ts, <Sync time="3364.964"/> mote:k kochik wa:n ehkok a Pedro. Takwah. <Sync time="3373.855"/> Wa:n ipopá:n yeh kochtok. Mm. <Sync time="3380.987"/> Ke:mah mote:kato ya na:nahtsi:n wa:n no: mote:kato ya Pedro katka. <Sync time="3387.558"/> A:, ki..., yo:n kwalka:n kilwihkeh ya ta:tahtsi:n, kilwihkeh ya toni *pasa:roh**, <Sync time="3401.294"/> pos yahki kitato Julián Arroyo ke toni n', toni *pasa:roh**. <Sync time="3416.557"/> Wa:n no: eliwis *loco** katka n' ta:tahtsi:n. <Sync time="3420.276"/> *De a tiro** kikalantokak isiwa:pil mah kwi:ka ne:n Santos Guerra. <Sync time="3425.198"/> Pos yeh iwa:n mota:lih ya wa:n, wa:n yeh nemih <Comment desc="O bien hubiera dicho 'wa:n yeh nenkeh', es que nacieron los hijos de Chepa y Santos Guerra."/> ya ne:, ke:mah *nocompadre** <Comment desc="Aquí el narrador dice que Chon es su comprade, esto es, de Miguel Felix, el narrador"/> ne:n, ne:n Chon wa:n Antonio. <Sync time="3433.276"/> Nenkeh wa:n a:mo n'mati ox i:pa o:me:n sah, pero yeh, yeh iwa:n, iwa:n *kisegui:roh** ya wa:n, wa:n yeh ne:n Pedro katka pos iwki moka:w. <Sync time="3449.448"/> Wa:n ne: siwa:t yeh pos yeh etok ne:, ne: koyo:ko. <Sync time="3455.964"/> Wa:n pe:wak a:mo kitati ok n' *difunto** Pancho, kika:wa ya. <Sync time="3461.898"/> Wa:n Miguel Gutiérrez katka yowi Cuesalan. <Sync time="3465.148"/> Kino:tsak n' Agustín Márquez katka. Kilia, "*Caray, compadre** Miguel, ¿Toni pasa:roh**?" <Sync time="3474.023"/> "Mosiwa:pil ampó:n 'kawako", kilia "ne:n Contreras." "A:, ampó:n mah yeto." <Sync time="3481.476"/> Mm, neh a:mo wel niktsakwilia", kilia, "pos n' pa:kilis", kilia, "de yehwa, ipa:kilis. <Sync time="3491.273"/> Ke a:mo wel yetos iwa:n ta:kat, ampó:n mah yeto." <Sync time="3496.903"/> "A:mo, a:mo *compadre**", kilia "mokone:w", kilia, "¡xiktasohta! <Sync time="3503.007"/> Xikwiki, xikwi:ka", kilia "mokalihtik". <Sync time="3508.479"/> Kilia, "Pero, nikilwi:ti", kilia, "*mocomadre**, komo kihto:s tikwiki:wih, tikwiki:wih, wa:n koma:mo ne: ampó:n mah yeto, mm. <Sync time="3525.102"/> *Por fin, siempre** ki..., tak kikne:lihkeh ininkone:w ki..., pos kikwil..., kikwikoh ya ampó:n ka:mpa yetoya. <Sync time="3540.977"/> Wa:n pano:k *tiempo**, pe:wak a ne:n mo..., ne:n Pancho katka kanah yeh, kon..., konitaya. <Sync time="3554.93"/> Konitaya ompa ne: Tatampa. Konitaya *porque** pos *compromiso**. <Sync time="3560.821"/> Wa:n i:pa takoko:l a. <Sync time="3566.509"/> Ne: tikowkwitoh Juan Sierrako, ne: Atekohkomol. <Sync time="3572.259"/> Tikwitoh *tablones** para *cintas** wa:n tiehkokeh n' titakwat..., titakwa:tonkeh <Sync time="3579.84"/> wa:n, wa:n *en vez** de tai:s kahfe:n no:, takwa:s, mm. Yahki. <Sync time="3590.762"/> Yahki wa:n, pos neh iwa:n niahka ne:n tikowkwitoh. <Sync time="3598.255"/> Neh re..., ne:chwa:ntikeh kahfe:n. Titakwahkeh. <Sync time="3601.668"/> Wa:n kwa:kwehmeh ompa ne: etokeh. Entó:s ni..., niah nik..., n'ka:wato *yugo** ompa ne: tio:pante:noh <Sync time="3614.587"/> wa:n ne:chilia n' *difunta**, <Sync time="3616.861"/> "¿Pancho?" <Sync time="3618.202"/> "Ka:n, ka:n n'mati", nikilia "ta: pos, titakwa..., titakwa:tonkeh wa:n a:mo n'mati ox ka:ni yahki." <Sync time="3628.059"/> Mm, pe:wak kwihwi:kaltia. <Sync time="3631.62"/> A: pos yo:n yahki ne:, kitato", kihtowa, "ne:n *iamiga**. Xa: ompa ya ki:xtayowalti:skeh. <Sync time="3638.575"/> Aya:mo, aya:mo iyo:lo se:wi de ke 'kantipanraya:rohkeh. <Sync time="3645.552"/> Wa:n kwa:kwehmeh ne:pa yetokeh. Kihtowa, "Pos xkinka:wati", kihtowa, "nankikwitoh Ayoapan. Kinka:wato Ka:la:solin", kihtowa, "ompa xkinilpi:ti". <Sync time="3654.208"/> Wa:n pos neli neh nikinka:wato n' tapialmeh Ka:la:solin sah, mm. <Sync time="3664.224"/> Pano:k *tiempo** pero ke:meh nochi *kininburla:rohtoya** ne:n ta:tah Trino katka porin kikantsontek. <Sync time="3675.231"/> No: yetoyah ta:wa:ntoyah ka:mpa a:man yetok ne:n Alejandro Villa. <Sync time="3681.396"/> Yehwa ne:n Gutiérrez, Ismaél, Miguel Contreras wa:n yehwa ya Trino, na:wi:n. <Sync time="3690.631"/> Wa:n, wa:n ne:n Miguel Gutiérrez katka, ne:n, *cuando** kwehwelokeh *palacio, del año cuarenta y cuatro**, <Sync time="3700.131"/> wa:n kichihchi:wtokeh *cuarenta y cinco, cuarenta y seis**, ne: .... <Sync time="3710.095"/> Wa:n no: katka *colector** n' Contreras iwa:n Salazar, ne:n, mo..., moweli:toh. <Sync time="3719.99"/> Yehwa:n katkah *colectores**, mm. <Sync time="3724.068"/> Wa:n yo:n monohno:tstokeh ne: kite:ma:ktihkeh tomi:n wa:n Miguel Gutiérrez no: kihtowa ke ke:ní:w eski yo:n. <Sync time="3731.033"/> Wa:n neli kil..., kil..., kilia n' Pancho, "¿Wa:n neli popá:n", kilia, "tein tikihtowa neli?" <Sync time="3737.768"/> Pos a:mo kina:nkilih n' Guitiérrez katka ke:meskia a:mo kikakik, mm. <Sync time="3744.932"/> Pero kwala:n. <Sync time="3746.533"/> Pos *kiburla:roh ne:, ne: a:mo teh kihtoh. <Sync time="3752.082"/> Wa:n ompa ne: mosenahsikeh na:wi:n. Yehwa n' Ismaél wa:n yehwa ya n' ipopá:n katka <Sync time="3760.223"/> wa:n, wa:n yehwa n' Trino, nochi yo:n na:wi:n. <Sync time="3767.307"/> Pe:wak ki..., pe:wak kelna:mikkeh ya ke n' Ismaél kihtowa ke, <Sync time="3772.447"/> "Te:chyo:lahsik a" kilia, "Pancho semi, a:mo x'mati ke:ní:w se:, a:mo teh ika kikaki wa:n semi kineki ne:chmagas. <Sync time="3782.713"/> Pero a:mo wel ne:chmaga, pero kineki ne:chmá:s. <Sync time="3786.869"/> Moyehekoh ya. Pero a:mo, nochipa n'tsakwilia wa:n a:mo ke:man wel ne:ch..., ne: teh ne:chchi:wilia". <Sync time="3796.182"/> "Wa:n neh", kihtowa, n' ipopá:n katka, "neh", kilia, "ne:chmá:k a, ta: pos neh ne:chki:xtilih esti". Ta: kikwa:tsontek ipopá:n. <Sync time="3805.869"/> 'kwa:tsontekka ipopá:n katka, nika:wí:n, 'ki:xtilih n' cho:kil, *ave maria**, <Sync time="3813.604"/> wa:n Miguel Gutiérrez katka. "Wa:n neh", kilia, <Comment desc="Aqui probablemente está hablando Ismael"/> "*ne:chburla:roh** ne: *Portal, palacio**. <Sync time="3819.197"/> Ne:chilwih n' ipopá:n wa:n monká:n iwa:n yetok nokone:w. A:it ke:ní:w t'chi:waskeh". <Sync time="3826.447"/> A:mo teh kineltoka wa:n a:mo teh, a:mo *tarespeta:rowa**". <Sync time="3831.227"/> Wa:n kilia n' Ismaél, "Pero komo a:mo semi namotekipacho:skeh *compadritos**", kilwia, kinilwia, pos nochi *icompadres**, <Sync time="3840.54"/> "koma:mo semi namotekipacho:skeh", kilia, "neh niknohno:tsaskia", kilia, "*nocompadre Julio Flores Ortíz". <Sync time="3848.758"/> *Señor cura** katka wa:n ampo:n yetoya. <Sync time="3853.213"/> Wa:n ki:sak, wa:lah n' Dorotero Flores Zamora, <Sync time="3858.401"/> wa:n yo:n ne:n Julio Flores ahsik ne: San Martín Texmelucan. <Sync time="3868.51"/> Kimattok n' Ismaél, kihtowa ne:n Contreras, <Sync time="3876.295"/> "Pos komo tikmati ke onkak *modo**", kilia, "teh, teh iwa:n *mocompadre, adelante**. <Sync time="3882.655"/> Neh a:mo teh nikihtowa", kilia, "*porque** ne:chki:xtilih ya n' ne:n cho:kil", kilia, "nokwa:tipan ne:chtsontek. <Sync time="3889.446"/> Wa:n niman", kilia, "kihtowa ke, kichi:xtok mah nimiki". Wa:n tepostrapicheh kikwi:li:ti *icuñado**, mm. <Sync time="3898.093"/> "Wa:n pos tepostrapicheh", kilia "nehwa nikowak, a:mo yehwa, pero kihtowa ke yeh ia:xka, mm". <Sync time="3906.859"/> "Mm, pos yehwa yo:n" kihtowa Trino katka no: yeh, "no: nikmawilihtok neh ne:chmagas, *porque** neh nikmá:k, <Sync time="3915.843"/> pero aya:mo ke:man ne:chtsakwilia pero sentahmah xa: kinekis. <Sync time="3922.924"/> Pero neh semi nita:wa:na, a:mo n'mati xa:, ne:chichtakawi:s, niwintitok." <Sync time="3928.956"/> Kilia, "A:mo *compadre**", kilia "a:mo, a:mo teh *pasa:ro:s**. <Sync time="3933.31"/> Neh", kilia, "n'nohno:tsati tio:pixka:t n'chihchi:wili:ti se: *recadito**. <Sync time="3937.081"/> "Wa:n ya:ti", kilia, "*nocuñado** ne:n, ne:n ya:ti", kilia, "ne:n Pedro Juárez, *cantor** katka". <Sync time="3945.339"/> "Yeh", kilia, "mattok ka:mpa yetok tio:pixka:t". <Sync time="3949.199"/> Kichihchi:wilih yo: n' a:mat, tahkwilo:la:mat wa:n kitsakwak ika n' *sobre**. <Sync time="3955.19"/> Mm, kiti:tanilih. <Sync time="3958.064"/> Yahki n' Pedro. <Sync time="3960.862"/> Ohtokak de nika:n para Zacapoaxtla, ohtokak. <Sync time="3965.252"/> Pos Zacapoaxtla kikwik tepos para Puebla, ne: ka:mpa, ka:mpa ahsik tio:pixka:t. <Sync time="3970.846"/> Kahsito ne:n tio:pixka:t. "Mm, a:, Don Pedro, *milagro**". <Sync time="3978.971"/> "Ne:, pos *cuando** impo:rtah". <Sync time="3981.685"/> "Ne: ximose:wi, ximose:wi." <Sync time="3984.609"/> "Nimitswa:lkwilih", kilia, "i:n a:matsí:n. <Sync time="3988.674"/> 'Kita, Ismaél Tirado n' paniá:n ihkwiliwtok". <Sync time="3992.332"/> "A:, *nocompadre Ismaél". <Sync time="3994.96"/> "Ke:mah". <Sync time="3997.658"/> Mm, kitapoh ne: wa:n 'ki:xtih a:mat wa:n pe:wak *kileerowa**. <Sync time="4002.905"/> "Ay dios", kihtowa, "ne:n, *pobre nocompadre**". <Comment desc="Habla el sacerdote"/> <Sync time="4008.767"/> "Ta: imontika:w", kilia, "ne:n Contreras, pos ampó:n kihtohtok n' a:mat toni, toni kineki *mocompadre**". <Sync time="4019.205"/> "A: pos *bueno**. Tiowih", kilia, "xtai:ki kahfe:n". <Sync time="4024.132"/> Yahki a ne: ka:mpa takwa n' ta:tah *cura**. <Sync time="4027.701"/> 'Makakeh kahfe:n ika *leche**, kimakakeh se: *pan**. <Sync time="4032.248"/> Wa:n ke:mah, kimakakeh n' *taquito**, mah tamahse:wa. <Sync time="4038.342"/> Tamahse:wak wa:n sepa yahki a ne: ka:mpa n' *iescritorio** <Sync time="4046.233"/> wa:n pe:wak kichihchi:wa ya n' *respuesta. <Sync time="4050.293"/> Kichihchi:w wa:n no: kalakih itech *sobre**. <Sync time="4056.105"/> Wa:n ne:, "¿Tiá:s mo:sta Pedro?", kilia, "¿Ka:ni tia:ti ekintsi:n, tiahsis zacapoaxtla?" kilwia. <Sync time="4064.605"/> "¿Ka:ni tikochis?" Wehka", kilia, "para tiohtokas. A:mo", kilwia "mo:sta tiá:s, kwalka:n tiá:s." <Sync time="4074.089"/> Nimitsmakas", kilia, "para *mopasaje wa:n xiow. Pero mo:sta ok. <Sync time="4079.355"/> Tikwi:kili:ti n' a:mat *nocompadre**". <Sync time="4082.846"/> Mm. Wa:lah yo:n mo:stika. <Comment desc="Aquí hablando de que Pedro vino de regreso el día siguiente"/> <Sync time="4089.402"/> Ekok yo:n tio:tak, kimakatehkok n' Taxitimpan yetoya ta:tahtsi:n. <Sync time="4093.902"/> Ompa, ompa ahsik. Kimakak n' a:mat. <Sync time="4097.568"/> Niman no: kitapoh n' ta:tahtsi:n katka wa:n pe:wak *kileerowa**. <Sync time="4102.277"/> Kilia ke mah a:mo teh molwi, ke mah mochia para *tres meses, mm.** <Comment desc="El narrador está contando lo que estaba escrito en la carta del sacerdote"/> <Sync time="4112.298"/> *Para tres meses**, yo:n, ahsik a *tres meses*. <Sync time="4120.574"/> Pancho yahki taahchi:wato <Comment desc="Fue a mudar su ganado de un potrero a otro"/> Ayoapan. <Sync time="4124.311"/> Pero mahyá: 'kokowa i..., 'kokowa ihtik mahyá: kikwik *como, como desintería**. <Sync time="4131.683"/> Ehe, *como** estsompi:l, ne: we:noh. Wa:n kite:tetsi:lowa n' ihtik wa:n ya:yawi kalan. <Sync time="4139.295"/> Taahchi:w n' Ayoapan, taahchi:w Axokotko, ekok Tescateko, taahchi:w, wa:n wi:tsa ya. <Sync time="4147.78"/> Wa:n ne: Tescateco ihkaya se: chini:nahwe:wet, a:mo tikitak ai:k. <Sync time="4153.28"/> Ompa yetok ne:n kowte:n, ompa mota:li:ko, mota:li:ko pos ta: 'kokowa ipox. <Sync time="4163.609"/> Ompa tokotsietok, mose:wia. Koni:xahsi wi:tsa se: siwa:t ne: *panelera**, pano:k a. <Sync time="4171.609"/> Tsompi:ktiwi:ts, si:ntahyeh wa:n tsompi:ktiwi:ts. <Sync time="4177.671"/> Pero *carrera** wi:tsa, wa:n ne: ki:xahsiko, "¿Pancho", kilia, "ton[i] chi:wtok?" <Sync time="4185.53"/> "Nimitste:mo:to ya", kilia, "*hasta** Ayoapan niahka wa:n nochi n' Axokotko niwa:lpano:k wa:n nimolia xa: ompa nimitsahsis". <Sync time="4193.874"/> Kilia, "Kanah", kilia, "nika:n nietiok". <Sync time="4196.614"/> "¿Ton 'chi:wa?" <Sync time="4197.91"/> "Nika:n", kilia, "nimose:wia", kilia. Kihtowa, "ne:chkoko..., no..., ne:chkokowa nopox". <Sync time="4202.421"/> "E:, tiowih ya", kilia, "tiowih. Tiowih ya tiseyowih. Nimitska:wtiki:sa", kilia. <Sync time="4208.62"/> "Mm", kilia, "kanah". <Sync time="4210.999"/> Kilia, "We:noh tiseyowih". <Sync time="4213.226"/> Pos wa:le:wkeh, pero yehwa Carmen katka. <Sync time="4216.968"/> Kitstok ke yehwa, mm, iwa:n wa:lah. <Sync time="4221.038"/> Ehkokeh ya nika:n ka:mpa a:man *bodega**, mm. "Nika:wí:n", kilia, "tia:tih. Nika:wí:n tiowih. <Sync time="4228.362"/> Wa:n", kilia, "neh nika:wí:n niow", kilia, ke:meh kimattoya Ca..., Carmen ne: ahko nemi yeh. <Sync time="4234.295"/> "Neh nika:wí:n niow". <Sync time="4235.47"/> "Tiowih, pos tiowih", kilia, nimitska:wtiki:sa kalihtik". Kilia, "Kanah". <Sync time="4239.732"/> "¿Ke:yeh?" <Sync time="4240.805"/> "kwala:ni:s", kilia, "siwa:t". <Sync time="4242.872"/> "Mm, we:noh". <Sync time="4245.156"/> Wa:n yo:n ka:mpa tami ne:n *es..., escuela**, ta:l, ka:mpa yo:n tami, tatsaktok ika n' *tela**. <Sync time="4252.75"/> Ompa panowa:ya se: ohti ne: *primaria** wa:n ompa na:lki:saya. Ompa moketsatoh. <Sync time="4260.016"/> "Pos a:mo n'neki ne: nimitska:wtiki:sa". Kilia, "Kanah, nia:ti a, nika:n nia:ti a, kwali ke tisewa:lahkeh. <Sync time="4268.703"/> ¿Wa:n iwtok mitskokowa moihtik?". Kilia, "Ke:mah, ne:chkokowa". <Sync time="4274.68"/> We:noh, we:noh", kilia pos, "ximochi:wili *remedio**". <Sync time="4279.872"/> A:h, kima:ki:tskih ya. <Sync time="4282.466"/> Monawati..., monawatiah ya. <Sync time="4285.183"/> Yo:n moma:k..., moma:kahka:wkeh. Kita ne:n Carmen ma:yo:la:nkoyoktik, ihwiyoh ima:y. <Sync time="4293.077"/> *Cuando** kilwih, "Tik...", kilia, "[ti]ne:chjode:roh". <Sync time="4297.477"/> Wa:n *cuando** yo:n iwki kilwih, ompa poliw Carmen wa:n mi:xahok <Comment desc="del verbo 'mi:xahokwi'"/> . <Sync time="4302.484"/> ke:mah yehwa ya yo:n *la muerte** ke:chpanohtok pané: se: *talacha**metsweyak.** <Sync time="4307.312"/> Yehwa ya kipanitstok wa:n Carmen a:mo ne:si ok. <Sync time="4313.296"/> Yehwa ya *la muerte** ne: kechpanohtok yo:n pané:, pané: se: *talacha** metsweyak ata se: kita yo:n *la muerte**. <Sync time="4321.703"/> Yehwa ya kipanitstok. Wa:n *cuando** yo:n sayoh kisenitak wa:n ke:mah poliw. <Sync time="4330.687"/> Yahki n' Carmen wa:n no: yahki yo:n se:, no: poliw. Ke:mah wa:le:w a. <Sync time="4338.703"/> ¡Uta! ehkok a ne: tio:pante:noh. "¡Ay dios!, Tere", kilia, <Comment desc="Esto es, le dice Contreras a Tere"/> "nimojode:roh". <Sync time="4344.39"/> "¿Ke:yeh?" kilwia. <Sync time="4346.221"/> "Ne:chkokowa nopox." <Sync time="4350.185"/> "A:, ta:, tehwa ya wel ka:n teh, ka:n teh tiknehneltoka, ka:n teh tikte:kokohmati. <Sync time="4356.516"/> Pero kite:tetsi:lowa n' ihtik wa:n, wa:n ya:yawi kalan. <Sync time="4362.245"/> Wa:n tehwa:n 'tapa:tskayah. Neh ninemia ne: Atmolon, titapa:tsakah. <Sync time="4366.938"/> Wa:n yo:n domingo ne:, neh ompa ne: Atmolon ninemi wa:n nokni:w Juan katka panki:sak. <Sync time="4378.43"/> Wa:n domingo kwalka:n yahki. <Sync time="4382.114"/> A:, sábado, kwa:lkwik tapial, kwa:lkwik *panela**, para domingo tanamakatih. <Sync time="4390.598"/> Wa:n, neh a:mo niwa:lah Cuetzalan ta: pos neh nitata:lwia ne:, ompa ne: kaltsi:ntan. <Sync time="4401.665"/> Wa:n yo:n lunes ka:n ahsik nokni:w Juan i..., kihtowa ta:..., takah mikik n' Contreras. Mikik, mm. <Sync time="4419.07"/> Viernes yo:n *pasa:roh**, viernes. <Sync time="4423.25"/> A:mo ta: m..., martes kipasa:roh. <Sync time="4429.472"/> Miércoles, jueves, viernes, sábado, domingo tio:tak wa:n tamik yo:n lunes tane:sik. N' domingo *a las once** mikik. <Sync time="4441.383"/> Lunes tane:sito mike:tsi:n, mm. Wa:n yo:n jueves yahka nokni:w José Juan katka 'ka:wato *panela** o:me *marqueta**. <Sync time="4451.086"/> Wa:n iwa:n monohno:ts Miguel Contreras katka wa:n motahpalohkeh. <Sync time="4457.966"/> "¡Uta!", kilia, "mokni:w Pancho", kilia, "mikiti". <Sync time="4461.979"/> "A:it", kilia, "¿mokokowa?" <Sync time="4463.167"/> "Mokokowa", kilia, "ka:n wel me:wa ok", kilia. <Sync time="4466.529"/> "Kie:wah wa:n kite:kah. Kwi:kah kalan wa:n ..., mojode:roh", kilia. "Ka:n wel nehnemi". <Sync time="4475.077"/> "¡Utale!", kilia. "Pero toni mach", kilwia, "ta: kwali nentoya". "Ke:mah", kilwia, "pero kokolis", kilia, "kikwik kalanemi:lis wa:n ekintsi:n ka:n wel me:wa ok. <Sync time="4488.248"/> Ke:wah, kite:kah. Yowi kalan kiwi:kah". <Sync time="4494.504"/> "*¡Ay dios! Ni modo**". <Sync time="4496.701"/> Pos kimattok n' ipopa:n toni ne:, toni kichi:wilihkeh. <Sync time="4500.975"/> Pero ke:meh 'kwala:ntihtoya porin kikwa:tsontek. <Sync time="4504.513"/> Pos a:mo teh molwia:ya. <Sync time="4507.51"/> Mm, yo:n neh ne: yo:n lunes neh n'tata:lwia. Ahsik no:má:n katka yo:n ke:meh, ke:meh *las diez**. <Sync time="4522.263"/> Ahsik neh ne: 'nentok ne: 'tata:lwia. Ne:chno:tskeh, ne:chno:tskeh. <Sync time="4531.676"/> Mm, niwa:lah, nikalakiko. Ne:chno:tskeh wa:n ne:chilwia ne: *nodifunta**, "Xiwi:ki", kihtowa, "'wa:lkwi a", kihtowa, "mosalo:n". <Sync time="4541.154"/> Nimolia ¿ke:yeh? Ta: kwalka:n ok. Mm, neli n'wa:lkwite:w nosalo:n. Niehkok. <Sync time="4551.732"/> Nikahsiko no:má:n katka. Mm, kihtowa, "Tiowih", kihtowa, "xpanki:saka:n". <Sync time="4558.25"/> Nikilia, "¿Ke:yeh? Ta: mikik", kihtowa, "Pancho". <Sync time="4561.857"/> "¿Ke:yeh? ¿Mikik?" kihtowa, "*las once** de yowak", kihtowah "mikik". <Sync time="4569.679"/> "¡Uta!" Nikonsenkaki. <Sync time="4572.951"/> Sa:te:pan ya nikmatik toni *kipasa:roh**, mm. Sa:te:pan ya nikmatik toni *kipasa:roh por** yehwa ne: *nocomadre** katka. <Sync time="4583.091"/> Kiteyo:wihkeh. Pero yehwa n' tio:pixka:t kichi:w *porque** Pancho ki..., ne: Ismaél katka <Sync time="4590.542"/> kichihchi:w n' a:mat ke:ní:w yeh kimatik, ke:ní:w kichihchi:w. <Sync time="4594.341"/> Wa:n tio:pixka:t ke:meh tio:pixka:t pos kimati ke:ní:w, mm. Pos iwki tatamik. <Sync time="4603.482"/> Wa:n *nocomadre** katka yetok icha:n. Wa:n ne: isiwahtan, Santos Guerra kikwi..., iwa:n, iwa:n takwahtok kahsito. <Sync time="4614.498"/> Molia kitstiki:sa a:koni iwa:n moka:w. Ox ise:lti etok oso ox a:ksá: iwa:n. <Sync time="4620.935"/> Kahsito Santos Guerra iwa:n takwahtok. <Sync time="4625.585"/> ¡Ay dios!, miak mochi:wak wa:n miak nikmatik wa:n miak nikitak wa:n pos pano:k *tiempo**. <Sync time="4633.451"/> Sepa, sepa de yonkwik motahtani:to *nocomadre** katka, mm. <Sync time="4639.58"/> Kilia, "Pos *mejor**, x'wi:kaka:n", kilia, "pos ta:, ekintsi:n a:mo teisá:", kilia, "ta: pos, <Sync time="4647.388"/> ne:, nana:mik..., nana:mikowa:nih", kilia, "pos sayoh ke nam..., moeliwisyo", kilia isiwa:pil, "yeh ika nawehweliwkeh". <Sync time="4658.92"/> Pos, sepa kwaltsi:n pano:koh iwa:n *tocomadre** katka n' *tocompadre**. Mm. Ka:n teisá:, mm, ta:wa:nayah. <Sync time="4669.904"/> Yowih domingo Cuesalan iwintitiwi:tseh, mm. Pos kipiayah tomi:n. <Sync time="4677.248"/> Ka:n, ka:n tahyowihkeh. <Sync time="4680.279"/> Pero, pos momikilihkeh *pobres**, ne:, tein Carmen katka i..., *kitoca:rowa:ya** ne:, ne: Atpoliwi <Sync time="4692.279"/> yehwa ya n' *te:sobrinos** a mokwihkwi:lihkeh. Mm. <Sync time="4697.69"/> Mm, no: Lico no: *kitoca:roh** wa:n <Sync time="4702.982"/> José, José Guerra, *ifamilia**, wa:n nika:mpa a:mo n'mati aha:konimeh *kintoca:roh**. <Sync time="4711.618"/> Pero yehwa:n *kintoca:roh**. <Sync time="4713.685"/> *Sólo** Tino tak a:mo teh *kitoca:roh** n' ompa, Tino *kitoca:roh** ne: Atecohcomol, *kitoca:rohka** iwa:n Ismaél Guerra. <Sync time="4722.201"/> Kintahkoxelwihkeh. Ismaél Guerra kinamakak para kichiw ne: kikowak itepostrapi:cheh Ayoapan. <Sync time="4731.654"/> Ika pane:lahchi:wa. <Sync time="4733.54"/> Wa:n Tino yeh pos kinamakak. <Sync time="4736.822"/> Yeh ka..., ka:wiltih sah tomi:n, mm. <Sync time="4742.639"/> Pero iwki tatamik, mm. <Sync time="4746.977"/> Yon miak *pasa:roh**, mm, ki..., ne:n, <Sync time="4754.592"/> ne: tani, ne: Tixapan, Montielko katka ompa ita:lpan katka Juan Pedro. <Sync time="4763.576"/> Ompa yehwa ya ne: Eleuterio Quijano, wa:n kali. <Sync time="4768.122"/> Yehw..., a:man ompa yetok Alejandro Quijano, mm. <Sync time="4772.826"/> Kikwik ne: Tixapan wa:n yehwa kali, mm, mm. <Sync time="4781.329"/> Pos ka:n, ka:n kimpiakeh pi:pil, iwki inise:lti iwki tio:takkeh. <Sync time="4789.279"/> Wa:n yehwa yo:n neh nikitak yo:n, yo:n *casi como** se: *experiencia** yo:n oso, ¿ke:ní:w se: kihto:s?, *porque** pos ika, ika tamik ne:n *difunto**. <Sync time="4804.232"/> No: kite:molihkeh *padrino** ne:n *cuando** mikik Braulio Hernández katka, yeh kita:lih kolo:tsi:n. <Sync time="4812.564"/> *Cuando** kika:watoh kolo:tsi:n ompa nietoya no: neh. <Sync time="4817.654"/> Cho:kak Ismaél katka kina:mik kolo:tsi:n. <Sync time="4821.62"/> Ma:s[ki] kimattok toni, ke:ní:w kichi:w pero cho:kak *porque** tak molwia por ieliwisyo ika yo:n iwki *pasa:rohkeh**. <Sync time="4829.732"/> Cho:kak wa:n ipopá:n katka no: cho:kak. <Sync time="4833.321"/> No[chi] cho:kakeh pero pos tai:xyo:t sah *porque** pos yehwa:n kite:molihkeh. <Sync time="4840.623"/> *O sea** ke mote:molih ta:kat katka, mm. <Sync time="4845.354"/> Kite:moh tein a:mo kwali. <Sync time="4847.937"/> Neli ke:meh kihtowah, tikte:mos tein kwali, tikahsis, tein a:mo kwali mah dios te:chpale:wi, mm. <Sync time="4855.138"/> Wa:n yehwa yo:n, wa:n neli neh ni..., niteltahyowih wehka:w, neli nia:ya Zacapoaxtla, <Sync time="4862.636"/> yowa:k ka:n n'matia neh toni *horas** nie:waya, mm. <Sync time="4866.326"/> Nia:ya Comalteco, nikonkwia tao:l, Chihuicruz, Tecuantepec, mm. <Sync time="4874.025"/> Mm, a:mo teh ne:chpasa:roh, dios ne:chpale:wih, mm. <Sync time="4880.998"/> No: se: *viaje** ne:chmagayah nika:n, se:, se: reyano <Comment desc="Esto es, un originario de Reyes de Vallarta"/> , kilwiah Martín Chalawih <Sync time="4887.591"/> A:mo n'mati ox nemi ok, ne: ke:man niahka, ne:chilwiah ke yetok. <Sync time="4892.569"/> Yetok kihtowah, we:wentsi:n ya, a:man kihtowah, kihtowa, no: tapahtia, mm. <Sync time="4897.732"/> Ne: *cabrón** ne: kinekia ne: ne:chmá:s ika *machete** pero ka:n kwaltiak. <Sync time="4902.849"/> Neh *niarriero** katka, nikinwa:lkwia ma:kwi:l tapialmeh. <Sync time="4907.169"/> Wa:n Ismaél katka kinamakaya n' tao:l pero a:mo kinamakaya se: *fanega**, <Sync time="4912.494"/> o:me *fanega, porque** sábado 'taka:watoh na:wpa ika ma:kwi:l tapial. <Sync time="4918.419"/> Wa:n domingo ohpa, se: *trinchera** ne: Agustín Marquezco tiksalowa:yah *bultos**. <Sync time="4926.661"/> Wa:n domingo tiksakatoh wa:n [ni]tanamakak. <Sync time="4932.154"/> Wa:n Ismaél, ne:n, Contreras katka a:it ton *compromiso** kipiaya ne: Jonotla, ompa yahka. <Sync time="4939.513"/> Wa:n ihwa:k *ne:chpasa:roh mal**, ne:chtsakwilih ne:n ta:kat, <Sync time="4944.206"/> ne:..., ne:chilwia ne: Ismaél katka, "¡Xmokwi:li:ti mopa:nsti:n!" Se: *billete** ne:chmakak. <Sync time="4950.404"/> Nikwito nopa:ntsi:n wa:n, ta: ihwa:k *barato** katka, ye:k se: *morral** nikwito pa:ntsi:n, se: *peso**. <Sync time="4959.046"/> Wa:n nikahsiko Ismaél i:pa kitetekwinoh ya n' *kosta:lmeh** ihkó:n wa:n yo:n, o:me yo:n koyo:palte:lmeh kilwia:yah. <Sync time="4969.125"/> Pe:pexo:n n' tomi:n. Kinkechilpih. <Sync time="4972.534"/> Ka:ni mah se: kwa:lkwi itech *morral** oso se: *ibo:lsahko** ta pos eti:k, tepos, mm. <Sync time="4979.44"/> Mm, kisowak *costalera** wa:n ompa tatahko 'kalakih n' tomi:n wa:n kich..., '[te]tekwinoh, kitahkoilpih wa:n se: no:. <Sync time="4987.796"/> Wa:n kawa:yoh kwa:lkwik n' tomi:n. <Sync time="4990.432"/> Wa:n neh niwa:lah, ne:n, kihtowa Ismaél, "Xikiniwi:ka ya tapialmeh, neh niow nikitati *señor cura**". <Sync time="4997.985"/> Ne:, moe:wilih se:, i:pa onkaya *billete** ya, se: *veinte pesos** kwi:kak, <Sync time="5005.05"/> nikitati kihtowa *señor cura**, mm, nikilia, "We:noh." <Sync time="5011.123"/> Yo:n itech domingo de pascua yo:n 'taekowah. Niwa:lah wa:n yo:n reyanos, reyano. <Sync time="5020.044"/> Nikinitato ne: Miguel Sotoco katka, nika:mpa kaltsontan, kinamakayah *refino** <Sync time="5025.824"/> wa:n ne:wí:n tatsontan kinamakayah pa:ntsi:n. <Sync time="5028.69"/> Nikowato. Wa:n Emilia Arroyo *inamigo**, pero no: ompa t..., no: ompa tekitia Emilio. <Sync time="5036.373"/> Wa:n, wa:n Nacho, Nacho, Nacho Diego, no: ompa tato:kayah. <Sync time="5042.37"/> *Inamigos** yo:n, yehwa yo:n o:me:n *reyanos**, mm, tai:tokeh. Wa:n neh nikowato nopa:ntsi:n wa:n niwa:lah. <Sync time="5051.821"/> Wa:n yehwa:n, ne:n, ne:, ihwa:k ne:, ni..., nikiwa:lkwite:w a tapialmeh. <Sync time="5060.47"/> Niwi:tsa, niwi:tsa, niwi:tsa. Wa:n i:n ka:mpa n' *difunto** Celerino no: kinamakayah *traguito** wa:n ompa ta:wa:nkeh ok yo:n reyanos. <Sync time="5071.251"/> Wa:n ka:mpa se: kikwiti i:xtehkolis, ompa nia:ya ihwa:k, ihwa:k yahkeh ya para ne: yowih ya. <Sync time="5079.57"/> Uh, tapialmeh wi:tseh, takwahtiwi:tseh. Neh nikinwa:ltohtoka pos nisiowtok, miak *bultos** tiksakakeh. <Sync time="5087.683"/> Yo:li:k nikwa:ltohtoka wa:n nika:mpa ka:mpa Nato ikalte:noh, yo:n *calzada** ontami <Sync time="5096.367"/> ne: wi:tseh tapialmeh wa:n, wa:n yo:n reyanos ompa n..., taneki:skeh ya. <Sync time="5101.783"/> Ne: moketskeh, kintaka:wilihkeh n' tapialmeh. <Sync time="5105.514"/> Nikita ne:n ta:kat ihkwí:n 'ki:tskih *cubierta** wa:n 'ki:tskih *cacha** <Comment desc="La cacha del machete, su mango o agarradera"/> . <Sync time="5110.745"/> *Bueno** nimolia, "¿Ne: *cabrón**, toni kinemilia?" <Sync time="5114.158"/> Wa:n kilwia ne: a:kin iwa:n, "¿Ton 'chi:wati?", kilwia, "*amigo**. A:mo iwinti", kilwiah. <Sync time="5120.095"/> "Yeh kin..., kiniwi:ka itapialwa:n". A:mo kina:nkilih, mm. <Sync time="5126.785"/> Wa:n kikahka:w n' *icubierta**. <Sync time="5131.626"/> "¿*Que hubo, amigo?" <Sync time="5133.376"/> "¿Qué tal?** nikilwia. "*Choca la mano!" <Sync time="5136.624"/> "Bueno** pos n'ma:kih noma:y ta: pos, <Sync time="5139.06"/> timoma:ki:tski:tih. <Sync time="5140.923"/> Ne:chki:tskih pero kinekia kipa:tas noma:y. <Sync time="5144.764"/> Pero pos no: neh, pos i:pa nimoma:chika:wa niki:tskia *bulto**. <Sync time="5148.752"/> Pos nimoma:chika:w. <Sync time="5150.656"/> Kimachilih noma:y ke: takwa:wak, a:mo, a:mo 'kwaltilih. <Sync time="5154.908"/> Ne:ch..., kinekia ne:chma:pa:tskati, telsenkaya ne:, <Sync time="5158.404"/> Pos no: ni..., no: nimoma:chika:w, ne:chkahka:w wa:n ke:mah ne:chkechnawah. <Sync time="5163.908"/> Pero ta: miak ne:chtsahtsilihtiwi:ts, ne:chwihwi:kaltia. <Sync time="5168.975"/> Pero neh a:mo n'chi:wilia kwe:ntah. <Sync time="5171.453"/> *Hasta mentada** de se: ina:nah, ne:chte:ne:wilia. <Sync time="5175.553"/> A:mo n'chi:wa kwe:ntah, ta: pos winti. Kilwia ne:n oksé, <Sync time="5180.717"/> "*Ca[brón]**", kilia, "*amigo tikofende:rohtok**, kwali ke a:mo kichi:wa kwe:ntah". <Sync time="5184.959"/> Yeh a:mo kina:nkilia, yeh *más** ne:chilwia, "Mm, San Migueleños a:mo *valerowah** <Sync time="5190.686"/> para neh *noparte**", kihtowa no:. <Sync time="5193.2"/> "Tatampa de *huara..., nohuarache** nikimpia". <Sync time="5196.371"/> ¿Pero ke:ní:w wa:n pos tiwehwei:n? <Sync time="5199.776"/> "Tatampa de no..., *nohuarache**", kihtowa, "neh nikimpia", kihtowa, "San Migueleños". <Sync time="5203.561"/> Wa:n *mentadas, mentadas**, telsenkaya. Wa:n a:mo n'chi:wa kwe:ntah. <Sync time="5209.373"/> I:n *mero, mero panteón** ka:mpa tiahkotaksatih ya <Comment desc="Esto es, pasó en la entrada del panteón"/> . <Sync time="5212.656"/> ¡Uta! ne:n. <Sync time="5214.541"/> Ne:chkahka:w, de ne:chkechnawa wa:n ke:mah ¡Uta! <Sync time="5218.701"/> Mo..., mopiloh nika:n, kwali notilmah ke:meh i:n. <Sync time="5223.682"/> Ne:chkwik nika:n pero ne:chkechpa:tska. <Sync time="5226.748"/> Wa:n moilakatsketsak a ne:chmagati. <Sync time="5229.801"/> Pero *cuando** niki:tskih nika:n wa:n nika:n, <Sync time="5232.326"/> pero yeh a:mo n'mahpachoh sah, neh niki:tskih ke:meh *tenaza**. <Sync time="5236.448"/> Pos ne:chkahka:w. <Sync time="5238.544"/> Wa:n ke:meh *medio** winti, <Sync time="5240.718"/> niki:tskih ihkó:n wa:n *medio** ihkwí:n nikchi:w. ¡Uta! ihkó:n nikchi:w <Sync time="5245.24"/> *hasta** ke:meh i:n na:nah tokotsietok <Comment desc="Este es, apuntando a una señora que estaba presente en la narración, dijo el narrador que él que agarraba quedaba sentado como la dicha señora"/> <Sync time="5247.686"/> ¡Uta! mokwa:tawi:tekito itech *pretíl**, ihko:ntsi:n de wehkapan. Ompa mokwa:l.... Senahkotachiak. <Sync time="5256.322"/> *Canijo**, nimolia mikik, mm. Senahkotachiak. <Sync time="5262.578"/> Pos neli ye:kchika:wak, mokwa:tawi:tekito pos ta nik..., mm, nikwopipitsoh mahyá: tapachohkeh, mm. <Sync time="5270.935"/> Wa:n ke:mah, ke:mah ne: tamatik. <Sync time="5274.67"/> ¡Uta! Wa:n kwala:ni, wa:n nikita moli:nia, nitsikwi:ni wa:n n'maga se:, se: nik..., ii:xtipan. <Sync time="5283.982"/> Wa:n kihtowa se:, "A:mo x'maga", kihtowa, "a:mo x'maga", kihtowa. "Neh nika:n i:n neh niki:tski:ti". <Sync time="5288.592"/> Wa:n pos ne: neh n' yehwa nikilia, "Xiki:tski, neh xne:chkahka:wa, neh a:mo niwinti". Pos yehwa ya kikwik wa:n sepa kitsontelta:lih <Comment desc="Esto es, al hombre caído lo agarró y lo apachurró con las manos contra el suelo"/> . <Sync time="5299.027"/> Wa:n mokwe:kwe:lowa wa:n ne:chtsahtsilia ke mah a:mo *nivieja**, mah a:mo nicholo, mah n'chia, <Comment desc="Esto es, el hombre tirado empezó a gritarle a Miguel que no se portara como vieja, que no huyera, que lo esperara"/> <Sync time="5306.545"/> "¡'Kahka:wa!", nikilia. "Mah wi:ki". <Sync time="5308.98"/> "Teh, xiow", kihtowa. "¡X'kinitati motapialwa:n, yahkeh!" <Sync time="5313.289"/> Wa:n mokwe:kwe:lowa wa:n a:mo kikahka:wa, a:mo kika:wa mah me:wa. <Sync time="5320.108"/> Neh niwi:tsa. <Sync time="5321.781"/> Pancho Reyesko kalte:noh, yo:n ne: ka:mpa yetoya a:ichkwal. Ompa pexo:ntokeh tapialmeh, a:ti:tokeh. <Sync time="5328.687"/> Neh nikwik se: tet wa:n nikinkahka:wilih, ke:mah ki:ste:wkeh ya, Juvencio ikalte:noh na:lki:satoh. <Sync time="5333.997"/> Wi:tseh ya. <Sync time="5335.828"/> We:noh neh ..., ompa neh no: niehkok a ka:mpa n' ikalte:noh Juvencio. Taneki:sakoh ya ne:. <Sync time="5343.31"/> ¡Uta! wa:n tsahtsi, ne:chtsahtsilia, ne: mah nimoketsa, mah, mah a:mo nicholo. Nikilia, "Monka:n nicholowa, ta: nika:n nietok." <Sync time="5351.953"/> "Xiow", kihtowa n' ta:kat, "xiow", kihtowa oksé:. "Xiow", kihtowa "xkiniwi:ka motapialwa:n, i:n a:mo nika:wati". <Sync time="5359.093"/> wa:n monka:n katka we:yoh ta: pos a:tawyoh n' ohti, ka:n ke:meh a:man *calzada** <Sync time="5365.545"/> N' ompa ne:, ne: Pancho ikalte:noh paratani. Ohpitsak. A:mo kika:w <Comment desc="De los dos hombres, uno no dejó al otro que le siguiera a Miguel"/> . <Sync time="5373.828"/> Wa:n ne:chtsahtsilia, nikilia, "Xkahka:wa", nikilia, "mah wi:ki", nikilwia. Pero maya:na mah wi:ki, mm. <Sync time="5383.093"/> "Xiow", kihtowa, "xiow". Wa:n, wa:n kititilats. *Por fin siempre** 'kwi:ltih n' ohti. Neh niehkok. <Sync time="5392.374"/> Wa:n Pancho a:mo, a:mo ehko, mm. <Sync time="5396.852"/> Ne:, ne: kihtowa Tere katka, "¡Xi..., xikwa:s", kihtowa, "n' taxkal!". <Sync time="5402.249"/> Ne:chwa:ntik kahfe:n wa:n mah nitakwa. Nitakwah. <Sync time="5407.877"/> Wa:n nitapehpechki:xtih. <Sync time="5410.075"/> Mm, ke:mah ehkok a Pancho. <Sync time="5414.275"/> Wa:n kihtowa, *este**, "¿Ti..., tiki:xti..., tikinki:xtilih ya pehpech?" Nikilia "ke:mah" <Sync time="5420.577"/> "Tiowih", kihtowa, "xtai:ti kahfe:n". <Sync time="5422.503"/> Sepa nikalakito. Wa:n, "'Ne:chwa:nti", kilia, "kahfe:n". *Medio tomadillo**. "'Ne:chwa:nti", kilia, "kahfe:n". <Sync time="5431.891"/> Mm, toni, "Ti..., titakwa:tih", kihtowa. Nikilia, "Neh ne:chwa:ntik a", nikilia, "na:nah". <Sync time="5442.195"/> "¿A:, nantakwahkeh ya?". Nikilia, "Ke:mah, nitakwah ya neh, ta: pos yeh," nikilia, "kita:lihtoya taxkal". <Sync time="5449.006"/> "Mm, we:noh." <Sync time="5451.007"/> Mm, kihtowa, "Pos, 'ne:chchia" kihtowa, "neh nitakwa:ti, wa:n tikinka:wati:wih tapialmeh". <Sync time="5458.991"/> Takwah. Mm, ne: tiwa:lahkeh ne:n ka:mpa kali, ka:mpa yetok Miguel Flores. <Sync time="5468.791"/> Tikinkechtetekwinohkeh tapialmeh ika *inilazo** wa:n tikinki:xtilihkeh *gamarra** wa:n ke:mah. <Sync time="5477.156"/> Wa:n nikilwia, "*Cabrón**", nikilia, "*mal ne:chpasa:roh, cabrón", nikilia, "mose..., nose:lti", nikilia, "ka:ni tiahka". <Sync time="5483.649"/> Kihtowa, "¿Ke:yeh?". <Sync time="5484.778"/> Nikilia, "Ne:ch..., kinekia ne:chmagas se: ta:kat, pero ka:n, ka:n welik". <Sync time="5489.336"/> "¿A:kon ta:kat?" <Sync time="5490.849"/> "Se: reyano." <Sync time="5492.839"/> "¿Tiki:xmattok?" <Sync time="5494.521"/> Nikilia, "Ke:mah". "¿Ke:ní:w mono:tsa?" <Sync time="5496.353"/> "Mm, Martín Chalawi." <Sync time="5500.311"/> "¿Mm, ka:ni yahtos?" <Sync time="5503.816"/> "¡Uta!," nikilia, "yahki a. Ekintsi:n yahtos ke:meh, ke:meh Xaltipan ya". <Sync time="5509.552"/> "Tiawih", kihtowa, "t'tohtokah". <Sync time="5511.159"/> "¡Uta! wa:n ke:, kinmowtih tapialmeh wa:n *carrera tikintokate:wkeh n' *caballohmeh**". <Sync time="5519.758"/> "A:", nimolia, "para toni *tanto más** nimosiowti:ti *cabrón**. Yeh kin..., kiniwa:ltokak, wa:n neh, neh nimoka:w". <Sync time="5527.508"/> Mm, te..., Kalasolin tiehkokeh, mote:tekwinohkeh tapialmeh, <Sync time="5535.031"/> wa:n ke:mah tikin..., tikinki:xtilihkeh inkechko ne:n *lazo** wa:n tikinma:ilpihkeh wa:n tikinihilpihkeh. <Sync time="5542.917"/> "Tiowih", <Comment desc="Aquí habla el patrón de Miguel"/> kihtowa, "tikitatih ne:, ma:ski *hasta** icha:n", kihtowa, "tiahsiskeh wa:n kipia de timatiskeh ka:ni icha:n. <Sync time="5550.808"/> Ika t'tahtaniskeh a:koni *mitsofende:roh**. Ekintsi:n tikitatih", kihtowa, "*cabrón**", tiowih". <Sync time="5558.075"/> Nikilia, "A:mo niá:s. Nie:ksiowtok", nikilia. <Sync time="5561.23"/> "¡Tiowih", kihtowa, "tiawih *carrera**!" <Sync time="5564.613"/> "¿Ka:ni *carrera** wa:n wehka?", nikilia. "Ne:, mm ..." <Sync time="5568.62"/> "Domingo", kihtowa "tiki:xte:mo:skeh Cuesalan. Domingo", kihtowa, "*cabrón**, mm." <Sync time="5576.481"/> A:mo ke:man wa:lah ok Cuesalan. <Sync time="5578.902"/> A:mo ke:man wa:lah. Wa:n tamik n' abril, n' tamik mayo, <Sync time="5588.073"/> onkak yankwik tao:l Tecuantepec, Comalteco. Neh niow nikwi:kwiti tao:l. <Sync time="5593.667"/> Nikwiti sábado, nikwiti domingo. <Sync time="5598.982"/> Ihkó:n, *cada** chikwe:i niow, *cada** chikwe:yi, sábado wa:n domingo. <Sync time="5604.847"/> Wa:n se: domingo sepa niki:sako ne: Atmona:miki wa:n *paso** de n' tapialmeh tani <Comment desc="Esto es, 'Por donde pasan los animales, la parte abajo"/> , <Sync time="5612.378"/> wa:n *paso** de tehwa:n ka:mpa A:xohxowi:lte:noh. <Sync time="5616.572"/> Wa:n ne: tapial nikna:lmohmo:ta ika tet pos mah ..., ka:n <Comment desc="Esto es, no surtieron efecto las piedras aventadas"/> ta: yeh takwa, *pastearohtiwi:ts**. <Sync time="5625.519"/> Wa:n nikita ne: nimoketsako *cabrón**, nika:mpa *vuelta**. <Sync time="5629.594"/> ¡Uta! taneki:sato ya pero motalowa, imetskechtan ikalso:n, kwi:ka i..., *iguaparra <Comment desc="Guaparra es un tipo de machete"/> .** <Sync time="5637.113"/> "A: ¡hijole!", nimolia, "ne: wi:tsa ne: lohlo:koh". <Sync time="5641.396"/> ¡Uta! wa:n ompa te:ntok <Comment desc="Esparcidos, esto es las piedras del rio, como frutos regados"/> , *cabrón**. A:tet, mahyá: *mangos**, mahyá: tsapot, nochi", nimolia. <Sync time="5648.849"/> "Sayoh mah teisá: kihto, nika:n nika:wte:was mah wetsto *cabrón**, nika:wte:wati nika:n. Ika se: a:tet niktsakwilia, mm. <Sync time="5657.815"/> Wa:n pos a:man, a:man tikitatih n' komo kelna:miki teisá:". <Sync time="5665.847"/> Ahsik ne: a:te:nte:noh. Kitomak imetskalso:n, '[te]tekwinoh *hasta** nika:n <Sync time="5672.487"/> wa:n seko no: kitetekwinoh *hasta** nika:n wa:n ke:mah 'ki:tskih *icubierta** ihkó:n. <Sync time="5679.026"/> Mm, pe:wak panowaya, kalakte:w itech a:t, wa:n pata:wak *vado** ke:meh, ke:meh *seis metros** ka:mpa se: panowa. <Sync time="5691.784"/> Wa:n ne: ka:mpa, ka:mpa ki:sati:w, nika:n kisato wa:n nika:n neh nihkak wa:n sayoh mah ne:, mah teisá: kihto. <Sync time="5699.769"/> Ompa te:ntok tet. <Sync time="5701.853"/> Ika se: tet niktsakwili:s. Ta: pos neh nikwa:lkwi no: *nomachete** pero se: kotoli:toh <Comment desc="De kotoltik, del verbo koto:ni, que será como mocho"/> , <Sync time="5708.237"/> neh nikwi:katinemi *machete** para ke:meh yo:n wetsi n' tapial, se: kitekilia *lazo**. <Sync time="5712.753"/> A:mo weyak *machete**. Wa:n yeh ne:, ta: yeh *iguaparra**, mm. <Sync time="5720.05"/> Ki:sato monka:n, ka:n kitaneki:xtih imetskalso:n ta: ki:sato, na:lki:sak. "Tio:takih". "Neki:ltia", nikilia. <Sync time="5730.847"/> Wa:n yahki. Yahki ihkó:n, tehkok ihkó:n. 'Te:makak *vuelta**. Neh ne: kawa:yoh nikna:lwihwi:kaltihtok. <Sync time="5738.894"/> Wa:n no: niktetekwinoh nometskalso:n wa:n nipano:k. <Sync time="5742.896"/> Tiwi:tseh, tiwi:tseh, nika:mpa ka:mpa *vuelta**, <Sync time="5746.237"/> ompa tiwa:la:yah *hasta** ne: ahko Carrilloko panki:sato ya. <Sync time="5750.083"/> Yahki a. <Sync time="5751.659"/> "*Cabrón**", nimolia, "a:mo kimatik ox nehwa n' timotewihkeh". <Sync time="5755.55"/> Ka:n kimatik ox nehwa, pos ta: neh nikwa:lkwia miakeh tapialmeh. <Sync time="5759.644"/> Wa:n ne: se:tsi:n sah tein iwa:n nim..., nimokwala:ntihtiwi:ts. <Sync time="5763.742"/> Ka:n, ka:n kimatik tak ox, ox nehwa, mm. <Sync time="5771.815"/> Wa:n a:mo ke:man wa:lah Cuesalan ok. <Sync time="5774.763"/> Wa:n wa:la:ya itech *semana** pero wa:laya ne: por ne: Tonalix, Xaltipan wa:lkalakia <Sync time="5780.487"/> *hasta** nika:n Alcántarako pankalaki. <Sync time="5783.736"/> *Hasta** Tixapankopa, *hasta** Anaytitan panki:saya, *hasta** La Providencia. <Sync time="5789.821"/> 'Kowaki sah toni kineki wa:n sepa ompaka yowi. <Sync time="5792.468"/> A:mo ke:man wa:lah ok *plaza** ne:, mah *dia** domingo mah wi:ki <Comment desc="Aquí quiso decir que no venía los domingos sino, véase línea siguiente, entre semana. Hubiera dicho 'mah dia domingo a:mo wa:la:ya'."/> . <Sync time="5797.571"/> Wa:la:ya itech *semana**. <Sync time="5799.579"/> Ne:chilwih *notio**, ne: nokni:w Celestino, mm. <Sync time="5804.436"/> "Ta: ampo:wí:n pa:panowa", kihtowa. Mm. "Ne: semi motalowa", kihtowa, "panowa nika:n", kihtowa. <Sync time="5811.149"/> Nikilia, "Ta: i:pa tsikwi:ni", nikila, "ohtoka". Niktapowihtoya ke:ní:w *tipasa:rohkeh**. <Sync time="5815.509"/> "Pos yehwa ika nika:wí:n panowa", kihtowa, "a:mo yowi ok ne:wí:n, mawik". <Sync time="5820.765"/> Nikilia, "Ke:mah, pos ta: tak, tak kimawilih, ne:n tak kilwih ne: icha:nka:w, <Comment desc="Esto es, quizá le dijo su paisano que Miguel era de temer"/> mm". <Sync time="5830.79"/> Kilia, "Mitsmiktihkah ya komo mitsmiktia:ni", kilia, "ne: ta:kat mitsmikti:skia", kilia, "ta: ise:lti". <Sync time="5838.227"/> Toni ika n'magaskia, neh nikihtoh nimotahkotomati *notapojon**, se: *tapojazo** nikmaga nika:n ne:nke:n nikxokoli:s. <Sync time="5848.368"/> Pero nikihtoh nikmagaskia nika:n, wa:n nika:n para mah a:mo, mah miki ima:y. <Sync time="5856.149"/> Wa:n tak kilwih ne:, tak kite:mohmowtih. A:mo ke:man ok tikitakeh Cuesalan, a:mo ke:man ok. <Sync time="5865.491"/> *Hasta** iwki, iwki tiwe:wehtikeh, no: we:wehtik yeh. <Sync time="5870.533"/> Mm, se: *nosobrino** etok Reyes, ne:chyo:le:wka itech *doce de diciembre** niahka wa:n nikinilwihtoya, <Sync time="5878.101"/> "Atox nemi ok", nikilia, "*cabrón**". <Sync time="5880.72"/> "Yetok", kihtowa, "*cabrón. Ta:tahtsi:n ya no:, wa:n a:man", kihtowa, "tapahtia, mm". <Sync time="5886.71"/> "Yehwa yo:n", nikilia, "kinekia ne:ch..., ne:chpaya:nas ika n *machete** pero ka:n, ta: ka:n welik, mm". <Sync time="5894.335"/> "Ka:ni", kihtowa, "pero se: *arriero** mah se: mope:waltili", kihtowa, "pos se:, se: *arriero**", kihtowa, "chikaktik. <Sync time="5900.054"/> Kahokwi wehwei tama:mal eti:k wa:n para se: i:kni:w", kilia, "¡Uta! wehka kwapipitso:s". <Sync time="5908.398"/> Wa:n neli yeh, pos ta neh niktamo:t nikila, nik..., nik..., nikwehka ya, nik..., niktamo:t wehka, ne:n, wehka kalakito, mm. <Sync time="5921.068"/> "A:man", kihtowa, "ta:tah ya, mm". <Sync time="5923.994"/> "Eliwis katka", nikilia, "*maldito**". <Sync time="5926.669"/> "Ke:mah, ta: ampó:n", kihtowa no:. <Sync time="5928.631"/> Ne:, wa:n *siempre** te:miktih, ta kite:mowa:ya de te:mikti:s <Comment desc="Esto es, buscaba asesinar, era un asesino"/> <Sync time="5932.726"/> Yehwa kimiktih ne:n Delfino Altamirano. <Sync time="5936.003"/> De yo:n *cuando** neh ne:ch..., kinekia ne:chmagas, ki..., kimá:k, ne:n, yehwa Delfino katka Altamirano, mm, <Sync time="5946.007"/> itech n' *año cuarenta y dos**, mm. *Ave María Purísima**, ne:n, fie:roh, fie:roh. <Sync time="5955.815"/> *Lo que es** netewi:l wa:n se: i:xpeta:ntok pos ma:ski se: a:mo se: i:xpeta:ntos ta: mia..., *más peor** komo se: winti, a:mo se: moka:wa, mm. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="5973.493" endTime="5984.665"> <Sync time="5973.493"/> *Bueno** pos ekintsi:n ta:tah, *este**, tite:chtapowih, ne:n, i:n, *este**, eki[ntsi:n] a:man xte:chili moto:ka:y. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="5984.665" endTime="5986.994"> <Sync time="5984.665"/> Miguel Félix Mirón </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="5986.994" endTime="5988.947"> <Sync time="5986.994"/> ¿Ka:nachi xiwit tikpia? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="5988.947" endTime="5992.822"> <Sync time="5988.947"/> *Noventa y uno cumplido** ika *cuatro meses**. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="5992.822" endTime="5994.884"> <Sync time="5992.822"/> ¿Katí:n xola:l tinemi? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="5994.884" endTime="5996.431"> <Sync time="5994.884"/> San Miguel Tzinacapan. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="5996.431" endTime="5998.508"> <Sync time="5996.431"/> *Bueno** pos, tasohka:matik miak. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="5998.508" endTime="6033.710"> <Sync time="5998.508"/> Ehe, ka:mpa, ka:mpa neh nikselih tane:x, ompa nietok. <Sync time="6002.306"/> *Hasta** ompa ne:chahchi:waskeh, pero a:mo n'mati ke:maniá:n. Mm, pero niki:sas pero ne: *cuando** dios kihto:s. <Sync time="6010.915"/> Dios kimati *porque** yehwa ne:chka:wtok. <Sync time="6014.109"/> Nitahyowik..., nitahyowia ok nika:n. <Sync time="6017.478"/> Nitahyowih ya, wehka:w kachi nitahyowih pero a:man nitahyowia pero a:mo semi ok <Sync time="6023.899"/> *porque** ke:meh i:n niow ka:sá: tepos ne:chahoktiki:sa pos ihsiwka niow ka:mpa niow, mm. </Turn> </Section> </Episode> </Trans>