Tryag File Manager
Home
-
Turbo Force
Current Path :
/
home
/
cluster1
/
data
/
bu01
/
1121861
/
html
/
tosepan
/
Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11
/
Material-culture
/
Upload File :
New :
File
Dir
/home/cluster1/data/bu01/1121861/html/tosepan/Transcripciones-Transcriptions-only-new_2017-12-11/Material-culture/Tzina_MatCl_AJH303_taataman-kalmeh_2010-07-13-b_ed-2016-04-01.trs
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!DOCTYPE Trans SYSTEM "trans-14.dtd"> <Trans scribe="TEPOXMANANIJ" audio_filename="Tzina_MatCl_AJH303_taataman-kalmeh_2010-07-13-b-temp" version="9" version_date="120228"> <Speakers> <Speaker id="spk1" name="Amelia Domínguez Alcántara" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> <Speaker id="spk2" name="Martín Andrés Juárez Hernández" check="no" dialect="native" accent="" scope="local"/> </Speakers> <Episode> <Section type="report" startTime="0" endTime="1524.673"> <Turn startTime="0" endTime="26.484" speaker="spk1"> <Sync time="0"/> kwali tite:chtapowi:s, e..., ne:n ke:ní:w tikita ox okachi kwali katka kowxiwkalmeh <Sync time="7.078"/> oso kalchi kwali, ne:n, *tejahkal** ke no: wehka:wak tikinkwiah oso kachi kwali i:n tein ekintsi:n kalmeh nokta kinchihchi:wtokeh. <Sync time="16.109"/> Wa:n i:n kowxiwit ka:ni nankikwiah ox nohma onkak ekintsi:n oso nankikowayah, ka:nachi yo:n nankikwiah. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="26.484" endTime="617.317"> <Sync time="26.484"/> We:noh, entó:s ¿yetok ya? <Sync time="33.265"/> entó:s, *este**, sepa name:chilwi:ti, *este**, nohjó:n kalmeh kichi..., tikchi:wayah <Sync time="39.515"/> pos nochi ihkó:n kichi:wayah n' ta:tahmeh <Sync time="42.89"/> wa:n no: se: *tiempo** ompa no: ni..., ne:chiskaltihkeh note:iskaltihka:wa:n ka:mpa Dios kimpia. <Sync time="50.079"/> Pero *pues**, a:xka:n we:noh ihwa:k tikitayah, tikihtowa:yah <Sync time="56.861"/> xa: okachi kwali yo:n *cartón** de a:mat tikihtowa:yah <Sync time="62.954"/> wa:n seki tikitowah xa: okachi kwali n' *teja** <Sync time="65.673"/> pero seki kihtowa:yah okachi kwali *palma porque** yehwa a:mo kikowayah. <Sync time="70.783"/> Yehwa sayoh, *este**, ki..., tiksakayah wehka, 'tahtaniah <Comment desc="Aquí el intransitivo tahtani en imperfectivo de 1a plural"/> . <Sync time="75.298"/> Seki ki..., seki kite:tayo:koliah, seki no: tahtaniah tepisti:n *centavos**. <Sync time="80.22"/> Pero pos a:mo, a:mo no: *más** tahtaniah *porque** pos soh mochi:wa nohjó:n, pero semi wehkapan, seki, seki *como veinte metros*. <Sync time="88.439"/> Seki de *quince** seki *veinticinco metros** de wehkapan, no: tehkoya a:kin kwali panki:sa. <Sync time="93.986"/> Pero pos kihtowa:yah nehjó:n *palma** kixi:kowa:yah *hasta ocho años** tein kwali 'chihchi:wtoya. <Sync time="102.611"/> Pero *después** tein seki kinin..., kinin..., kimpolowa:ya ke:ní:w kichihchi:wayah <Sync time="109.549"/> *cinco años** sah taxi:kowa:ya. <Sync time="112.596"/> Pero tein *ocho años** yehwa yo:n kihtowah telwehka:wa no: taxi:kowa:ya pero pe:wak moyo:lchika:wah n' ta:tahmeh <Sync time="119.502"/> kihtowah okachi kwali *cartón** de nohjó:n de n' a:mat. <Sync time="122.533"/> Pos pe:wak kichi:wah no:, pero yeh no: taman. <Sync time="126.689"/> Yeh no: taman ya nohjó:n kimets..., kimetschihchi:wah ne:n ichika:wka. <Sync time="131.189"/> pos pe:wak mopata nohjó:n yehwa ya kita:lia:yah. <Sync time="134.518"/> Nohjó:n kowxiwit, pos pe:wak poliwi a <Sync time="138.831"/> *hasta** a:xka:n tikitah poliwik a. <Sync time="142.096"/> *Hasta** a:mo, a:mo kachi onkak ok *porque**, pos, nochi *cuando necesidades** tikpiah. <Sync time="149.956"/> Pos tikte:mowah ton ika tipano:skeh. *Cuando** nohjó:n, ne:, wi:tsa *fiesta** de San Ramos <Sync time="157.144"/> pos tikitah, tikmawistiliah yehwa San Ramos. <Sync time="161.113"/> Wa:n tokni:wa:ntsitsi:n tikitah miak kitekih <Sync time="164.722"/> a:mo kitekih ka:mpa *ilugar** nohjó:n *palma**, wa:ki <Comment desc="Esto es, se seca por no cortarla en su lugar indicado"/> <Sync time="169.894"/> Wa:n tein se: kimattok ke:ní:w se: kiteki a:mo wa:ki, <Sync time="173.347"/> pos komo *siempre** selistok. <Sync time="175.581"/> Wa:n ika nohjó:n tikitah i:xpoliwtiw a. <Sync time="178.988"/> Wa:n seki tokni:wa:ntsitsi:n no: tak motekipachowah, <Sync time="182.925"/> pos *mejor** kite:ntekih, ompa poliwi a. <Comment desc="Aparentemente al enojarse con otros, esta gente tumba desde abajo las palmas, para que otros no entren a utilizarlas."/> <Sync time="185.894"/> Wa:n de nohjó:n poliwik a nohjó:n *costumbre** katka tikpia ya, a:mo kanah ok. <Sync time="191.238"/> *Por eso** ekintsi:n moka:wa se: *recuerdo** tein tik..., tikmattokeh *pues** ke:ní:w nohjó:n kikwiah. <Sync time="198.004"/> Tikwiah seki tein tikwiah wa:n tein seki a:mo, pero *bueno abuelos** miak kimattokeh ke, ke kikwiah <Sync time="204.519"/> nohjó:n kaltsi:n *palmita**, miak itampa motekipanohkeh. <Sync time="209.863"/> Pero ekintsi:n *puro** tikitah taman ya. <Sync time="214.066"/> *Después mose:guiroh** pe:wak n' *cartón** de n' a:mat. <Sync time="217.644"/> Pero yeh pos no: taman ki..., kichihchi:wiliah kowit. <Sync time="222.8"/> No: ihkó:n kitokia:yah kalikxit ke:meh name:chtapowih ye:watsi:n ya de ne:n konkwiah n' kalikxit <Sync time="229.691"/> monechikowa:yah ika kwa:koweh, konkwiah pero onkayah kwa:kowehtsitsi:n tein kitila:nayah n' kowit. <Sync time="236.8"/> A:mo ke:meh a:xka:n, a:xka:ntsi:n a:mo kanah se: kita ok iwki ke pano:k a nohjó:n ihkó:n katka. <Sync time="243.678"/> Entó:s, *este**, kiahxitia:yah ka:mpa ne: kichi:wayah <Sync time="247.394"/> ihwa:k niktaya ya kikalakia:yah, pe:wak ki..., kit..., kita:liliah ne: *metro** ya, <Sync time="254.191"/> kitamachi:wah *metro** ya. <Sync time="256.706"/> Wa:n de ompa ki..., tachkwah, *kipareja:rowah n' hoyo** <Sync time="263.097"/> se: *me...,** se:, se: *metro** de wehkatan o se: *vara**. <Sync time="268.097"/> Wa:n ke:mah *kimpareja:rowah** wa:n ke:mah kimpanketsah ya yo:n ne:n kalikximeh <Sync time="273.113"/> wa:n *kim..., kimpareja:rowah* ne:n ta:nka:yo:meh <Sync time="278.3"/> wa:n ke:mah kinketsah ya nochi wa:n ke:mah kintehkoltiah ta:nka:yo:meh. <Sync time="284.597"/> De ompa *kimpareja:rowah** ne:n taihti:yo:meh o:me, <Sync time="288.941"/> tein *mero** yo:lchika:wka ekinika. Wa:n ke:mah kinisoh, no: 'koyo:niah ika *barreno**. <Sync time="295.332"/> Wa:n a:xka:n tikitah yo:n poliwtiw a. A:mo, a:mo ihkó:n motekiti <Comment desc="Nota uso del reflexivo con V1 para comunicar un sentido impersonal como del español 'se trabaja'."/> ok, a:xka:n tik..., t'kalakiah *puro clavos** <Sync time="304.941"/> de nohjó:n tikiliah nahna:wi *pulgada**, mahma:kwil *pulgada**. <Sync time="310.097"/> Entó:s tikitah *más** kihtowah *más** ne:nke:n ya, *más** a:xka:ntsi:n ya kichi:wah <Sync time="315.206"/> de nohjó:n kitekpa:nah tatahko no: taihtiyo:meh <Sync time="319.878"/> *pues según** de we:i kali no:, no: powtokeh sah. <Sync time="324.253"/> De ompa kita:liah tatahko kilwia se: *banco**. <Sync time="330.566"/> Ke:mah, *banco** seki tikilwia:yah taihtikowa:yo:t kil..., tikiliah. <Sync time="336.223"/> De ompa yo:n kita:lia:yah ki..., k..., achto kilpia ne:n pla:nchah wa:n ne: kalte:nchika:walo:ni. <Sync time="347.48"/> Pero nochi kisohsoyah ika kowkla:bos, *parejo**, a:mo kikwiah *clavos** de tepos. <Sync time="353.965"/> Miak tokni:wa:ntsitsi:n xa: kipiaskeh ok yo:n tepos, tepostakoyo:li:..., [tepostakoyo:]ni:lo:ni. <Sync time="360.59"/> Pero ekintsi:n a:xka:n a:mo tikitah ok, *puro** de *clavos** ya. <Sync time="366.323"/> Entó:s de yo:n kit..., kita:liah, kita:liah a ne:n, tikiliah takalyo:la:nchika:wka, tikiliah *pie derecho**. <Sync time="375.495"/> De ompa yo:n ki..., ki..., kita:liah no: se: *hilo** <Sync time="382.948"/> para moka:wa mela:wak. A:mo kanah yetok chikotik, nakasikayahtok. <Sync time="388.386"/> De ompa kita:liah nohjó:n, kita:liah ya ne:n tikiliah, *este**, takpakyo:t. <Sync time="397.214"/> Ke:mah, a:xkan kilwiah *cumbrera**. <Sync time="401.339"/> De ompa yo:n kita:liah, kintamachi:wah ya ne:n *esquineros** de ne:n kale:walmeh tein mela:wkeh, <Sync time="410.335"/> komo kowtsí:n de, ne:n, *este**, tikiliah kowmihmimil pos kite:mowah katí:n mela:wak pero komo *vigas pues** nehyó:n no: kite:mowah katí:n *más** mela:wak. <Sync time="424.653"/> Wa:n no: kimati a a:kin kwali tatamachi:wa yehwa no: nohjó:n ki..., kitamachi:wa. <Sync time="429.668"/> Na:wi kite:mowah para n' *esquineros**. <Sync time="432.559"/> De ompa ke:mah *parejo** ya kit..., kitehtekih ya tatahko kini..., kinih..., kinihitah ya, <Sync time="437.778"/> kitekpa:nah ya, nochi kimahxitiah, <Sync time="441.997"/> wa:n ke:mah ki..., kikwa:ilpiah ika tamali:n. *Después** kitamachi:wah ya n' *teja** <Sync time="451.809"/> *o** komo, komo *cartón** kitamachi:wah de weyak, *qué tanto** para monepanohtiá:s, ka:nachi kiwi:kas sentapal <Sync time="457.621"/> para kil..., ki..., kitekih ya. <Sync time="461.09"/> Wa:n de ompa ka:mpa nohjó:n *kitoca:rohtiw** nohjó:n *medidas** tamachi:w, <Sync time="467.121"/> *este**, kita:liliah *puntos**. <Sync time="470.605"/> Mopale:wiah kita:liah se: *hilo** de nochi ke:meh yetok, ihsiwka ki..., kita:liliah *señas** para ompa kisoh *cintas**. <Sync time="479.323"/> De ompa yo:n kisoh *cintas hasta** ne: ma:tamih <Sync time="484.198"/> sepa kilak..., k..., kita:liah tatahko sepa sehse: oho:me ok komo *cartón**. <Sync time="490.489"/> Pero komo *teja** a:mo, yeh no: taman. *Este**, ma:tamih ya, <Sync time="497.496"/> kikwa:tekih ya kale:walmeh tein pa:pano:tokeh <Sync time="500.668"/> para moka:wa kwaltsi:n, *parejo** ya n' ahko. <Sync time="504.199"/> Wa:n de ma:tamih, *pues** kihitah no: tokni:w tein weli, <Sync time="510.699"/> mah, mah kiso ya ne:n *lámina porque** semi owih <Comment desc="Dijo 'yowih' aunque la palabra es 'owih', difícil'"/> yo:n se: kiso. <Sync time="517.48"/> A:mo weli, *este**, se: mokalaki:s de ke a:mo se: kimati <Sync time="522.621"/> *porque** koma:mo mo..., mote:nchikotili:s wa:n a:mo ihkó:n moka:was. <Sync time="527.934"/> Kisoh ya *parejo**, kisotiwih; nochi *hast..., hasta** ma:tamih <Sync time="532.902"/> wa:n sepa de tami wa:n nohjó:n kisotiwih no: ika *clavos de a tres pulgadas** <Sync time="539.98"/> wa:n kitahta:liah sehse: *corcholata** <Sync time="543.293"/> para kitsakwilia ne:n *cuando** wa:la:s n' ehekat. <Sync time="548.809"/> A:mo wetsi, wa:n de ompa ma:tamih ya, *pues** ki..., ki..., [ki]temowah. <Sync time="558.996"/> Wa:n komo *hora** mopale:wiah ok sepa kita:liah ne:n inakastantsakwil. <Sync time="563.762"/> Wa:n inakastantsakwil kita:liah, <Sync time="566.407"/> pos komo etok ne:n toni ne:n tatsi:ntsakwilo:t pos ki..., <Sync time="570.804"/> kita:liah ok wa:n koma:mo ihkó:n moka:wa. Pero achto, ne: ke:man *pobrecitos** ihkó:n nikita a:mo ke:meh a:xka:n, de mopatiw nochi n' *tiempo porque** ihkó:n wi:tsa. <Sync time="580.864"/> *Este**, kita:lia:yah nohjó:n xo:no:kowit tai:xtahtapa:n <Sync time="586.192"/> *o** tikiliah ohtat *o** ne: chi:kikis wa:n a:mo nikihto:s kisoyah <Sync time="593.114"/> ta: *puro** kowit sah kito:kayah wa:n nochi komekat ika kilpia:yah wa:n komekat nochi ika ki..., kilpia:yah. <Sync time="600.52"/> Wa:n ihkó:n panowa:yah tote:iskaltihka:wa:n, ompa te:chiskaltia:yah wa:n a:mo teh mochi:waya. <Sync time="606.192"/> Pero a:xka:n tikitah a:mo ok *porque pues** tikitah miak *cosas pasa:rowa**. <Sync time="613.317"/> Ke:mah, yehwa sah yo:n name:chilwih, tasohka:matik miak. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="617.317" endTime="627.583"> <Sync time="617.317"/> Ne:, entó:s, *este**, ekintsi:n, *bueno** teh tikihtowa, *bue...**, ¿n' *cartonkal** wa:n *tejakal** nochi iwki sah mochihchi:wa? </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="627.583" endTime="629.208"> <Sync time="627.583"/> <Who nb="1"/> *Ésole**, ihko:ni. <Who nb="2"/> Nochi iwki sah. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="629.208" endTime="638.817"> <Sync time="629.208"/> <Who nb="1"/> Ne: no: taman kichihchi:wayah kowxiwkal. <Who nb="2"/> Kowxiwkal se:, de ..., yeh no: taman. Pero te:jahkal wa:n ne:n karto:nkal, *mismo, igual**. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="638.817" endTime="642.473"> <Sync time="638.817"/> <Who nb="1"/> ¿Wa:n ke:yeh tehwa:tsi:n timolia ke ekintsi:n a:mo semi mochihchi:wah ok yo:n kalmeh? <Who nb="2"/> *Igual** yeh. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="642.473" endTime="664.753"> <Sync time="642.473"/> *Pues** a:mo mochihchi:wa ok *porque** tikitah, *este**, <Sync time="647.301"/> pos no: tikwelitah ya se: kali ka:mpa mochi:wa *más** kwaltsi:n wa:n <Sync time="651.332"/> komo tikahxitiah taxta:wi:l pos no: tikchi:wah *lucha** tikchi:wah, ihkó:n. <Sync time="656.769"/> *Por eso** i:xpoliwtiw a nohjó:n, *este**, n' okseki kalmeh tein wehka:wkayo:t mochi..., tikchihchi:wayah. Ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="664.753" endTime="675.285"> <Sync time="664.753"/> Yo:n, *bueno** n' kwowit nochi tein, *bueno** kalkowit tein kikwiah <Sync time="669.394"/> ki..., kwali s..., kikwiah katí:n yeski kowit oso no: yeto..., no: yetoyah sah katí:n kowit, ne:n, kikwiah? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="675.285" endTime="676.519"> <Sync time="675.285"/> No: yetoya sah. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="676.519" endTime="678.005"> <Sync time="676.519"/> ¿Ke:meh katí:n yehkes? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="678.005" endTime="731.363"> <Sync time="678.005"/> *Pues** ne:n kalikxit tikilwiah kikwiah nohjó:n ito:ka:y kakatekwawit *o** a:wa:kwawit. <Sync time="686.285"/> Yehwa semi kilia semi taxi:kowa. <Sync time="688.785"/> Wa:n ne:n ahko kikwiah, de nochi a ne:n ichihchi:wka, kihitayah no: kikwiah kilia seki tepe:chi:lkwawit. <Sync time="698.022"/> Seki kiliah kwama:it, seki kiliah tao:lkwowit, seki kiliah tetsapot. <Sync time="702.602"/> Yehwa nohjó:n semi ki..., kikwiah, ke:mah. <Sync time="705.77"/> Kikwiah nochi para ichihchi:wka, ma:nel kowit, a:mo sentaman sah. <Sync time="709.254"/> Pero lo ke:s, *lo primero** de ne:n kalikximeh yehwa nohjó:n a:wa:kowit wa:n kakate. <Sync time="713.91"/> Yehwa kikwiah para taxi:kowa:ya wa:n no: tein wehwei. <Sync time="717.707"/> Ke:mah, pero a:mo, a:mo kikwiah se: ke:meh weli kowit *porque** a:mo wehka:wa. <Sync time="723.191"/> Wa:n yehwa yo:n kowit kixi:kowa:ya no: de se: *cinco años, seis años**. Ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="731.363" endTime="732.412"> <Sync time="731.363"/> <Who nb="1"/> Yehwa sah nohjó:n <Who nb="2"/> Ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="732.412" endTime="740.292"> <Sync time="732.412"/> <Who nb="1"/> Yo:n yehwa ke:meskia *cintas** katka *porque** mahyá: n'te:kakilia:ya ke, ne: wehka:w a:mo kikwiah *cintas** semi ke:meh a:x..., *bueno** ke:meh a:xka:n. <Who nb="2"/> *Ésole**. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="740.292" endTime="812.967"> <Sync time="740.292"/> Kite:mowa:yah kowtsitsi:n ne:n tein *varitas**, tein mehmela:wak wa:n kisohsoyah yehwa ya yo:n. <Sync time="747.075"/> Pos a:mo, a:mo a:kin, a:mo onkaya *cintas** ke:meh a:xka:n. Ke:mah. <Sync time="751.435"/> Yehwa nohjó:n kikwiah nochi. <Sync time="753.082"/> Kilwia:yah a:mo, a:mo, a:mo *cin[tas]**, yehwa:n kilia:yah ta:tahmeh kwilo:t. <Sync time="758.404"/> *Porque** ke:yeh, mihmimiltik, *varitas**. <Sync time="761.217"/> Yehwa yo:ni nikakia kihtowa:yah tikwitih kwilo:t. <Sync time="764.779"/> Te:ch..., te:chma:yo:lchika:waka:n tiowih. Pos tia:yah. I:ksá: tikte:mowa:yah ne:n yehwa nohjó:n *varitas** de kwawit. <Sync time="773.686"/> *O** i:ksá: tikonte:mowa:yah yo:n kiliah koyo:lin, ye..., onkak ne:wí:n ka:mpa ne: 'tato:ka:itiah Ista:ka:t. <Sync time="782.342"/> Ompa semi onkak pero semi owihka:n. Ompa tikonkwiah *a docena** se: kixi:kowa:ya, tikechpanowah *hasta** ka:mpa kichi:waskeh kali. <Sync time="790.795"/> Ke:mah, ihkó:n ne:pa titi..., titekitiah nika:n Xaltepec, *por** Atmolon, *por** nehkwí:n. <Sync time="796.826"/> Ihkó:n nohjó:n nikitak miak kalmeh ihkó:n ok. Pero a:xka:n a:mo ok. Ke:mah, nochi poliwik ya <Sync time="804.373"/> *porque** tikitah nochi, nochi mochi:wtiwi:ts taman ya kaltsitsi:n wa:n, wa:n iwki eski. Ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="812.967" endTime="822.92"> <Sync time="812.967"/> A:xka:n ma:ski a:mo semi kichihchi:wah ok yo:n kalmeh ne:n kowxiwkalmeh, karto:nkalmeh wa:n te:jahkalmeh, <Sync time="819.998"/> ¿nohma onkak yo:n kowit ke:meh ne: wehka:w i:pa onkaya? </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="822.92" endTime="825.686"> <Sync time="822.92"/> <Who nb="1"/> Telsankaya onkak ok *o** ... <Who nb="2"/> A:mo *igual** ok. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="825.686" endTime="827.873"> <Sync time="825.686"/> ¿Ke:yeh a:mo semi onkak ok? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="827.873" endTime="858.207"> <Sync time="827.873"/> *Pues** seki eliwis tate:xi:mah *o** tame:wah, kwiwitah <Sync time="834.061"/> wa:n koma:mo se: *'cuida:roh** se: *planta** pos tikwiwitah, ompa poliwi a. <Sync time="839.034"/> *Cuando** tikwisnekih pos tine:nemih ya, wehka tikwitih ma:ski tehwa:n tikwiwitakeh ne: ka:mpa *torancho**. Ke:mah, ihkó:n nohjó:n. <Sync time="847.566"/> A:mo onkak ok semi wa:n ihkó:n *tiempo** wi:tsa teisá: ke:meh i:n ehekat pos kitamo:ta. Ompa poliwi. Ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="858.207" endTime="866.458"> <Sync time="858.207"/> <Who nb="1"/> ¿A:mo teisá: ok tikpia tein kwali tite:chtapowi:s de n', de n' kali, de kowit, de yehwa yo:n, yehwa sah. <Who nb="2"/> Pues. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="866.458" endTime="1289.913"> <Sync time="866.458"/> Pos de n' kwawit *sólo** de nohjó:n de *kisie:rrahwia:yah** de n' ta:tahmeh, achto a:mo, a:mo kisie:rrawia:yah kitekiah <Sync time="877.786"/> *porque** se: *noabuelito** ne:chilwihka wa:n se: *notio, apenas** ok no: motamilih, <Sync time="884.591"/> kihtowa:yah ke nohjó:n wehka:wkayo:kalemeh etokeh ok ka:sá: tikitah, *vigas** kipia mahyá: nochi taa:chahwi:l. <Sync time="893.755"/> A:mo kip..., a:mo ta..., *tasierrahwi:l, porque** ke:yeh kitamo:tayah kit we:ikowit, wehweikomeh onkayah <Sync time="901.473"/> wa:n nohjó:n kitamachi:wayah de weyak, *qué tanto** de we:weyak kikwiskeh. Kia:chahwia:yah. <Sync time="909.005"/> Kitektiwih, kitektiwih *hasta** ki:sa se: *vigas o** o:me *vigas** se: kwawit. <Sync time="915.38"/> A:mo ika *sierra**, semi *trabajo** kihtowa ki..., [ki]ki:xtia:yah, ka:wilowa:yah miak kowit, ke:mah. <Sync time="923.583"/> De ompa kahxitiah yo:n miak kwawmeh para ahsis se: kali. *Pues** ka:mpa kisentilia:yah <Sync time="930.88"/> pos yehwa yo:n name:chilwia:yah ye:watsi:n ya, *este**, <Sync time="934.583"/> kinyo:le:wah tokni:wa:n tein kimpiah kwa:kowehmeh, tein kwali kiwila:nah kowit, konkwiah kowit wehka. <Sync time="941.255"/> Ne:chilwia:ya ne: se: *notio** ke ki:sayah *las tres de la mañana** para kikwitih nohjó:n kowit ika n' tapial. <Sync time="948.802"/> Yowih sake:rah *treinta o veinte**, kwa:kowehmeh kiniwi:kah para kinechikowah ka:mpa 'kwiskeh. <Sync time="956.333"/> Pero a:mo, a:mo ki..., kitekiah ika *sierra**. Wa:n neli a:mo kitamachi:wayah ika n' *metro**. <Sync time="963.905"/> *Puro** inima:y, nehjí:n inima:y ihkó:n kichi:wayah sah. <Sync time="967.083"/> Nika:n ehko, nika:n itech ininyo:lo <Comment desc="Aparentemente en este momento estaba señalando como medía, de los dedos del brazo extendido hasta el pecho, frente al corazón."/> wa:n yehwa ya nohjó:n kitamachi:wtiwih, kimatilia:yah. <Sync time="972.098"/> Wa:n koma:mo inima:kpal ihkó:n kikwih wa:n kitamachi:wtiwih, ihkó:n tekitiah. <Sync time="979.505"/> A:xka:n *puro sierra**, de ma..., de n' ima:y *o** ekintsi:n tikitah *más** taman ya de, de *motor** ya. <Sync time="986.739"/> Ke:mah. Yehwa yo:n, ihkó:n tekitiah wa:n a:xka:n tikitah de ne:n ika *sierra, pues**, kite:ntekih kowit. <Sync time="998.396"/> *Lo primero** kite:ntekih no:, no: nitekitik nehwa ke:meh se: *diez años** ika. <Sync time="1003.724"/> Se: kite:nteki kowit wa:n se: kitamo:ta wa:n ke:mah se:, se: kitamachi:wa <Sync time="1013.005"/> *que tanto** de we:weyak eski tiktekiti n' kowit. <Sync time="1017.099"/> Wa:n se: 'koto:na ya ika ne:n *trozador** wa:n de ompa pos se: 'ka:wa. <Sync time="1023.724"/> Se: kita ya ka:ni se: kitekis, se: kitachihchi:wi:s. Komo se: tachkwa, se: tachkwa tepitsi:n wa:n koma:mo tikintekih kalikximeh <Sync time="1032.186"/> wa:n tikintekih o:me ta:nka:yo:meh wa:n se: *cargador**. <Sync time="1038.173"/> Wa:n de ompa nohjó:n tikin..., tikinen..., tikinechikowah <Sync time="1042.599"/> *pues** yo:n ne:n *cargadores** tikto:kah *lo primero** kalikximeh. <Sync time="1049.09"/> Ompa ika tikta:liah ya *cargador**, ompa ne:n paniá:n okseki, o:me. <Sync time="1054.0"/> De ompa ke:mah tik..., tiktokiah ya nohjó:n tikintekih kowtsitsi:n wa:n tikilpiah nohjó:n we:ikowit tein tikoto:n..., tikoto:nayah ne:n *trozo**, <Sync time="1063.715"/> tikilpiah wa:n tiktokiah ya ahko, tiktokiah ya ahko moka:wati a. <Sync time="1071.458"/> Wa:n ne:n tein *maestro**, tein *más** kitamati <Comment desc="Parece que se equivocó y aquí debe decir 'kimati', 'lo sabe'."/> kitamachi:wa *pues**, kiye:kta:lia ya n' ahko yo:li:k *porque** semi *peligroso**. <Sync time="1079.693"/> Yo:li:k kie:kta:lia wa:n *ka:ploma:rowa**, kita ke:ní:w se: kitekis para a:mo ma:wilo:s *más** kowit. <Sync time="1086.243"/> Ke:mah kila:rowa ya, kiti:l..., kiti:lwia nohjó:n *hilo** ika nohjó:n *baterias** kixama:nia wa:n kiah..., kite:kilia n' a:t <Sync time="1095.443"/> wa:n ke:mah ika yo:n ki..., kiahxi:ltia n' *hilo** wa:n ke:mah kita:lilia ya kowit. <Sync time="1100.178"/> Yo:n ka:mpa ne:n kita:lilia *hilo** pos ompa ya se: kitektiw ika n', ika n' *sierra**. <Sync time="1105.584"/> Moka:wa kwaltsi:n ya ni:nipaka, ki:sa tikiliah tanakastayo:t *mexicano** <Comment desc="En español 'costera' la madera que sale a un lado de una corte"/> . <Sync time="1111.771"/> De ompa ne: ki..., ki:sa yo:n o:me tanakastayo:t se: kikepa, <Sync time="1118.081"/> sepa kita ne:n tein kitamachi:wa ka:nachi ki:sas komohkó:n *qué tanto** de wehwei *vigas**. <Sync time="1125.148"/> Pero neli *metro** ya n' tekiti. <Sync time="1127.385"/> *Puro** ika *metro** ika, ika *centinmetro o pulgadas** kita:lia *que tanto** ki:sas, kita:lia *puntos** <Sync time="1134.413"/> wa:n ke:mah, *este**, ki..., sepa kiaha:wia ika n' ti:l, nohjó:n *baterias n' hilo**. <Sync time="1140.991"/> *Parejo** se: *kihila:rowa** ya, *parejito** ya para ki:sa miak a, paniá:n wa:n tatampa. <Sync time="1147.147"/> Wa:n de ompa ke:mah, kwaltsi:n ki:x..., ki:xmela:wa kwaltsi:n, a:mo kanah ika nakasikayetos. Ke:mah tehko ya ne: a:kin kimati. <Sync time="1158.729"/> Wa:n komo se: kimati *parejo** pos se: mi:i:xpata. *A veces* se: moka:wa tatampa, *a veces** se: n' ahko para *parejo** se: siowi. <Sync time="1165.757"/> Entó:s se: pe:wa se: kiteki a pero semi *trabajoso**, semi *trabajoso**, yo:n se: siowi. <Sync time="1172.491"/> Se: kitektiw, se: kitektiw, *primero** se: kiteki n' tikiliah tatsontah para tikahsitih *cargador** <Comment desc="Llamado en náhuat ta:nka:yo:t"/> <Sync time="1180.319"/> tein kitsakwilihtok. *Después** tikpano:ltiah, sepa tise:senki:sah ya *hasta** ne: okseko ya, <Sync time="1189.882"/> *hasta** tate:n ya, *parejo** ya, a:mo tima:tantiwetsih sento:nal, *hasta** se:, o:me to:nal *o** e:yi to:nal *según** de we:i n' kowit. <Sync time="1200.194"/> Wa:n *después** tima:tamih ya *pues**, tami a, komo etok ok *trozos** pos sepa se: tiktekih wa:n sepa tiktehkoltiah. <Sync time="1209.085"/> Sepa tik..., kitamachi:wa ne:n tein *más** kimati wa:n sepa ihkó:n, sepa t'teki wa:n sepa tima:tamih. <Sync time="1216.929"/> Wa:n de tami pos, tami a, a:mo, a:mo teh ke:ní:w ok. <Sync time="1221.835"/> Se: kilwia ya ne:n a:kin te:chyo:le:wa *o** ta:ká:n tehwa:n tokow *o** komo te:chyo:le:wah *pues** tik..., tik..., tikilwiah, <Sync time="1232.96"/> "Yetok a mokow, xik..., xikwiti a!" Ke:mah, te:chtaxta:wiah ya komo tite:pale:wiah te:chtaxta:wiah kixta:wah *por vara o por metro** <Sync time="1243.808"/> *o** komo *cintas por docena, por vara docena**. <Sync time="1248.23"/> Ke:mah, iwki yo:n titekit..., titekit..., nitekitik se: *tiempo**. Pos iwtok a:xka:n tekitih. <Sync time="1253.227"/> Pero a:mo semi ok tekitih *porque** te:chmowtiah ne:n tokni:wa:n de ne:n kihtowah te..., te:chwi:kaskeh komo te:chahsikeh tokowtektokeh. <Sync time="1264.166"/> Ke:mah no: onkak ka:nika timopale:wi:skeh pero seki tikihtowah moneki tomi:n para timotahtowi:skeh. <Sync time="1270.117"/> Ihkó:ni. Wa:n *por eso** yo:n, *este**, a:xka:n tikitah koto:ntiw a nohjó:n tekit, ke:mah. <Sync time="1277.585"/> A:xka:n tikitah para ihsiwka kichi:wah yehwa nohjó:n de *motor** kikalakiah ya. <Sync time="1283.069"/> A:mo, a:mo tekitih ok kachi ika inima:y, *sierra**. <Sync time="1286.726"/> Ke:mah ompa tami a yo:n, yehwa sah tasohka:matik. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1289.913" endTime="1297.569"> <Sync time="1289.913"/> E..., yo:n kowit nankite, nanki..., tein nankitekiah ¿i:pa sayoh kikwiah para kalkowit oso no: kinamakayah? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1297.569" endTime="1338.209"> <Sync time="1297.569"/> *Pues** nochi welia. A:kin kipiaya miak kowit pos kiteki wa:n ke:wa, wa:ki, kitahtaniah *cuando** kinamaka, kinamaka. <Sync time="1307.753"/> Wa:n yo:n kowit no: yetok sah katí:n nohjó:n kwaltia ya para *vigas**. <Sync time="1314.182"/> Ne: tein tikiliah ayakachkowit <Sync time="1316.412"/> wa:n a:wa:t, okot, yo:n kiliah okotsokowit wa:n seki kiliah ahkokowit, ke:mah. <Sync time="1326.443"/> Yehwa yo:n, yetok sah, pero okseki kowit a:mo wel se: ki..., tak..., a:mo wel kitekih tokni:wan. We:noh, welis tak pero a:mo *servi:rowa**. Yetok sah nohjó:n kowmeh, mm. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1338.209" endTime="1342.396"> <Sync time="1338.209"/> ¿I:pa yehwa sah yo:n kowit tein sayoh kwali mokwi para se:, kichihchi:waskeh se: kali? </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1342.396" endTime="1370.202"> <Sync time="1342.396"/> I:pa yehwa sah, para *vigería** yehwa sah. Yehwa ne:n ayakachkowit, tio:kowit a:mo, yo:n *menos**, nohjó:n para *tabla, tablones** <Sync time="1352.099"/> yehwa yo:n i:pa para tanamak, no: i:pa para totanamak. Pero ne:n ayakachkowit, a:wa:t, ahkokowit ne:n, *este**, kakate no: kwaltia. <Sync time="1362.744"/> Okokowit, okotsokowit nochi para *vigería**, para kali. Ke:mah yehwa yo:n kwameh, mm. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1370.202" endTime="1381.197"> <Sync time="1370.202"/> <Who nb="1"/> Wa:n ne:n para *cintas** kati:yeh kowmeh kwaltia ya. <Who nb="2"/> A:, para *cintas** kikwiah no: kwaltia ya ne:n, *este**, n' ahkokowit, para *cintas**. Ayakachkowit no: kwaltia. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1381.197" endTime="1477.194"> <Sync time="1381.197"/> Pero n' a:wat no: kwaltia pero a:mo kineki moto:kas ne:n *cla...,** teposkla:bos**, ne:n, itech n' kowit. Takwa:wak, ke:mah. <Sync time="1391.834"/> Pero *demás** a:xka:n tikitah *después** mopatak *tiempo pues, más** tikwih yo:n tikilwiah a:wa..., ne: aha, ala:wakkowit. <Sync time="1402.236"/> Ala:wakkowit, ke:mah. Yehwa nohjó:n wa:n okseki no: kikwih seki kilwiah *tabaquillo**. <Comment desc="En náhuat, iyakowit."/> <Sync time="1410.6"/> Pero *demás** a:mo. *Más** kwelitah ala:wakkowit, *porque** kwaltsi:n ema:nik. Se: ki..., se: kito:kilia *clavos** moto:ka ne:nke:n <Sync time="1419.521"/> wa:n ne:chilwiah ke taxi:kowa *sesenta años, sesenta años**. Wa:n nikneltoka *porque** nehwa nokali nikchi:wak, se: kali kipia *treinta y dos años** a wa:n nohma kwali *cintas**. <Sync time="1436.114"/> Wa:n nochi yehwa de ala:wakkowit. <Sync time="1439.596"/> Wa:n *por eso** nohjó:n n' ala:wakkowit miak *gente** kitasohta ne:wí:n, <Sync time="1443.404"/> semi ika *cuidado** se: kika:wa ka:mpa se: tame:wa *porque** tikmattokeh, <Sync time="1447.597"/> *bueno** tein tikpiah xiwmeh ya <Sync time="1450.425"/> a:mo, techs..., *tal vez** a:mo tikmatih ox *te:chservi:ros** ok ox kanah pero tox..., toxwi:wa:n ya, pilimeh moskaltihtokeh para yehwa:n ya <Comment desc="Esto es, ellos lo van a utilizar"/> . <Sync time="1457.209"/> A:mo wel tikpolowah. Mah onka. Ika nohjó:n, *este**, tikmattokeh ke *servi:rowa** kwali. <Sync time="1463.444"/> I:pa para *cintas**, yehwa yo:ni. Nochi yehwa nohjó:n kikwih. <Sync time="1467.616"/> Wa:n ne:n okokowit no: kwaltia para *cintas** yehwa kiwa:lkwih ne:n tokni:wan. Ke:mah. <Sync time="1473.922"/> Yehwa sah nohjó:n a:mo teh *más** kowit para *cintas**. </Turn> <Turn speaker="spk2 spk1" startTime="1477.194" endTime="1483.193"> <Sync time="1477.194"/> <Who nb="1"/> Para *tiksie:rrahwi:skeh, ke:mah, mm, mm. <Who nb="2"/> Yehwa sah. Yehwa sah. </Turn> <Turn speaker="spk1 spk2" startTime="1483.193" endTime="1487.014"> <Sync time="1483.193"/> <Who nb="1"/> *Bueno pues**, miak tasohka:matik. <Who nb="2"/> *Este, igual**, tasohka:matik. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1487.014" endTime="1494.373"> <Sync time="1487.014"/> Sepa kwali tite:chilwi:s ne:n moto:ka:y wa:n mo..., ka:nachi xiwit tikpia, wa:n ka:ni tiwa:le:wa. </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1494.373" endTime="1519.981"> <Sync time="1494.373"/> Pos neh ni..., ni..., nimono:tsa niAndrés Martín Juárez Hernández. <Sync time="1499.482"/> Ninemia Xaltepec, pero a:xka:ntsi:n ninemi Tzinacapan, nikpia xiwmeh *cincuenta y nueve años cumplidos**, <Sync time="1508.654"/> *este**, nik..., *ninacido** once de noviembre, año milnovecientó:s cincuenta y uno. Ke:mah. <Sync time="1516.168"/> eis años nikwi:ka ninemi Tzinacapan, ke:mah. </Turn> <Turn speaker="spk1" startTime="1519.981" endTime="1522.074"> <Sync time="1519.981"/> Miak tasohka:matik </Turn> <Turn speaker="spk2" startTime="1522.074" endTime="1524.673"> <Sync time="1522.074"/> We:noh. </Turn> </Section> </Episode> </Trans>